Babin

Rosnące koszty publikacji i potencjalna groźba inflacji stanowią w czasach cięć budżetowych duże zagrożenie dla dalszego rozwoju zbiorów bibliotecznych, pojawienie się technologii mediów strumieniowych oraz masowych projektów digitalizacyjnych rozbudziło więc w środowisku akademickim nadzieję na łatwiejszy i lepszy dostęp do różnego typu materiałów, w tym kolekcji filmów fabularnych, czyli zasobów obecnie powszechnie dostępnych w amerykańskich bibliotekach szkół wyższych. Wg autorki, ze względu na przepisy prawa autorskiego i ograniczenia nakładane przez wydawców i dostawców treści, optymizm ten jest przedwczesny, co więcej – nie ma gwarancji na zapewnienie możliwości dalszego utrzymywania akademickich mediatek. W artykule przedstawia ona swój głos w dyskusji na temat przyszłości tych instytucji i ich zasobów, analizując, czy w obecnej sytuacji prawnej i strukturach komercyjnych uniwersyteckie centra medialne będą nadal w stanie oferować stabilne zasoby multimediów. Omawia też historię stosunków przemysłu filmowego z pośrednikami (w tym bibliotekami) i użytkownikami oraz przewidywania dotyczące dalszej cenowej przystępności filmów i szans na ich udostępnianie w bibliotekach, a następnie prezentuje możliwe strategie dla placówek akademickich zainteresowanych gromadzeniem filmowych kolekcji.

Dostęp do filmów fabularnych i mediów elektronicznych jest istotny zarówno ze względów badawczych, jak i edukacyjnych, zwłaszcza w przypadku interdyscyplinarnych kierunków studiów (etnografia, kulturoznawstwo, filmoznawstwo i inne), biblioteki nie mają jednak wpływu na warunki, na jakich materiały te mogą być oferowane użytkownikom, a międzyinstytucjonalna współpraca i inicjatywy dzielenia się zasobami, mające zwiększyć zakres i aktualność dostępnych kolekcji są często uniemożliwiane przez warunki umów licencyjnych. Część uczelni usiłuje rozwiązać ten problem polecając studentom zapisywanie się do komercyjnych wypożyczalni wideo, trudno jednak wyobrazić sobie, jaka firma, czy serwis mediów strumieniowych byłyby w stanie trwale zastąpić biblioteki z ich zbiorami dopasowanymi do lokalnych, edukacyjnych potrzeb, zawierającymi również mało znane lub archiwalne materiały, niedostępne już (lub wcale) w sprzedaży. Sytuację utrudnia wzrost wykorzystania strumieniowych wideo w procesie nauczania, zwłaszcza w związku z rozwojem MOOC, i coraz większa atrakcyjność tego formatu dla władz uczelni, oraz ich dążenie do maksymalnych oszczędności. Wybiera się więc coraz częściej programy czasowe i elastyczne, i coraz mniej chętnie inwestuje w stałe kolekcje biblioteczne, stawiając na czasowe subskrypcje nieselekcjonowanych baz wideo online (bez możliwości ich trwałego zakupu) i rezygnację z fizycznych nośników.

Kolejny problem to brak środków na zatrudnianie bibliotekarzy specjalizujących się w gromadzeniu dokumentów audiowizualnych. Pracownicy akademickich mediatek nie mają więc często wystarczającej wiedzy by podejmować właściwe decyzje i aktywnie lobbować na rzecz rozwoju podległych im zbiorów, a obowiązki kuratorów kolekcji ceduje się w coraz większym stopniu na globalnych dostawców, nie będących członkami obsługiwanych przez siebie środowisk akademickich i nie mających pojęcia o ich lokalnych potrzebach. Aby ułatwić personelowi bibliotek poruszanie się w środowisku nowych technologii i formatów dostępnych w Internecie, w tekście przybliżono technologiczne aspekty, walory i ograniczenia mediów strumieniowych i modeli subskrypcyjnych, omówiono też najważniejsze w ostatnim półwieczu spory prawne między amerykańskimi bibliotekami i branżą filmową, związane m.in. z naruszaniem doktryny pierwszej sprzedaży, oraz rozwiązania dające nadzieję na przyszłość. Wskazano m.in. na korzystne dla bibliotek implikacje wyroku w procesie AIME (Association for Information Media and Equipment) przeciw UCLA – Uniwersytetowi Kalifornijskiemu w Los Angeles (w 2012 r. sąd orzekł, że decyzja UCLA o skopiowaniu edukacyjnych filmów DVD na system mediów strumieniowych, by zapewnić stałą możliwość ich rozpowszechnianie studentom na zajęciach, nie stanowi naruszenia zasady dozwolonego użytku ze względu na niejednoznaczność zapisów prawnych). Inspiracją dla bibliotek i szansą rozwoju ich hybrydowych kolekcji może stać się też model blended learning. Podkreślono, że o unikatowym charakterze i wartości akademickich mediatek świadczy ich zróżnicowanie, wszechstronność i dopasowanie do potrzeb lokalnych, w tym także bardzo wąskich grup odbiorców, a ponieważ obecnie jedynie kolekcje DVD mogą zapewnić taki stopień zindywidualizowania oraz stabilność obsługi, warto dbać o dalszą dostępność tego formatu dla określonych grup odbiorców.