Babin

Efektywność rozpowszechniania prac naukowych w naukowych czasopismach zależy w dużej mierze od postrzeganej reputacji, poczytności i poziomu dostępności danego tytułu oraz technicznej infrastruktury zapewnianej przez platformy wydawnicze autorom i czytelnikom, a decyzja, gdzie publikować swoje prace staje się obecne coraz bardziej istotna, gdyż od niej zależy przyszła kariera i perspektywy naukowców oraz ich dostęp do źródeł finansowania. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz przeprowadzonego przez autorkę badania, omówiono różne czynniki mające wpływ na autorów specjalizujących się w badaniach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN), przy wyborze miejsca publikacji swoich prac, a w szczególności znaczenie wskaźników bibliometrycznych i opcji związanych z otwartym dostępem w procesie podejmowania takich decyzji. Przeanalizowano również, czy często omawiany w literaturze przedmiotu, i związany z aktywnością naukową i kulturą badawczą, podział na praktyków i teoretyków BIN ma odzwierciedlenie w przypadku mechanizmów związanych z wyborem czasopism.

W celu zebrania i uszeregowania preferencji i przekonań specjalistów BIN dotyczących publikowania w otwartym dostępie i narzędzi bibliometrycznych, opracowano kwestionariusz online z zastosowaniem 5-stopniowej skali Likerta, przeprowadzono też testy w dwóch badanych grupach przy pomocy metod wnioskowania statystycznego, by ocenić potencjalne różnice między nimi, odnoszące się do wzorów i strategii publikowania. Łącznie, w grupie respondentów znalazło się 326 uczestników z kilkunastu krajów świata, w tym – 37% stanowili pracownicy naukowi wydziałów BIN, pozostałą część – bibliotekarze. Analizowano relatywne znaczenie następujących kryteriów wyboru czasopism: związanych z prestiżem (miara oddziaływania (IF) i inne mierniki wpływu, reputacja, wpływ na ocenę dokonań naukowych, skład rady redakcyjnej, procedury recenzyjne i rekomendacje innych specjalistów), poczytnością i dostępnością (opcje złotej i zielonej (brak embarga) drogi otwartego dostępu, liczba subskrybentów indywidualnych i instytucjonalnych i wskaźniki cytowalności, docelowi odbiorcy, dopasowanie tematyczne, kwestie praw autorskich), wynikami (prawdopodobieństwo publikacji, szybkość publikacji, jakość procesu redakcyjnego, recenzje po publikacji, wcześniejsza akceptacja innych tekstów danego autora) i infrastrukturą (indeksowanie w głównych bazach danych, koszty publikacji artykułu, opcje techniczne).

Uzyskane dane wskazują, że wybór czasopism, w których warto publikować, jest procesem wieloaspektowym i złożonym, zarówno dla naukowców, jak i bibliotekarzy, i nie da się ustalić jednego, najważniejszego czynnika mogącego determinować decyzje w tym zakresie. Wśród najważniejszych dla respondentów kryteriów znalazły się zakres tematyczny danego tytułu, proces recenzyjny oraz reputacja i prestiż czasopisma (uznane za istotne lub bardzo istotne wskaźniki przez ponad 90% badanych), jako ważny oceniano również wskaźnik Impact Factor, co może wskazywać, podobnie jak zaskakująco niska waga przyznana przez badanych publikowaniu w wolnym dostępie, że środowisko BIN polega nadal w znaczącym stopniu, przy prowadzeniu badań, na tradycyjnych kanałach komunikacji naukowej i rankingach ISI, traktując z nieufnością nowe modele dystrybucyjne OA i otwarte zasoby sieciowe. Zanotowano przy tym, w wielu aspektach, różnice między teoretykami i praktykami dotyczące wagi przyznawanej poszczególnym kryteriom (np. Impact Factor uznało za ważny lub bardzo ważny czynnik 76% naukowców i tylko 45% bibliotekarzy), co potwierdza wyniki wcześniejszych badań, sugerujące że obie te grupy publikują z innych powodów i mają inne praktyki badawcze.

W podsumowaniu zasugerowano strategie mogące zmniejszyć zidentyfikowane podziały w celu usprawnienia transferu informacji i wiedzy między obiema grupami, podkreślono też potrzebę lepszej promocji otwartego publikowania i otwartych czasopism bibliotekoznawczych w środowisku BIN, i przedstawiono rekomendacje dla wydawców zainteresowanych publikowaniem i szerszą popularyzacją wyników badań z zakresu BIN.