Babin

Realizacja projektów budowy cyfrowych repozytoriów i cyfrowych bibliotek dla materiałów w różnych formatach wiąże się z koniecznością stałego nadążania za szybko postępującymi zmianami sprzętu i oprogramowania, w celu zapewnienia w dalszej perspektywie czasowej stabilności, dostępności i możliwości przeszukiwania takich zasobów. Do zarządzania cyfrowymi treściami wykorzystuje się w bibliotekach i centrach archiwizacyjnych zarówno oprogramowanie komercyjne, jak i systemy o otwartym kodzie źródłowym. W artykule skupiono się na omówieniu wyników ewaluacji funkcjonalności dostępnych obecnie na rynku platform dla bibliotek cyfrowych, rozprowadzanych na licencji open source (OSBC), pod kątem oferowanego przez nich wsparcia dla cyfrowej ochrony (CO).

Po wprowadzeniu na rynek czytników Kindle w 2007 r., e-książki (EK) – dotychczas zasoby marginalne, udostępniane głównie w formie źródeł informacyjnych, stały się jednym z najbardziej popularnych i poszukiwanych materiałów w amerykańskich bibliotekach, a po umożliwieniu użytkownikom w sierpniu 2011 r. pobierania EK na Kindle przez partnera firmy Amazon – platformę Overdrive (globalny dostawca cyfrowych treści i systemów ich dystrybucji dla bibliotek), ich udostępnianie stało się przedmiotem dyskusji we wszystkich instytucjach tego typu, niezależnie od ich wielkości. W artykule omówiono wyniki najnowszych badań poświęconych wykorzystaniu EK i urządzeń do ich odczytu w bibliotekach publicznych Ameryki Północnej (1), przedstawiono również doświadczenia jednej z takich placówek ze Stanów Zjednoczonych, prowadzącej program wypożyczeń Kindle (2).

Programy promocji czytelnictwa wśród małych dzieci, które nie opanowały jeszcze umiejętności czytania, wprowadzane są od kilku dekad, w ramach oficjalnej polityki edukacyjnej, w wielu krajach świata – jednym z pierwszych z nich był brytyjski projekt Bookstart (1992 r.), mający zapewnić swobodny dostęp do książek każdemu dziecku w wieku od 0 do 5 lat. Inicjatywy takie inspirowane są wynikami badań wskazującymi, że naukę czytania można zaczynać znacznie wcześniej niż jest ona wprowadzana formalnie w szkołach i przedszkolach, a wczesny kontakt z różnego typu pisanymi materiałami ma bardzo istotny wpływ na postrzeganie użyteczności czytania i zainteresowanie literaturą w późniejszym wieku. W artykule omówiono znaczenie i sposób organizacji programów tego typu na przykładzie portugalskich bibliotek publicznych dla dzieci i niemowląt, zwanych bebetecas, tworzonych zgodnie z wytycznymi IFLA dotyczącymi usług bibliotecznych dla najmłodszych użytkowników.

Międzynarodowe organizacje rządowe i pozarządowe typu UNESCO czy IFLA inwestują od lat środki w biblioteki publiczne (BP) w krajach rozwijających, zakładając, zgodnie z oświeceniową tradycją, że placówki te będą przyczyniać się do demokratyzacji życia społecznego i rozwoju tych państw. Liczba badań naukowych analizujących relacje między BP a procesami demokratyzacji jest jednak bardzo ograniczona. W artykule dokonano przeglądu piśmiennictwa poświęconego ogólnokrajowym systemom bibliotecznym, w dużej mierze krytycznego wobec powszechnie uznawanych przekonań o istnieniu nieodmiennie pozytywnych konotacji między tworzeniem BP a demokracją. Wykorzystując wnioski z tego przeglądu oraz socjologiczne teorie kapitału społecznego (Bourdieu i in.), zaproponowano następnie ramy teoretyczne, mające ułatwić systematyczne badanie wpływu BP na wspomniane mechanizmy społeczne; przeprowadzono też, z użyciem metod porównawczej socjologii historycznej i metod etnograficznych, analizę rozwoju BP w powiązaniu ze zmianami w systemach władzy na przykładzie Namibii, Nepalu i Malawi oraz obecny stan usług bibliotecznych w tych krajach.

Artykuł poświęcono obecnym strategiom i zasadom gromadzenia zbiorów stosowanym w działach informacji naukowej amerykańskich i kanadyjskich bibliotek akademickich zrzeszonych w ARL (Stowarzyszenie Bibliotek Naukowych). Dane do analizy zebrano na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz w sondażu online skierowanym do bibliotekarzy z tych instytucji, zajmujących się zarządzaniem zbiorami z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Pytano ich o politykę kształtowania zbiorów, metody i częstotliwość oceny wykorzystania drukowanych i elektronicznych kolekcji, procesy gromadzenia, kryteria selekcji oraz sposoby marketingu i promocji zasobów w ich miejscach pracy.

Szybki rozwój i wzrost wykorzystania bibliotek cyfrowych (BC) sprawia, że coraz większą wagę przywiązuje się do jakościowej ewaluacji systemów informacyjnych tego typu, a jednym z głównych aspektów oceny BC mających służyć społecznościom użytkowników, jest ich opinia nt. tych serwisów. W literaturze wymienia się wiele różnych zestawów kryteriów pozwalających na ewaluację BC z perspektywy użytkownika oraz narzędzi pomiaru opinii użytkowników i analizy zebranych danych. W artykule, na podstawie przeglądu fachowego piśmiennictwa, omówiono główne nurty badań z tej dziedziny, sposoby rozumienia użyteczności i przydatności BC i różne podejścia do ich oceny, skoncentrowane na odbiorcy.

Z historycznego punktu widzenia, zmiana koncepcji i sposobu świadczenia usług informacji naukowej w bibliotekach i przechodzenie z modelu analogowego na cyfrowy nastąpiły niezwykle szybko – w ciągu niecałych 20 lat, jednak nie wszystkie innowacje i transformacje wprowadzane z myślą o użytkownikach cyfrowych technologii okazały się sukcesem. W artykule, którego treść zaprezentowano po raz pierwszy na Światowym Kongresie IFLA w San Juan w sierpniu 2011, omówiono doświadczenia duńskich bibliotek z ostatniej dekady, związane z adaptacją do cyfrowego formatu i budową bibliotek hybrydowych i cyfrowych. Przeanalizowano też, pod kątem innowacyjnego wpływu, faktycznego wykorzystania i potencjału odnoszącego się do spełniania różnych potrzeb użytkowników, trzy kategorie wirtualnych usług bibliotecznych, rozwijanych w Danii od połowy lat 90. ubiegłego wieku do chwili obecnej: 1) serwisy, które nie przetrwały mimo zainwestowania w nie dużych środków; 2) te, które udało się z powodzeniem rozwinąć i 3) nowe usługi, które można określić mianem przyjaznych użytkownikom, interaktywnych i responsywnych .

W artykule omówiono doświadczenia związane z automatyzacją podstawowych funkcji i usług biblioteki Adeyemi College of Education (ACE) w Nigerii i procesem implementacji zintegrowanego systemu bibliotecznego Koha o otwartym kodzie źródłowym (por. BABIN 2009/3/212, BABIN 2010/4/257). Zreferowano m,in. wymagania stawiane nowemu systemowi, czynniki, które zdecydowały o wyborze wolnego oprogramowania Koha (wersja 3.0.1) i wyzwania, z którymi musiano się zmierzyć w trakcie jego adaptacji.

Wyszukiwanie informacji multimedialnej (WIM) w dobie powszechnego dostępu do Internetu i coraz większego udziału internautów w tworzeniu cyfrowych treści stało się istotnym aspektem pracy bibliotecznej, a zasoby wizualne muszą spełniać potrzeby coraz bardziej wymagających użytkowników. Badania nt. różnych aspektów tego procesu mogą w znaczący sposób poprawić dostępność dokumentów multimedialnych i usprawnić pracę specjalistów zajmujących się indeksowaniem, katalogowaniem, archiwizowaniem czy udostępnianiem tego typu źródeł, a także projektantom stron internetowych czy administratorom bibliotek. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu omówiono ewolucję multimediów oraz badań nad WIM, przeanalizowano też, z punktu widzenia pracownika biblioteki publicznej, teoretyczne i praktyczne rozwiązania dotyczące WIM, wprowadzane we włoskim sektorze bibliotecznym w ciągu ostatnich 10 lat, w tym nowe zasady katalogowania.

VuFind to program open source do prezentacji i przeszukiwania bibliotecznych katalogów w Internecie oraz jedno z pierwszych niekomercyjnych narzędzi stosowanych do budowy OPAC drugiej generacji (SOPAC), wzbogaconych o funkcje sieci 2.0. System ten został stworzony na Villanova University i rozwijany jest we współpracy z bibliotekami na całym świecie. Zapewnia m.in. możliwość jednoczesnego wyszukiwania wszelkiego rodzaju katalogów i elektronicznych zasobów bibliotecznych: rekordów książek, czasopism, dokumentów audio i video, artykułów, baz danych, instytucjonalnych bibliografii czy repozytoriów. Mimo, że od czasu jego udostępnienia (2008 r.) na rynku pojawiło się wiele konkurencyjnych, własnościowych rozwiązań o podobnych interfejsach (Primo, EBSCO Discovery,Worldcat Local itp.), wyróżnialną cechą VuFind jest nadal łatwość jego adaptacji do lokalnych potrzeb, w tym możliwość kontrolowania tego, co i w jaki sposób jest indeksowane oraz wykorzystania jako nakładka (ang. front-end) dla różnego typu serwisów (w tym płatnych) i zapewnienia do nich jednego punktu dostępu (w przypadku własnościowych systemów opcja ta jest dostępna zazwyczaj jedynie, jeśli wszystkie programy i aplikacje zostaną zakupione u jednego producenta).