Babin

Przedstawiono wyniki badań bibliometrycznych nad interdyscyplinarnością publikacji z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN). Autorzy rozumieją pod pojęciem interdyscyplinarności wykorzystanie w pracy naukowej wiedzy, metodologii i narzędzi spoza głównej dziedziny pracy oraz bezpośrednią współpracę z przedstawicielami innych dziedzin nauki zauważalne w analizie bibliometrycznej jako: 1) cytowanie prac z innych dziedzin; 2) cytowanie tej samej publikacji przez publikacje z różnych dziedzin; 3) współautorów jednej publikacji afiliowanych przy instytucjach naukowych z różnych dziedzin.

Analizę wszystkich trzech wskaźników oraz ich trendów czasowych przeprowadzono na próbce 1536 artykułów wybranych spośród 7704 publikacji z zakresu BIN, opublikowanych w latach 1978-2007 w 10 najbardziej prestiżowych czasopismach anglojęzycznych (College and Research Libraries, Information Processing and Management, Journal of Documentation, Library Quarterly, Scientometrics, Journal of Academic Librarianship, Library Resources & Technical Services,Library and Information Science Research,Journal of the American Society for Information Science and Technology,Journal of Information Science). Cztery z badanych czasopism są przy tym klasyfikowane również jako czasopisma informatyczne a piąte (Journal of Documentation) jest indeksowane w 2 bibliograficznych bazach danych publikacji informatycznych, co wskazuje na naturalną interdyscyplinarność bibliotekarstwa i nauk o informacji. W badanej próbce artykułów znaleziono cytowania prac z 30 dyscyplin naukowych (wg klasyfikacji Biblioteki Kongresu) – od nauk rolniczych i astronomii do nauk wojskowych i zoologii. Znaleziono współcytowania z pracami z 28 dyscyplin a współautorstwo dotyczyło reprezentantów 25 dziedzin. 56,84% cytowań, 66,91% współcytowań i 50,33% współautorów reprezentowało bibliotekarstwo i informację naukową, na drugim miejscu znalazło się naukoznawstwo (odpowiednio 7,11%, 11,34% i 13,22%).

Dalsze pozycje na listach różniły się w zależności od wybranego wskaźnika, np. na trzecim miejscu listy cytowań pojawiło się zarządzanie, na liście współcytowań – socjologia, a trzecia co do liczebności grupa współautorów to informatycy. Ogólnie, uszeregowanie dziedzin nauki według liczby cytowań i współcytowań okazało się wyraźnie podobne (wskaźnik korelacji rangowej Spearmana 0,933), natomiast współautorstwo przynosi nieco odmienne uszeregowanie dziedzin nauki (wsp. Spearmana 0,756 i 0,748). W przekroju czasowym zaobserwowano systematyczny, choć niezbyt szybki wzrost interdyscyplinarności badań z zakresu BIN: liczba dziedzin, z których prace cytowano w poszczególnych okresach rosła z 20 do 26, dziedzin współcytujących z 12 do 19, a dziedzin, z którymi łączyło współautorstwo z 5 do 12 (w stosunku rocznym). Zaobserwowano znaczący wzrost cytowań prac spoza bibliotekoznawstwa/nauki o informacji (z 40% do 45% i współautorstw (z 41% do 52%). Odwrotną tendencję zaobserwowano dla współcytowań (spadek z 39% do 30%).

Sugerowałoby to, że o ile autorzy badanych prac poszerzają swoje horyzonty i zainteresowania, o tyle same publikacje coraz bardziej ograniczają się do własnej dziedziny. Autorzy obliczyli ponadto wartość zbiorczego „wskaźnika interdyscyplinarności”, czyli indeksu Brillouina określonego dla N-elementowej próbki (np. liczby cytowań), dla której n_i elementów jest zaliczanych do i-tej kategorii (cytowanie pracy z i-tej dziedziny nauki). Indeks Brillouina jest wtedy określony formułą log(N!/(n₁!*n₂!*…*n_k!)/N. Dla próbki, w której wszystkie elementy pochodzą z jednej kategorii indeks ten jest zerowy (zero różnorodności), natomiast po znormalizowaniu przyjmuje maksymalną wartość 1 dla próbki, w której wszystkie k kategorii jest równo reprezentowanych (maksymalna różnorodność). Indeksy wyliczone dla trzech metod szacowania interdyscyplinarności wynoszą odpowiednio 0,82 dla cytowań, 0,79 dla współcytowań i 0,61 dla afiliacji współautorów. W przekroju czasowym wszystkie 3 indeksy systematycznie rosną, przy czym najszybszy wzrost wykazuje indeks interdyscyplinarności współautorów.

Oprócz przedstawionych wyżej obserwacji dotyczących stopnia interdyscyplinarności publikacji z zakresu BIN autorzy formułują wniosek metodologiczny o zawodności statystyk opartych tylko na jednym wskaźniku stwierdzając, że analiza porównawcza większej liczby metod (tu: trzech) daje w miarę pełny obraz zjawiska i jego trendu czasowego.