Babin

W artykule omówiono rozwój bibliotek cyfrowych w Chinach i podejmowane tam inicjatywy zmierzające do koordynacji prac digitalizacyjnych prowadzonych przez poszczególne placówki biblioteczne. W szczególności, przybliżono w nim cele i zasady funkcjonowania Digital Library Promotion Project (DLPP) – projektu promocji biblioteki cyfrowej, zainicjowanego przez Ministerstwo Kultury Chińskiej Republiki Ludowej i nadzorowanego przez  Chińską Bibliotekę Narodową. Celem tej inicjatywy, finansowanej w całości z budżetu państwa, jest budowa ogólnokrajowej sieci bibliotecznej mogącej wspierać wspólną rozbudowę i wykorzystywanie zasobów cyfrowych przez  biblioteki publiczne oraz wyrównanie poziomu dostępności cyfrowych kolekcji dla mieszkańców różnych części Chin. Na podstawie studium przypadku DLPP autorzy chcieli przybliżyć wyzwania związane z rozbudową i integracją cyfrowych kolekcji w kraju rozwijającym się, o dużych różnicach regionalnych, i zaprezentować zebrane w ramach badania wnioski.

W artykule przeanalizowano, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz przeprowadzonego przez autorów badania, uwarunkowania związane z akceptacją i wykorzystywaniem bibliotek mobilnych, definiowanych wąsko jako biblioteki cyfrowe, dostępne dla użytkowników za pośrednictwem telefonów komórkowych i sieci bezprzewodowych. Za cechę odróżniającą biblioteki mobilne od cyfrowych, w kontekście sieciowym, uznano możliwość dostarczania informacji i usług w dowolnym miejscu i czasie. Do typowych funkcji takich repozytoriów zaliczono m.in. przeszukiwanie zbiorów, rezerwacje i prolongaty, przypomnienia o terminach zwrotów, wyszukiwanie i pobieranie dokumentów, usługi subskrypcji oraz opcje takie, jak zamieszczanie komentarzy o książkach, osobiste zakładki, historia wyszukiwań, czytanie ebooków i dostarczanie dokumentów.

Biblioteki szkół wyższych stosują różne metody zautomatyzowanego zarządzania przestrzenią i zasobami. Można do nich zaliczyć m.in. systemy kontroli drzwi, służące do monitorowania dostępu do biblioteki przez autoryzację tożsamości użytkownika oraz do gromadzenia statystyk wykorzystania obiektu, systemy kontroli obłożenia miejsc, wykorzystujące zbliżeniowe czujniki fotoelektryczne, czy skomputeryzowane systemy przydzielania wolnych miejsc w czytelniach. Wszystkie te technologie działają na podobnych zasadach, nie wystarczają jednak do zapewnienia 24-godzinnej ochrony zbiorów i bezpieczeństwa użytkowników. W artykule omówiono mechanizmy ich działania, a następnie zaprezentowano nowy, bazujący na widzeniu komputerowym system, opracowany w celu odpowiedniego zabezpieczenia biblioteki, omawiając szczegółowo jego projekt, komponenty sprzętu i algorytmy interpretacji danych wizualnych, przykłady implementacji oraz zasady wykorzystania.

Ze względu na szybki rozwój technologii mobilnych i mediów społecznościowych oraz rosnącą liczbę wykładowców i studentów posługujących się urządzeniami przenośnymi przy szukaniu informacji z bibliotek, promocję bibliotecznych usług i zasobów prowadzi się coraz częściej na mobilnych platformach społecznościowych. Syntezą nowych, sieciowych mediów oraz sztuki filmowej jest wideo marketing, wykorzystujący popularność krótkich materiałów filmowych publikowanych w sieci www oraz ich zalety, takie jak lapidarność, siłę oddziaływania i możliwość dotarcia z pożądanym przekazem do dużych grup odbiorców. Liczba użytkowników serwisów wymiany plików wideo w Chinach, oglądających filmy na telefonach komórkowych wynosiła pod koniec 2015 r. ponad 312 mln osób. W artykule przeanalizowano, w jaki sposób chińskie biblioteki akademickie wykorzystują w tym kontekście potencjał wideo-marketingu oraz jakie cechy, wpływ i oceny mają tworzone przez nie filmy krótkometrażowe (nazywane przez autora mikro-filmami), rozpowszechniane online.

Projekty integracji cyfrowych zasobów dziedzictwa kulturowego zakładają udział i współpracę wielu różnych instytucji kultury, przyjmujących na siebie określone zadania. Wymagają też koordynacji pod nadzorem różnych jednostek świadczących usługi publiczne: organów rządowych, placówek kulturalnych i organizacji społecznych. Istotnym aspektem budowy efektywnego modelu zarządzania i współdziałania w ramach takich inicjatyw jest jednoznaczne określenie relacji między ich poszczególnymi partnerami oraz wyznaczenie ich funkcji i celów działania. Jest to też kluczowy czynnik warunkujący dobre funkcjonowanie i udaną realizację poszczególnych przedsięwzięć. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego określeniu oczekiwań partnerów projektów wobec przydzielanych i pełnionych ról. Odwołano się w nim do pojęć i koncepcji z teorii ról społecznych i bazującej na nich, wcześniejszej pracy autorów, w której analizowano role instytucji członkowskich w projektach integracji cyfrowych zasobów kultury bibliotek, muzeów i archiwów (BMA) oraz zależności między ich modelami organizacyjnymi, misjami i funkcjami.

Zgodnie z założeniami chińskich władz, biblioteki publiczne mają aktywnie i kreatywnie promować czytelnictwo oraz odgrywać strategiczną rolę dla rozwoju gospodarczego państwa, szybki wzrost populacji chińskich miast ogranicza jednak możliwości zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do tradycyjnych usług bibliotecznych wysokiej jakości. Wprowadzanie bibliotek samoobsługowych (BS) traktowane jest w tym kraju jako efektywne podejście do rozszerzenia zasięgu obsługi bibliotecznej i zapewnienia wygodnego, 24-godzinnego dostępu do książek w liczących miliony mieszkańców aglomeracjach, przy minimalnych kosztach pracowniczych. W istocie, BS to najczęściej punkty zlokalizowane w ruchliwych miejscach, takich jak centra handlowe, dworce, czy węzły komunikacyjne, wyposażone w urządzenia do automatycznego wypożyczania i zwrotu książek, i zapewniające dodatkowe usługi takie jak wydawanie kart czytelnika, wyszukiwanie i rezerwacje materiałów, prolongaty, zarządzanie płatnościami itp. Rozwój serwisów BS został uznany za przykład innowacyjności i sukcesu, jednak najnowszych raportów wynika, że w rzeczywistości nie są one tak popularne jak oczekiwano, a poziom ich wykorzystania jest niezadowalający. W artykule omówiono wyniki badania analizującego możliwe przyczyny niskiej akceptacji takich punktów przez użytkowników oraz zależności między warunkującymi ją czynnikami, przedstawiono także rekomendacje mogące pomóc w zwiększeniu atrakcyjności i użyteczności BS (por. babin.bn.org.pl/?p=4347).

Rozwój platform cyfrowych i internetowych serwisów informacyjnych zmniejszył zainteresowanie zasobami oferowanymi w siedzibach bibliotek, przyczynił się też do utraty części ich użytkowników. Aby utrzymać lojalność swoich klientów, instytucje te muszą sprawdzać regularnie sposób odbioru własnej oferty i identyfikować rozbieżności między wymaganiami czytelników a zapewnianym poziomem obsługi. Celem referowanego w artykule badania było sprawdzenie efektywności usług bibliotecznych na podstawie analizy doświadczeń użytkowników (DU) oraz identyfikacja problemów wpływających na ich jakość i odczuwany poziom satysfakcji, a następnie określenie, na podstawie uzyskanych wyników, możliwych metod poprawy DU. Przeprowadzono je w Bibliotece Uniwersytetu Nanjing – jednej z najbardziej renomowanych uczelni w Chinach, na grupie 1362 osób (studentów, doktorantów i kadry naukowej).

Wg danych Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego (International Telecommunication Union), dostęp do szerokopasmowych, mobilnych łączy internetowych zwiększa się co roku średnio o 40%, a liczba subskrybentów mobilnych usług sieciowych na świecie przekracza znacząco liczbę abonentów stacjonarnych platform. Technologie mobilne stają się coraz bardziej popularne zwłaszcza w krajach rozwijających się, posiadających słabo rozbudowaną infrastrukturę IT, jednak szybki wzrost liczy używanych przenośnych urządzeń komunikacyjnych nie idzie w parze z rozwojem strategii bezpieczeństwa dla mobilnych sieci, duża część odbiorców nie ma też wystarczającej wiedzy technicznej i umiejętności potrzebnych do pobierania i używania narzędzi ochrony ich prywatnych danych. W artykule przedstawiono wyniki badania sprawdzającego poziom świadomości użytkowników z różnych regionów świata w kwestii naruszeń prywatności w czasie korzystania z mobilnego Internetu. Przeanalizowano w nim relacje między poziomem rozwoju rynku telekomunikacyjnego, stopniem zamożności danego kraju, biegłością użytkowników i przystępnością cenową mobilnych rozwiązań a poziomem tolerancji wobec stosowanych przez władze środków kontroli sieciowych treści i innych zagrożeń prywatności.

W ciągu ostatnich kilku dekad chińskie instytucje kultury wyprodukowały znaczne ilości cyfrowych danych, zbiory te w przeważającej części są jednak od siebie odizolowane i nie da się ich przeszukiwać jednocześnie. Obecnie, w Chinach prowadzone są tylko dwa ogólnokrajowe projekty integracji cyfrowych baz bibliotek, muzeów i archiwów („Narodowa Sieć cyfrowej kultury” i „Projekt promocji cyfrowej biblioteki”) oraz jeden specjalny program współpracy dotyczącej zasobów kultury („Pamięć Chin)”. Poza nimi, realizowane są też lokalne inicjatywy konsolidacyjne w kilku prowincjach i miastach (Pekin, Guangzhou, Shenzeb i Hunan), liczba i typy zasobów objętych ich kontrolą są jednak ograniczone. Aby ustalić czynniki spowalniające proces scalania w sieci www narodowego dorobku kulturowego oraz tworzenia mechanizmów powszechnego dostępu do digitalizowanych oraz tworzonych w formie cyfrowej zasobów, autorzy dokonali przeglądu dostępnej literatury przedmiotu, przeprowadzili również sondaż, w ramach którego zbierano opinie personelu różnych, publicznych instytucji kultury nt. barier utrudniających wzajemne łączenie różnych baz online i ich udostępnianie za pośrednictwem jednej platformy.

Participatory library – biblioteka partycypacyjna (zob. babin.bn.org.pl/?p=1534), to termin odnoszący się do idei zakładającej, że w pełni zintegrowany system biblioteczny musi pozwalać użytkownikom na współkształtowanie nie tylko peryferyjnych, ale także podstawowych funkcji bibliotecznych, takich jak systemy katalogowe. Realizacja tych założeń jest coraz łatwiejsza dzięki nowym technologiom ułatwiającym zmianę relacji między bibliotekarzami a odbiorcami, którzy mogą być już nie tylko konsumentami usług, lecz współtwórcami i dostawcami informacji. Przyjmując taki właśnie, partycypacyjny, skoncentrowany na użytkowniku punkt widzenia, w bibliotece Uniwersytetu Tsinghua (TU) w Chinach, stworzono, posiłkując się technologiami sztucznej inteligencji (AI), mówiącego chatbota (zob. babin.bn.org.pl/?p=1164) o nazwie Xiaotu, który odgrywa rolę bibliotekarza w różnych lokalizacjach, pozwalając zainteresowanym czytelnikom na uczestniczenie w kształtowaniu zbiorów w inteligenty i interaktywny sposób.