Babin

Otwarty model nauki, zakładający swobodny dostęp do publikacji naukowych w formie elektronicznej, zwiększa wpływ i oddziaływanie badań naukowych oraz ich produktywność i efektywność, jest też wspierany i rekomendowany przez wiele instytucji badawczych na całym świecie. Jedną z form open access, promowaną m.in. przez prof. Stevana Harnada (jednego z incjatorów ruchu OA), jest tzw. zielona droga, czyli samodzielne umieszczanie przez autorów swoich artykułów i prac naukowych w otwartych repozytoriach (OR). Najwięcej archiwów tego typu znaleźć można w Europie i Ameryce Północnej, coraz więcej inicjatyw wspierających zieloną drogę otwartego dostępu powstaje jednak również na innych kontynentach. W artykule przedstawiono wyniki przeprowadzonego w czerwcu 2011 r. badania sprawdzającego bieżący status, wyniki i widoczność w sieci cyfrowych archiwów rozwijanych w krajach ASEAN (Stowarzyszenie Państw Azji Południowo-Wschodniej), na podstawie analizy danych pozyskanych z 3 miarodajnych źródeł: katalogów OpenDOAR, ROAR i rankingu RWWR. Omówiono też charakterystykę (typy, zawartość, zakres tematyczny i języki) tych zasobów.

Ruch Makerów, odwołujący się do subkultury DIY (ang. do it yourself, czyli zrób to sam), skupia programistów, artystów, społeczników, hobbystów i projektantów, którzy wykorzystując własną kreatywność i dostępne na zasadach open access nowe technologie i narzędzia realizują innowacyjne pomysły i tworzą nowe rzeczy lub własne wersje różnego typu produktów. Ideologia DIY bazuje na idei samowystarczalności, współuczestnictwa i współpracy, i ma stanowić w założeniu alternatywę dla współczesnej konsumpcyjnej kultury oraz postępującej komercjalizacji codziennego życia, a także stanowić narzędzie walki z dominacją wielkich korporacji. Rozwój inicjatyw tego typu, oraz tworzenie miejsc, w których entuzjaści DIY mogą zajmować się oddolną produkcją, szukać rozwiązań dla społecznych problemów i nabywać nowe umiejętności (tzw. makerspace lub hackerspace), to coraz bardziej popularny fenomen na całym świecie, a w Stanach Zjednoczonych program Makerów zyskuje coraz więcej zwolenników w sektorze edukacji, zarówno na poziomie praktycznym, jak i w sferze polityki, zaczyna też stopniowo przybierać sformalizowane kształty. W artykule omówiono wpływ kultury Makers na szkolnictwo, politykę edukacyjną i sposoby realizacji programów nauczania; przedstawiono też kluczowe założenia kształcenia w stylu Makerów, wskazówki i porady dla pedagogów i bibliotekarzy chcących twórczo pracować z dziećmi i młodzieżą, oraz inicjatywy tego typu realizowane w amerykańskich szkołach i bibliotekach.

Internet stał się nieodłączną częścią życia współczesnych studentów, z prowadzonych od lat badań wynika jednak, że łatwość w posługiwaniu się tym medium i znajomość jego mechanizmów nie zawsze idą w parze z wysokim poziomem kompetencji informacyjnych i umiejętnością krytycznej oceny źródeł elektronicznych oraz wyboru wartościowych informacji w zalewie dostępnych w sieci www treści. Bibliotekarze i kadra naukowa zdają sobie sprawę z tego problemu, próbując zapewniać użytkownikom informacji różnego typu pomoce w postaci list kontrolnych i przewodników dotyczących cyfrowych zasobów. Autorka omawia w artykule instrumenty tego typu oraz ich wady i ograniczenia, a następnie prezentuje własne podejście do nauki selekcji i weryfikacji internetowych źródeł, proponując wykorzystywanie w celach edukacyjnych stworzonej przez siebie metody: RADAR.

Misją bibliotek szkół wyższych we współczesnym, cyfrowym świecie jest, podobnie jak w ubiegłych dekadach, wspieranie działań naukowych i edukacyjnych swoich macierzystych uczelni, swoje usługi muszą one jednak świadczyć w nowym i szybko z mieniającym się środowisku informacyjnym i szukać nowych sposobów komunikacji ze społecznością akademicką w czasach gospodarczej recesji, oraz serwisowych innowacji w dziedzinach takich jak bibliometria i zarządzanie danymi badawczymi (ZDB). W artykule przedstawiono wyniki sondażu badającego aktywność w tym zakresie bibliotek z Australii, Nowej Zelandii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, w tym – oferowane przez nie obecnie i planowane usługi, ich docelowych odbiorców, napotykane trudności i bariery oraz potrzeby związane ze kształceniem i szkoleniem personelu i zapewnianiem pracownikom wsparcia przy wykonywaniu zadań związanych ze wspomaganiem badań naukowych.

W artykule przedstawiono krótko międzynarodowe inicjatywy związane z archiwizacją danych i ich upublicznianiem w otwartym dostępie, umożliwiającym równoczesne, ponowne wykorzystywanie tych zasobów wielu użytkownikom (ang. data curation). Omówiono 3 raporty z projektów europejskich, które zdaniem autora, dobrze wprowadzają w tematykę archiwizacji, przetwarzania i ekstrakcji danych oraz główne referaty dotyczące tej tematyki wygłoszone w 2012 roku na konferencji w Bielefeld i na Generalnej Konferencji IFLA w Helsinkach.

W artykule przedstawiono doświadczenia bibliotek River Campus Uniwersytetu w Rochester (UR) (USA) związane z ich dostosowywaniem się do potrzeb użytkowników. Omówiono metodę badawczą (Rochester method), która pozwoliła na lepsze dopasowanie usług, zbiorów, wyposażenia oraz formy prezentacji i funkcjonowania biblioteki w przestrzeni cyfrowej do potrzeb studentów i wykładowców uczelni. W „metodzie Rochester” wykorzystano elementy stosowane w badaniach antropologicznych i etnograficznych. Pomysł opracowania techniki badania potrzeb użytkowników pojawił się w 2001 r. Autorka artykułu, Susan Gibbons, uczestniczy w tym projekcie od ośmiu lat. W zespole badawczym pracuje także antropolog, dr Nancy Fried Foster.

Celem badania ankietowego przeprowadzonego wśród studentów Uniwersytetu w Ankarze (UA) było poznanie ich opinii i zwyczajów związanych z korzystaniem z biblioteki cyfrowej. Objęto nim grupę wybranych losowo 280 studentów z trzech wydziałów. Badanie osadzono w szerszym kontekście – szukano zależności pomiędzy zachowaniami i nawykami związanymi z posługiwaniem się Internetem oraz sposobami i źródłami pozyskiwania informacji, a korzystaniem z biblioteki cyfrowej.

W artykule przedstawiono wyniki eksperymentalnego badania sprawdzającego możliwość przewidywania popytu na specjalistów informacyjnych obsługujących pracowników wiedzy w branżach opartych na dystrybucji i przetwarzaniu informacji, w skali kraju, na podstawie analizy zatrudnienia w bibliotece uniwersyteckiej, świadczącej usługi kadrze naukowej i studentom uczelni, z wykorzystaniem ilościowych metod stosowanych w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (model planowania w bibliotece – Library Planning Model (LPM) R.M. Hayesa z 2001 r.) i ekonomii (analiza wkładów i produktów, analiza zawodów). Za punkt wyjścia przyjęto analizę funkcji i procesów związanych z zarządzaniem informacją (jej ewaluacją, gromadzeniem, ochroną i tworzeniem metadanych), w przeciętnej austriackiej bibliotece akademickiej.

Kontekstowe przetwarzanie danych (ang. context-aware computing) i bazujące na nim usługi świadome kontekstu, polegają na identyfikowaniu potrzeb użytkowników poprzez monitorowanie ich aktywności internetowej i analizę informacji o bieżącym stanie danej osoby, czyli czasie i miejscu jej pobytu, charakterystyce otoczenia, ludzi z którymi przebywa itp., gromadzonych dzięki interakcjom różnego typu zaawansowanych urządzeń mobilnych (czujniki, kamery, aplikacje geolokalizacyjne i in.), sieci bezprzewodowych oraz przedmiotów codziennego użytku (smarftony i in.). Stanowią one jeden z istotnych aspektów tzw. przetwarzania bez granic (ang. ubiquitous/ pervasive computing), zakładającego wykorzystanie komputerów i wyposażonych w procesory urządzeń we wszystkich możliwych dziedzinach życia, oraz element niezbędny do stworzenia wszechobecnego środowiska usług – modelu zyskującego popularność nie tylko w branżach komercyjnych, ale również w sektorze publicznym. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu (zarówno badań teoretycznych, jak i studiów przypadku), przedyskutowano możliwości zastosowania technologii kontekstowych przy budowie inteligentnych bibliotek cyfrowych nowej, 3. generacji; zaproponowano też kontekstowe serwisy, mogące mieć zastosowanie w środowisku bibliotecznym.

Samokształcenie, czyli samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności praktycznych z różnych dziedzin jest jednym z elementów mających pozytywny wpływ na jakość życia osób starszych. Proces ten, począwszy od wyboru materiałów edukacyjnych, poprzez uczestnictwo w kursach czy dyskusjach, jest uwarunkowany różnymi społecznymi oddziaływaniami, a jednym z możliwych społecznych środowisk mogących stymulować aktywność samokształceniową jest blogosfera. Instytucjami aktywnie wspierającymi aktywizację i kształcenie ustawiczne seniorów, dzięki bogatej ofercie programów edukacyjnych, wydarzeń kulturalnych, klubów dyskusyjnych i szkoleń uczących korzystania z nowych technologii, są biblioteki publiczne. Placówki te są też dobrze przygotowane do promowania nowych mediów jako metod komunikowania się i nawiązywania relacji, wspomagających samodzielną naukę. W artykule omówiono wyniki analizy treści blogów tajwańskich bibliotek oraz dzienników internetowych prowadzonych przez starszych dorosłych, oraz przedstawiono rekomendacje dotyczące zmian, które mogłyby zapewnić większą przydatność bibliotecznych blogów dla osób chcących uczyć się przez całe życie.