Babin

W artykule omówiono zagadnienia związane z cyfryzacją zasobów Miejskiej Biblioteki Wiednia (Biblioteki Wiedeńskiej w Ratuszu) i budową cyfrowego repozytorium udostępniającego materiały powiązane z historia i kulturą austriackiej stolicy. Przedstawiono m.in. początki jej powstania, rozwój, stosowane kryteria, procedury oraz różne aspekty digitalizacji i obecny stan prac.

Początkiem Cyfrowej Wiedeńskiej Biblioteki w Ratuszu (Die Digitale Bibliothek der Wienbibliothek im Rathaus) była digitalizacja wiedeńskich książek adresowych z lat 1859 – 1942 (tzw. „Lehmann”). Przy okazji wystawy „Mierzenie Wiednia” przeniesiono wówczas na formę cyfrową 220 000 stron książek adresowych i 11 stycznia 2011 roku udostępniono je online. Zainteresowanie tym zasobem było tak duże, że omal nie doprowadziło do przeciążenia serwerów – w ciągu pierwszych 3 dni Lehmann zanotował ponad 3000 odsłon dziennie, start biblioteki można więc uznać za udany.

W tej sytuacji siłą rzeczy pojawiło się pytanie – jak można wykorzystać ten sukces? Autorka przekonuje, że Biblioteka Wiedeńska stawia nie na ilość, a jakość. Tylko dzięki skupieniu się na swoich mocnych stronach i najważniejszych tematach może skutecznie wypromować się na rynku dostawców tego typu usług. Atutem biblioteki publicznej są oczywiście studia i materiały regionalne, a w przypadku Biblioteki Wiedeńskiej – rozległe i cenne zbiory muzyki i rękopisów, jak również kolekcja plakatów – jedna z największych w Europie, zawierająca ponad 300 000 egzemplarzy. Logiczne było więc skupienie się na dwóch obszarach – Viennensia (studia wiedeńskie) i unikalnych zbiorach.

Lehmann stanowi fundament strategii cyfryzacji, która ma upowszechnić materiały regionalne, przeznaczone nie tylko dla profesjonalnej publiki. W październiku 2012 roku w skład cyfrowej biblioteki weszło 200 kolejnych pozycji – książek adresowych, przewodników geograficznych i turystycznych. Strategię tę kontynuowano intensywnie w kolejnych latach. Na cel cyfryzacji wzięto ważne publikacje związane z Wiedniem lub takie, o których znaczeniu przekonani są eksperci Biblioteki Wiedeńskiej. Pomocna była też reakcja użytkowników, którzy sami wskazywali książki do digitalizacji. W ten sposób stworzono owocną relację pomiędzy oferentem (biblioteką) i odwiedzającymi. Najważniejsza okazała się jakość doboru oraz indeksacji treści stron. W sumie dodano do Lehmanna ponad 27 000 pozycji.

Warto również pamiętać o kwestiach konserwatorskich. Postanowiono bowiem udostępnić online wiele cennych muzycznych rękopisów, które zachowały się nieraz w pojedynczych lub narażonych na zniszczenie egzemplarzach. Ich digitalizacja łączy się automatycznie z zabiegami ochrony i konserwacji. Dodatkowo ma na celu ograniczenie bezpośredniego dostępu do oryginalnych dokumentów, który zarezerwowano jedynie w rzadkich przypadkach związanych z badaniami naukowymi.

Przy okazji cyfryzacji pojawiły się jednak zarzuty. Niektórzy utrzymują, iż proces został spowolniony – można było go zautomatyzować poprzez zastosowanie OCR – automatycznego czytnika tekstu. Jednak w przypadku Lehmanna zastosowanie OCR przyniosłoby mierne rezultaty –po pierwsze automatyczne rozpoznawanie tekstu słabo sprawdza się w przypadku książek adresowych, po drugie – uzyskany cyfrowy materiał nie był wystarczająco dobrej jakości. OCR siłą rzeczy nie dało się też zastosować w przypadku rękopisów nut.

Obecnie w repozytorium można znaleźć dzieła klasyków wiedeńskiej historii muzycznej, jak Johann Strauss ojciec i syn, Josef i Eduard Strauss, Franz Schubert czy Hugo Wolf. Autorka wyraża nadzieję, że i te zasoby ulegną powiększeniu. Dotychczas rozbudowa miała zwykle miejsce przy okazji konkretnych wydarzeń, np. wystawy bibliotecznej z okazji 150 rocznicy urodzin Hugo Wolfa w 2010 roku czy 150 rocznicy śmierci Johanna Nestroya w 2012. Cyfrowa Biblioteka Wiedeńska stale się rozwija. Na digitalizację czeka mnóstwo materiałów, które powinny być dostępne dla międzynarodowej społeczności badawczej i innych zainteresowanych czytelników. Autorka zaleca, by uważnie obserwować ten proces i odkrywać na bieżąco dodawane do bazy treści.