Babin

W raporcie udokumentowano inwestycje bibliotek w strategiczne produkty technologiczne w 2014 r. oraz ofertę organizacji – zarówno niekomercyjnych, jak i tych nastawionych na zysk, dotyczącą oprogramowania do zarządzania zasobami i serwisami i bibliotek, w tym zintegrowanych systemów bibliotecznych (ZSB), platform usług bibliotecznych i multiwyszukiwarek. Prezentowane w artykule dane zebrano przy pomocy obszernej ankiety skierowanej do dostawców operujących na rynku międzynarodowym. Uzyskane, szczegółowe odpowiedzi dotyczyły m.in. organizacji ich firm, nowych produktów, wyników sprzedaży i bieżących osiągnięć. Wśród konsultowanych przez autora źródeł znalazły się także komunikaty prasowe prasowe, artykuły prasowe oraz inne publicznie dostępne informacje i doniesienia medialne. Większość respondentów dostarczyła mu również listy bibliotek reprezentowanych w udostępnionych statystykach, co pozwoliło na bardziej szczegółową analizę rynkowych trendów i wyborów dokonywanych w różnych sektorach bibliotecznych oraz obecnej sytuacji przemysłu technologii bibliotecznych (por. babin.bn.org.pl/?p=2146).

Biblioteki oczekują od dostawców rozwiązań pozwalających na realizację potrzeb operacyjnych i strategicznych priorytetów przy nadal ograniczonych budżetach, zaopatrujące je firmy muszą więc oferować rozwiązania prawdziwie innowacyjne, pozwalające na zwiększenie efektywności działań i wpływu bibliotecznych kolekcji oraz zaspokojenie zmieniających się oczekiwań użytkowników, a ich oferta jest bardzo zróżnicowana.

Obserwowalne tendencje to: 1) rosnąca popularność, zwłaszcza w sektorze akademickim, wprowadzonych na rynek w 2009 r. serwisów wyszukiwawczych bazujących na indeksowaniu – ich sprzedaż nadal rośnie, zarówno w odniesieniu do nowych implementacji, jak przejść od konkurencji; 2) ugruntowywanie pozycji produkowanych od 2011 r. systemów bibliotecznych następnej generacji – stały się one ofertą kierowaną zwłaszcza do bibliotek szkół wyższych, oczekujących rozwiązań przydatnych do zintegrowanego zarządzania zarówno drukowanymi, jak i elektronicznymi zasobami, 3) utrzymujący się trend przechodzenia na usługi hostowane, związany z coraz szerszą akceptacją technologii chmury obliczeniowej i modelu SaaS (oprogramowania jako usługi); 4) popyt na sprawdzone i wiarygodne rozwiązania – stosunkowo niewiele bibliotek jest skłonnych eksperymentować z technologiami na ich wczesnym etapie rozwoju, a produkty uznawane za pionierskie i innowacyjne muszą być przygotowowane do typowych wdrożeń w ciągu ok. 2 lat od pojawienia się, by zdobyć stabilną pozycję (przykłady to dobrze sprzedające się systemy ALMA firmy Ex-Libris czy WorldShare Management Services organizacji OCLC), 5) silna konkurencja na rynku, gdzie dostępnych jest obecnie wiele nowych i dobrze przyjmowanych produktów (m.in. Sierra Innovative Interfaces, EBSCO Discovery Service, Primo Central (Ex Libris) i Summon firmy ProQuest); trwają też prace nad udoskonalaniem propozycji takich jak Intota czy ZSB Library Corporation i Auto-Graphics, 6) utrzymująca się dominacja wielkich organizacji, takich jak EBSCO Information Services (2982 pracowników na całym świecie), Follett (1,359) i OCLC (1,315), które zajmują się nie tylko rozwojem bibliotecznych technologii. Wśród korporacji skupionych wyłącznie na produktach dla bibliotek, największe to Ex Libris (565), ProQuest Workflow Solutions – po włączeniu dawnych Serials Solutions, Bowker i ProQuest Research Solutions (480), Civica (454), SirsiDynix (422) i Innovative Interfaces, po konsolidacji Polaris Library Systems i VTLS (416).

Zyski całej branży (ze sprzedaży systemów zarządzania i wyszukiwania), w tym przychody z rynku w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (niemal połowa wpływów) oraz na całym świecie oszacowano w 2014 r. na 805 milionów USD (wzrost o 2% w porównaniu z 2013), a całkowite łączne przychody firm, w tym dodatkowo ze sprzedaży RFID i innych technologii samoobsługowych, na 1,85 miliarda USD. Czynniki stymulujące wzrost dochodów tego sektora to planowane podwyżki za opłaty roczne (zwłaszcza za obsługę i hosting), przejścia z lokalnie instalowanych systemów na subskrypcje SaaS, wzrost inwestycji w systemy wyszukiwawcze i rosnąca liczba migracji na nowe rozwiązania, przy czym większość wpływów generują roczne opłaty, a znacznie mniejszą – sprzedaż nowych systemów.

Rekordzistami sprzedaży są duże organizacje: Innovative Interfaces (123 umowy na platformę Sierra, w tym tylko 23 z nowymi bibliotekami – reszta dotyczy instytucji migrujących z Millenium), SirsiDynix (118 umów na Symphony, z czego 64 dla nowych klientów i 13 na system Horizon), OCLC (79 nowych umów na WorldShare Management Services) i ExLibris (łącznie 67 nowych kontraktów na systemy Alma i Aleph), choć np. w sektorze bibliotek publicznych dobrze radzi sobie mała firma Biblionix (49 nowych klientów na system Apollo).

Wykorzystanie oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym nadal wzrasta – w Stanach Zjednoczonych najwięcej takich instalacji dokonuje się w bibliotekach małej i wielkości – z ok. 17 tys. obiektów bibliotecznych w tym kraju, 741 używa systemu Koha, 1218 – Evergreen, co stanowi łącznie 12% rynku, przy czym, przy migracji i obsłudze technicznej korzysta się często z usług prywatnych firm. Dużą popularność zyskują także otwarte interfejsy wyszukiwawcze, takie jak VuFind, integrowane często z komercyjnymi rozwiązaniami (por. babin.bn.org.pl/?p=1290).

W artykule zaprezentowano także charakterystyki dostawców bibliotecznego oprogramowania działających w skali globalnej oraz dane na temat dokonanych w 2014 r. fuzji i przejęć w tej branży, a także omówienie technologii popularnych w różnych sektorach bibliotecznych (bibliotek akademickich, publicznych, szkolnych i specjalnych) i nowych rozwiązań, wzorów automatyzacji i migracji na nowe systemy w tych segmentach.