Babin

W ostatnich latach, na całym świecie można obserwować zaostrzanie się konfliktów na tle religijnym i obyczajowym, w naukach społecznych coraz więcej uwagi poświęca się więc problematyce wpływu ideologii i wierzeń religijnych na społeczeństwa i kultury. Z naciskami różnych grup wyznaniowych musi radzić sobie także środowisko biblioteczne, w piśmiennictwie bibliotekoznawczym znaleźć można jednak niewiele odniesień do tej tematyki, jest ona też praktycznie nieobecna w teorii bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN). W artykule, na przykładach, omówiono z jakimi problemami, związanymi m.in. z opisem i sposobem traktowania religijnych materiałów muszą radzić sobie biblioteki w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Przybliżono także różne sposoby definiowania i szanowania wolności religijnej dla wszystkich – zarówno wierzących, jak i niewierzących, w perspektywie historycznej i współczesnej, a następnie przedyskutowano bazujące na pragmatyzmie kulturowym i sekularyzmie podejście do opracowania podstaw teoretycznych dla lokalnych, krajowych i międzynarodowych programów badań z zakresu bibliologii i informatologii, uwzględniających problematykę obsługi użytkowników o różnych przekonaniach i światopoglądzie.

Humanistyka cyfrowa (HC) ma od ponad dekady znaczący wpływ na pejzaż akademicki, trudno jednak znaleźć jej powszechnie akceptowalną definicję, czy też sposób określenia granic. W artykule traktowana jest nie jako dział badań, dziedzina wiedzy czy metodologia, lecz jako zbiorowe pojęcie opisujące szereg zjawisk i interakcji na styku badań humanistycznych i cyfrowych technologii, odnoszone też do naukowej wspólnoty wartości, działań i praktyk, zaangażowanej w realizację różnego typu projektów, związanych m.in. z prezentacją i upowszechnianiem humanistyki w sieci, tworzeniem cyfrowych zasobów naukowych oraz platform i narzędzi badawczych dla humanistów. Od początków istnienia HC, duży wkład w jej rozwój miały biblioteki i bibliotekarze, współpracując ze środowiskiem naukowym w ramach programów digitalizacji, analizy tekstu, zarządzania informacją, zapewniania przestrzeni do badań, czy otwartego dostępu do naukowych publikacji i wyników badań. Mimo to, środowisko biblioteczne nie jest nadal zdecydowane, jak należy wspierać badania HC i jak reagować na stałe poszerzanie zakresu wykorzystywanych w niej metod i technik oraz na oczekiwania coraz większej liczby związanych z tym nurtem badaczy.

W artykule przedstawiono wyniki badania analizującego różnice doświadczeń zawodowych kobiet i mężczyzn zatrudnionych na stanowiskach bibliotecznych w instytucjach szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych. Przy pomocy specjalnie opracowanych sondaży sprawdzano w nim sposób oceny przez bibliotekarzy akademickich różnych wartości decydujących o komforcie i zadowoleniu personelu, w tym poziomu satysfakcji z pracy, spełnienia osobistego, równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, i stresu; przedyskutowano też możliwe implikacje otrzymanych wyników w kontekście zachowań organizacyjnych.

Administratorzy bibliotek i bibliotekoznawcy zajmują się od lat identyfikacją problemów mogących mieć negatywny wpływ na chęć korzystania z tych instytucji, wskazując m.in. na bariery takie, jak rozmiar biblioteki, problemy z posługiwaniem się katalogami online i bazami danych czy brak odpowiednich umiejętności informacyjnych. Coraz większą uwagę specjalistów (por. BABIN [1], [2], [3], [4], [5]) przyciąga też w kontekście tych czynników koncepcja lęku przed biblioteką (ang. library anxiety). Definiuje się go jako zespół nieprzyjemnych odczuć lub stanów emocjonalnych charakteryzujących się dezorientacją umysłową, napięciem, poczuciem niepewności, bezradności, zagubienia i negatywnymi myślami związanymi ze świadomością porażki, pojawiającymi się wyłącznie w trakcie pobytu w bibliotece lub przy rozważaniu jej odwiedzin. Obawa przed korzystaniem z biblioteki i wstyd przed zadawaniem pytań, mogących w opinii studentów ujawnić ich brak kompetencji, traktowane są jako element przyczyniający się do słabych wyników w nauce, a bibliotekarzy zachęca się do poważnego traktowania tego fenomenu w celu opracowania odpowiednich strategii zaradczych. Autorka postanowiła sprawdzić, czy istnieją jakiekolwiek wskaźniki mogące potwierdzić istnienie tego zjawiska i jakie mogą być jego potencjalne uwarunkowania, przeprowadzając badanie w grupie osób rozpoczynających studia na jednym z karaibskich uniwersytetów.

W artykule omówiono czynniki decydujące o prestiżu danego zawodu, w tym także zawodu bibliotekarza: zewnętrzne (społeczno-gospodarczy poziom rozwoju kraju, sytuacja demograficzna, regulacje prawne itp.), wewnętrzne (struktura organizacyjna instytucji, jej cele, zaawansowana technologia), obiektywne (organizacja pracy, jej charakter, kultura organizacyjna) i subiektywne (warunki pracy, płace, dyscyplina itp.) oraz powody dla których młodzi ludzie mogą decydować się na pracę w bibliotekach.

Wszystkie biblioteki akademickie, niezależnie od ich rozmiaru, misji, zasobów finansowych czy wielkości obsługiwanej populacji, muszą radzić sobie z naciskami dotyczącymi dostosowywania się do zachodzących w społeczeństwie zmian i wprowadzania w szybkim tempie innowacji, a głównymi czynnikami wymuszającymi inicjowanie takich działań są statyczne lub kurczące się budżety oraz szybki i nieprzewidywalny rozwój technologii, i ich wpływ na usługi i zbiory. W warunkach ograniczeń finansowych, liderzy bibliotek muszą podejmować mądre i świadome decyzje dotyczące sposobów adaptacji i wdrażania nowości. Aby ułatwić im to zadanie i sprawdzić potencjalne sposoby radzenia sobie z presją i wymogami transformacji, a także określić obszary dalszych badań, autor przeanalizował angielskojęzyczne piśmiennictwo poświęcone bibliotekom akademickim i innowacjom i omówił wnioski z dokonanego przeglądu.

W artykule przybliżono krótko koncepcje biblioteki jako miejsca spotkań ułatwiającego użytkownikom nie tylko konsumpcję informacji i technologii, ale również samodzielny wkład w produkcję wiedzy, wspólną realizację różnego typu projektów i rozwój własnej kreatywności; przeanalizowano też w tym kontekście powody szybkiej ekspansji ruchów DIY (zrób to sam) w środowisku bibliotecznym i zainteresowania użytkowników i bibliotekarzy rozwojem przestrzeni dla twórców, projektantów, programistów i majsterkowiczów, czyli warsztatów makerspace, hackerspace (zob. babin.bn.org.pl/?p=2369, babin.bn.org.pl/?p=3391), czy FabLab. Omówiono także nowy fenomen mobilnych bibliotecznych laboratoriów i projekt pierwszej mobilnej biblioteki FabLab w Europie, koncentrując się prezentacji zrównoważonego modelu jej finansowania i rozwoju.

Flandria (północna część Belgii) odgrywa od stuleci istotną rolę jako ośrodek produkcji dziedzictwa dokumentacyjnego, a wiele instytucji w tym regionie (biblioteki publiczne, naukowe, centra dokumentacji, archiwa, muzea, zakony i klasztory) przechowuje rękopisy, książki, czasopisma i szarą literaturę o dużej wartości historycznej. Wspólnym celem tych placówek jest długofalowe zabezpieczenie i konserwacja piśmienniczego dziedzictwa kulturowego, każda z nich dysponuje jednak różnymi zasobami (kadrowymi i finansowymi) na jego ochronę. Do niedawna, biblioteki przechowujące cenne, historyczne materiały nie były traktowane jako odrębny sektor i nie otrzymywały odpowiedniego strukturalnego wsparcia, wiele z nich nie było więc w stanie reagować odpowiednio na współczesne wyzwania. Aby zmienić tę sytuację, w 2008 r. powołano fundację Flanders Heritage Library (FHL). Jej zadania to rozwój i udostępnianie wiedzy fachowej w zakresie konserwacji, opis bibliograficznego, digitalizacji i udostępniania zbiorów specjalnych, harmonizacja zasad kształtowania zbiorów, w tym zwłaszcza dokumentów istotnych dla Flandrii ze względów kulturowych lub historycznych oraz stworzenie uniwersalnych rozwiązań dla trwałego zachowania i zapewnienia dostępu do cennych kolekcji w formie cyfrowej, w tym – budowa narzędzi oceny fizycznego stanu zbiorów, umożliwiających tworzenie programów ochrony i zapobiegania szkodom.

W artykule, na przykładzie programów bibliotecznych realizowanych w różnych regionach Stanów Zjednoczonych, omówiono usługi amerykańskich bibliotek dla młodocianych odbywających kary pozbawienia wolności oraz zmiany modelu ich świadczenia, dokonywane dzięki osiągnięciom ruchów na rzecz reformy systemu penitencjarnego.

W artykule przedstawiono historię i przekształcenia organizacyjne Instytutu Bibliotekoznawstwa Biblioteki Narodowej Republiki Czeskiej (IB) oraz szczegółowo scharakteryzowano jego stan aktualny, zakres działań i osiągnięcia ostatnich lat.