Babin

Praktyki społeczne związane z transferem wiedzy i wymianą informacji w środowisku naukowym, za pośrednictwem publikacji w recenzowanych wydawnictwach, są tematem często omawianym w piśmiennictwie, mniej uwagi poświęca się natomiast postępującej wraz z rozwojem technologii ICT akceptacji nieformalnych platform komunikacyjnych w procesie dystrybucji wyników badań. Autorzy postanowili sprawdzić nastawienie naukowców wobec publikowania i rozpowszechniania prac badawczych w nieformalnych środkach przekazu, by określić wzory ich zachowań i preferencje oraz wyzwania i zalety związane z wykorzystywaniem takich kanałów komunikacji.

Wśród nowych modeli rozpowszechniania badań i dzielenia się wiedzą, mających być odpowiedzią na nieefektywność i powolność tradycyjnych procedur wymieniono m.in. otwarte recenzowanie, archiwizację prac w otwartych repozytoriach, czy korzystanie z aplikacji społecznościowych. Te ostatnie ułatwiają kontakty, wymianę doświadczeń i współpracę między naukowcami oraz szybką popularyzację wyników badań, budzą też jednak wiele obaw dotyczących m.in. ochrony praw własności intelektualnej; z badań wynika też, że mimo powszechnego używania narzędzi społecznościowych w życiu codziennym, jedynie stosunkowo nieduża część społeczności naukowej udziela się aktywnie zawodowo w blogosferze i w mediach 2.0. Celem badania było określenie następujących kwestii: w jakim zakresie nieformalne kanały komunikacji, takie jak blogi czy serwisy społecznościowe, są wykorzystywane jako platformy publikacji i obiegu prac naukowych, czy używanie tych mediów w ww. celach jest wśród naukowców akceptowalną praktyką, czy platformom tym przyznaje się wartość akademicką i czy nowe technologie zmieniły nieformalne procedury rozpowszechniania informacji. W badaniu przyjęto podejście teorii ugruntowanej, wykorzystując jako jakościowe narzędzie badawcze częściowo ustrukturyzowane wywiady. Przeprowadzono je w grupie 40 naukowców z 4 brytyjskich uczelni wyższych, zbierając i analizując dane na temat zmian ich zachowań i postaw oraz czynników wpływających na decyzje respondentów związane z wyborem i używaniem określonego kanału komunikacji.

Uzyskane wyniki wskazały na rosnącą popularność nieformalnego publikowania i wymiany informacji w całym cyklu komunikacji naukowej – wielu respondentów potwierdziło, że dobrą praktyką jest udostępnianie części prac badawczych online lub powiadamianie o ich cząstkowych lub końcowych wynikach na nieformalnych forach oraz udostępnianie całości w mediach internetowych, po ich ukazaniu się w formalnych wydawnictwach. Korzystanie z nieformalnych forów jest też traktowane jako metoda kształtowania umiejętności pisania, inspirowania dyskusji i szybkiego docierania do dużej grupy odbiorców oraz wartościowy sposób pozyskiwania reakcji zwrotnych; postrzega się je też jako alternatywne platformy publikacji dla badaczy, którzy nie byli w stanie zamieścić swoich prac w formalnych wydawnictwach. Uczestnicy wywiadów wyrażali również opnie, że stosowanie przez uczelnie systemu otwartego recenzowania pomogłoby wspierać nieformalne praktyki komunikacyjne, promować wartościowe artykuły, przyspieszyć proces publikacji i zachęcać do publikowania przy użyciu nowych narzędzi internetowych. Wskazywali przy tym jednak, że środowisko akademickie nie jest jeszcze gotowe na na przyjęcie publicznego modelu oceny prac naukowych. Jednocześnie, nieformalne publikowanie postrzegane było przez dużą część osób jako potencjalne zagrożenie dla kariery akademickiej, m.in. ze względu na czasochłonność, brak sztywnych wymogów dotyczących struktury i kontroli jakości prac, niski prestiż i brak uznania ze strony ciał decydujących o awansach czy przyznawaniu grantów. Wielu respondentów nie widziało w związku z tym żadnych korzyści z angażowania się w taką aktywność, a z kolei niewielu przyznało, że korzysta w praktyce z możliwości publikowania swoich badań w sieci przed umieszczeniem ich w recenzowanych wydawnictwach, wskazując jako główną przeszkodę ogólnie przyjęty, tradycyjny model komunikacji naukowej, w tym obecność w recenzowanych czasopismach jako jedyny sposób pomiaru siły oddziaływania publikacji.

Wybór kanału komunikacji zależał w dużej mierze od poczucia komfortu badanych przy jego używaniu, wiedzy jak działa oraz stopnia jego wykorzystania przez badaczy z tej samej dyscypliny i szerzej rozumianą społeczność naukową. Na podstawie stosunku respondentów do nieformalnego publikowania i ich poglądów na proces komunikacji naukowej wyodrębniono 3 typy naukowców: konwencjonalnych, nowoczesnych i liberalnych. Zwrócono też uwagę na częsty dysonans między deklarowanym pozytywnym stosunkiem badanych do wartości i przydatności nowych kanałów komunikacyjnych, a ich faktycznym wykorzystywaniem w celach naukowych.