Babin

Przez stulecia biblioteki stanowiły główną, jeśli nie najważniejszą infrastrukturę badawczą instytucji akademickich i, choć wraz z rozwojem technologicznym i ewolucją form komunikacji naukowej i systemów edukacji ich funkcje uległy znaczącym zmianom, nadal odgrywają one kluczową rolę w zapewnianiu trwałego dostępu do dokumentacji badań naukowych obecnym i przyszłym pokoleniom. W artykule omówiono główne szanse i wyzwania dla tych instytucji, w kontekście cyfrowych badań i elektronicznej infrastruktury jako warunków rozwoju e-nauki, przedstawiono również przykłady możliwych działań mogących wspierać środowisko naukowe i upowszechnianie wiedzy, koncentrując się na znaczeniu współpracy na szczeblu lokalnym, międzynarodowym (zwłaszcza w odniesieniu do Europy) i w skali globalnej.

Odpowiedzią bibliotek na potrzebę szybkiego, łatwego i taniego dostępu do wyników badań naukowych było tworzenie cyfrowych repozytoriów, które są powszechnie uznawane jako źródło wysokiej jakości cyfrowych treści. Duża liczba artykułów naukowych publikowanych w czasopismach akademickich (od 10 do 90% w zależności od dyscypliny) nie jest jednak cytowana, środowisko biblioteczne powinno więc zdaniem autorów położyć większy nacisk na lepsze wyeksponowanie i promowanie materiałów przechowywanych w tych archiwach, i wspieranie bardziej efektywnego i transparentnego naukowego ekosystemu w cyfrowej erze, m.in. dzięki rozwojowi standardów interoperacyjności, Linked Data, wzbogacaniu metadanych i konwergencji ich modeli oraz pełnej integracji formalnych publikacji (książki, artykuły) z innymi typami treści. Istotne jest również wspieranie rozwoju elementów infrastruktury informacyjnej, takich jak narzędzia wizualizacji, standardy semantyczne czy serwisy ochrony cyfrowej, które pomogą zachować najważniejsze cechy archiwizowanych w repozytoriach materiałów: ich integralność, użyteczność oraz możliwość interpretacji i wyszukiwania.

Autorzy wskazują także na rolę bibliotek w: 1) tworzeniu, dzięki współpracy międzyinstytucjonalnej, infrastruktury informacji cyfrowej (projekty takie jak europejski OpenAire, amerykański SHARE i globalny COAR) oraz związanych z nią usług w wirtualnym środowisku badawczym. Podkreślono potrzebę angażowania się w projekty poświęcone zapewnianiu nowych sposobów wykorzystywania informacji naukowej, m.in. przez tworzenie czytelnych maszynowo rekordów oraz narzędzi ekstrakcji tekstu i danych, a także uczestnictwa w debacie nt. reform prawych związanych z tymi technologiami; 2) zapewnianiu trwałych ram dla wyspecjalizowanych usług informacji naukowej (biblioteki hostują już jedne z najbardziej renomowanych repozytoriów naukowych i baz bibliograficznych na świecie, takich jak ArXiv, PubMed, zarządzają też ważnymi serwisami ułatwiającymi identyfikację, cytowanie i wymianę danych naukowych i cyfrowych obiektów badawczych (np. DataCite); 3) dostosowaniu programów szkolenia i kształcenia bibliotekarzy do nowych wymogów i potrzeb środowiska naukowego; 4) szukaniu nowych form kooperacji ze społecznością akademicką w celu rozwoju e-infrastruktury, m.in. przez tworzenie wirtualnych zespołów zadaniowych współpracujących z ośrodkami badawczymi i komputerowymi oraz aktywny udział w międzynarodowych inicjatywach na rzecz zarzadzania danymi i zapewniania otwartego dostępu do wiedzy w skali globalnej (RDA – Research Data Alliance, COAR – Confederation of Open Access Repositories i in.); 5) wykorzystaniu możliwości związanych z realizacją Horizon 2020 – ramowego programu UE w zakresie badań i innowacji na lata 2014-2020.