Babin

Biblioteki i centra informacyjne mogą odgrywać istotną rolę w rozwoju społecznym i gospodarczym terenów wiejskich, dzięki prowadzeniu działań edukacyjnych i zapewnianiu ich mieszkańcom usług informacyjno-komunikacyjnych. Rola takich placówek jest szczególnie istotna w państwach rozwijających się, jednak w niemal wszystkich regionach świata, a zwłaszcza w krajach Południa, ośrodki tego typu borykają się z wieloma trudnościami, takimi jak brak funduszy i wsparcia ze strony władz centralnych i lokalnej administracji, czy też brak stabilnych podstaw dla działalności; wszędzie też próbuje się je rozwiązywać na wiele różnych sposobów. W artykule omówiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego problemom i perspektywom wiejskich służb biblioteczno-informacyjnych oraz zmianom charakteru ich usług związanym z ekspansją nowych technologii. Przedstawiono także rekomendacje i wnioski dotyczące strategii mogących przyczynić się do zapewnienia takim centrom możliwości trwałego i zrównoważonego rozwoju.

Wskazano, że niezależnie od lokalnych uwarunkowań, istnieje kilka kluczowych czynników przyczyniających się do powodzenia bibliotecznych przedsięwzięć. Wymieniono wśród nich m.in. dbałość o poprawę jakości usług i ich elastyczne różnicowanie oraz specjalizację, rozwój kompetencji pracowników, angażowanie lokalnych społeczności w zarządzanie bibliotekami i ich obsługę oraz mobilizowanie lokalnych zasobów do zapewnienia tym placówkom stabilnych podstaw funkcjonowania, wykorzystywanie umiejętności bibliotekarzy i pracowników informacji do dokumentowania, trwałego zachowywania i udostępniania wiedzy i zasobów rdzennych społeczności i wiązania jej z zewnętrznymi systemami wiedzy, prowadzenia programów alfabetyzacji i edukacji informacyjnej, dostarczania informacji dostosowanych do konkretnych potrzeb lokalnej ludności, w tym marginalizowanych grup społecznych, wybór najbardziej odpowiednich modeli świadczenia usług (bibliobusy, biblioteki na łodziach, pośrednictwo informacyjne itp.), wdrażanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, wyposażenie bibliotek w odpowiednie ludzkie, intelektualne i materialne zasoby, szukanie alternatywnych i innowacyjnych sposobów dystrybucji informacji oraz dbałość o stabilne wsparcie finansowe, polityczne i instytucjonalne, społeczno-kulturowe i technologiczne. Istotne jest również uświadamianie mieszkańcom i decydentom korzyści płynących z utrzymywania wiejskich bibliotek.

Jednym z zaobserwowanych przez autora trendów jest dominacja w piśmiennictwie poświęconym usługom bibliotecznym na terenach wiejskich tematyki powiązanej z rolnictwem i ignorowanie innych istotnych obszarów działalności informacyjnej, mających wpływ na życie mieszkańców wsi. Podkreśla więc potrzebę pogłębionych badań nad aspektami takimi jak ochrona zdrowia, środowiska, prawa człowieka, edukacja, zatrudnienie, źródła utrzymania, marketing produktów rolnych czy kultura i lokalne dziedzictwo. Zaznacza też, że żaden z proponowanych w literaturze modeli rozwoju bibliotek wiejskich nie zyskał powszechnej akceptacji, oczywiste jest również, że oczekiwania ludności wobec tych placówek będą zależeć od tradycji oraz sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej w danym regionie, warto więc wzorować się na wspólnych elementach udanych inicjatyw rozwoju wiejskich systemów bibliotecznych z całego świata, dopasowując je do lokalnych warunków i wypracowując własną strategię zrównoważonego rozwoju. Problemów bibliotek wiejskich nie da się też rozwiązać w sposób trwały skupiając się wyłącznie na zapewnianiu im pieniędzy i rozwiązań technologicznych, istotna jest więc regularna i krytyczna ewaluacja roli technologii w takich placówkach.