Babin

Wykorzystanie pracy wolontariuszy w amerykańskich bibliotekach i archiwach jest szeroko rozpowszechnioną praktyką, zazwyczaj też obie strony tej relacji wynoszą z niej określone korzyści (wymiana nieodpłatnie świadczonych usług w zamian za doświadczenie zawodowe). W przypadku tych instytucji można zazwyczaj mówić o dwóch formach wolontariatu: praktykach i stażach oraz pomocy oferowanej przez ochotników. Efektywne wykorzystanie takiej darmowej siły roboczej, zarówno sporadycznie, regularnie jak i programowo wymaga dobrego planowania i sformalizowania celów i oczekiwań współpracy, gdyż w przeciwnym wypadku może skutkować ona jedynie stratą czasu i zasobów i wolontariuszy i archiwów. W artykule omówiono różne sposoby posiłkowania się tego typu pracownikami w archiwistyce, różne kategorie wolontariuszy oraz zalety i koszty angażowania się w wolontariat z punktu widzenia instytucji i indywidualnych osób.

Niewątpliwą atrakcją dla dyrekcji archiwów związaną z zatrudnianiem wolontariuszy jest to, że nie trzeba im płacić za pracę, jako że placówki te rzadko dysponują środkami adekwatnymi do potrzeb i borykają się zazwyczaj z problemami kadrowymi. Praktykanci, stażyści oraz ochotnicy (często emeryci bądź absolwenci studiów chcący poprawić swoją pozycję na rynku pracy i zdobyć zawodowe koneksje) mogą też wnosić doświadczenie, wiedzę i umiejętności wykraczające poza wąską specjalizację danej instytucji i pozwalające spojrzeć na utarte procedury i praktyki z nowej perspektywy, odciążają personel przejmując wykonywanie prostych, rutynowych zadań, umożliwiają też dzięki prywatnym kontaktom nawiązanie lepszych relacji z lokalną społecznością. Obecność wolontariuszy może też stwarzać wiele wyzwań, wśród których główne to: 1) brak narzędzi kontroli (łatwiej zarządzać pracownikami związanymi umową o pracę), 2) problem z rzetelną oceną efektów pracy (krytyka osób poświęcających za darmo swój czas jest trudna) i właściwym sposobem organizacji relacji pracodawca-wolontariusz (im bardziej stają się one osobiste, tym bardziej zacierają się hierarchiczne granice), 3) konieczność inwestowania w szkolenia (dla obciążanych tym zadaniem etatowych pracowników zyski z pomocy wolontariuszy mogą być mało przekonywujące), 4) kwestie bezpieczeństwa (zbiorów, wyposażenia, informacji wrażliwych) – wolontariuszy nie prześwietla się przy naborze tak dokładnie jak regularnych pracowników, 5) problemy związane z rekrutacją odpowiednio wykwalifikowanych osób – liczba entuzjastów historii znających przy tym tajniki zawodu archiwisty jest bardzo ograniczona.

Autor przedstawia w tekście różne metody radzenia sobie z tymi wyzwaniami, omawia też przydatne przy angażowaniu wolontariuszy procedury (wskazując m.in. na potrzebę dokładnego określenie w porozumieniach o wolontariacie zakresu obowiązków danej osoby oraz oczekiwań, misji i celów organizacji) oraz aspekty, jakie należy uwzględnić, by zapewnić pozytywne rezultaty takiej współpracy i jak najlepiej dopasować zainteresowania i kwalifikacje kandydatów do potrzeb danego archiwum.