Babin

Biblioteki muszą dostosowywać swoje obiekty do aktualnych potrzeb i zachowań użytkowników, i – wraz z pojawianiem się nowych trendów dotyczących np. używania przenośnych urządzeń, materiałów cyfrowych czy pracy zespołowej, dokonywać strukturalnych zmian w miejscach przeznaczonych pierwotnie do przechowywania tylko fizycznych zasobów (instalacje dodatkowego okablowania, WiFi, adaptacja pomieszczeń do potrzeb grup, cichej pracy itp.). Wiedza na temat sposobów wykorzystania przestrzeni bibliotecznej przez użytkowników jest kluczowym warunkiem jej odpowiedniej organizacji i planowania, niestety często biblioteczne projekty modernizacji czy renowacji bazują głównie na wytycznych projektowych, a nie na wynikach badań nad faktycznymi zachowaniami użytkowników, a badania takie – jeśli już się je prowadzi, ograniczają się głównie do nieformalnych obserwacji gości biblioteki lub sprawdzania ich preferencji np. przy pomocy ilościowych sondaży. Aby pomóc bibliotekarzom w gromadzeniu wiarygodnych danych pozwalających uzyskać pełny obraz aktywności czytelników, w artykule zaproponowano nowe podejście do analizy przestrzennej: visual traffic sweeps (VTS), czyli wirtualne kontrole ruchu, łączące tradycyjne metody obserwacyjne z technikami wizualizacji GIS (systemów informacji geograficznej).

Metodę tę można wykorzystywać nie tylko w bibliotekach, lecz także w innych ekosystemach informacyjnych o dużym przepływie osób, do mapowania wzorów zachowań użytkowników oraz wizualnej analizy dużej liczby danych o zajmowanych przez nich przestrzeniach, sposobie poruszania się, używanym wyposażeniu i zróżnicowanych formach interakcji w czasie poszukiwania informacji. Wyniki VTS można łączyć i porównywać z danymi uzyskanymi innymi metodami (wywiady, ankiety itp.), a stworzone wizualne mapy – wykorzystywać także w innych celach (prezentacji danych wizualnych na na konferencjach czy spotkaniach z decydentami, architektami i projektantami wnętrz). Potencjalne zastosowania VTS przetestowano w bibliotece ekonomicznej dużego miejskiego uniwersytetu w Kanadzie. Dane przestrzenne zebrano przy pomocy palmtopa z wprowadzoną mapą biblioteki (z techniki VTS można korzystać na smartfonach, tabletach i innym sprzęcie pozwalającym na wprowadzanie danych do arkuszy, które mogą być przeniesione do Excela), a następnie importowano je do oprogramowania ArcGIS. Dzięki analizie stworzonych map przestrzeni i podejmowanych aktywności udało się określić specyficzne potrzeby czytelników tej placówki (np. niskie zainteresowanie fizycznymi zbiorami zajmującymi znaczącą część jej wnętrza, preferencje dotyczące pracy z laptopem w innych miejscach, niż te wyznaczone przez bibliotekę, czy możliwości angażowania się w dyskusje). Wizualizacja GIS dostarczyła też materiału dowodowego przydatnego przy podejmowaniu decyzji projektowych dotyczących rearanżacji przestrzeni biblioteki (m.in. wyodrębnienia stref cichych i głośnych oraz dostosowania do potrzeb użytkowników miejsc, w których chętnie korzystają z mobilnych urządzeń, i tych, gdzie lubią czytać czy jeść) oraz lepszym rozumieniu obszarów problemowych (sytuacji stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa gości, stref nadmiernie zatłoczonych i tych, w których dochodzi do konfliktów).