Babin

Biblioteka Narodowa Szwecji (BNS) realizuje od 2010 r. program masowej cyfryzacji historycznych szwedzkich gazet, traktując go w pierwszej kolejności, ze względu na ograniczenia oprogramowania do konwersji tekstu, jako zadanie związane z ochroną dziedzictwa kulturowego, a nie zapewniania dostępu i pełnej możliwości przeszukiwania digitalizowanych tekstów. Pierwszym tytułem, którego wszystkie egzemplarze przeniesiono w całości w formę cyfrową, był Aftonbladet – pismo założone w 1830 r. i znajdujące się w XIX wieku w czołówce najpopularniejszych dzienników. W artykule przeanalizowano zbiory tego periodyku z perspektywy teorii transformacji mediów, omawiając różnice między wersjami oryginalnymi i ich cyfrowymi surogatami, przyczyny powstałych rozbieżności oraz ich konsekwencje dla potencjalnych użytkowników. Autorzy skupili się bardziej na funkcjach infrastruktury technicznej, niż na kwestiach reprezentacji i treści, badając cyfrowy szum w bazie Svenska dagstidningar, powstały w efekcie pracy oprogramowania OCR i narzędzi automatycznej segmentacji i korekty tekstu. Przedyskutowali także jego instytucjonalne źródła, przybliżając procedury stosowane w Szwedzkim Centrum Konwersji Mediów (Mediakonverteringscentrum MKC) – placówce dokonującej konwersji historycznych drukowanych gazet na zlecenie BNS, i trudności napotykane przez jego pracowników.

Projekty integracji cyfrowych zasobów dziedzictwa kulturowego zakładają udział i współpracę wielu różnych instytucji kultury, przyjmujących na siebie określone zadania. Wymagają też koordynacji pod nadzorem różnych jednostek świadczących usługi publiczne: organów rządowych, placówek kulturalnych i organizacji społecznych. Istotnym aspektem budowy efektywnego modelu zarządzania i współdziałania w ramach takich inicjatyw jest jednoznaczne określenie relacji między ich poszczególnymi partnerami oraz wyznaczenie ich funkcji i celów działania. Jest to też kluczowy czynnik warunkujący dobre funkcjonowanie i udaną realizację poszczególnych przedsięwzięć. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego określeniu oczekiwań partnerów projektów wobec przydzielanych i pełnionych ról. Odwołano się w nim do pojęć i koncepcji z teorii ról społecznych i bazującej na nich, wcześniejszej pracy autorów, w której analizowano role instytucji członkowskich w projektach integracji cyfrowych zasobów kultury bibliotek, muzeów i archiwów (BMA) oraz zależności między ich modelami organizacyjnymi, misjami i funkcjami.

Internet rzeczy (ang. Internet of Things – IoT) to koncepcja zakładająca poszerzenie możliwości sieci komputerowych dzięki komunikacji między różnymi przedmiotami zdolnymi do łączenia się z Internetem. W takim wzajemnie powiązanym, globalnym ekosystemie, fizyczne obiekty i urządzenia przenośne (telefony, tablety, czujniki, urządzenia alarmowe i różnego typu nadajniki i odbiorniki) mogą wykorzystywać wbudowane w nie technologie cyfrowe do wzajemnej identyfikacji, łączenia się ze sobą i z siecią www oraz gromadzenia, odbierania i wysyłania za jej pośrednictwem użytecznych dla wielu branż danych. IoT oferuje także szanse na innowacje w sektorze dziedzictwa kulturowego (por. babin.bn.org.pl/?p=4017) , dzięki możliwości integracji technologii i obiektów cyfrowych z fizycznymi przestrzeniami i zasobami instytucji kultury oraz zapewnienia użytkownikom szansy jednoczesnego doświadczania wirtualnych i fizycznych treści w sposób unikalny dla każdej osoby. Osiągniecie tego celu i zapewnienie instytucjom dziedzictwa opcji trwałego wykorzystania inteligentnych, materialnych obiektów wymaga prostych narzędzi do projektowania, tworzenia i przechowywania interaktywnych artefaktów. W artykule przedstawiono podsumowanie prac realizowanych w ramach projektu Unii Europejskiej pn. MeSch, zaprezentowane na drugiej wystawie Digital Heritage Expo, zorganizowanej w Granadzie w 2015 r.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej można obserwować zmianę paradygmatu popularyzacji publikacji naukowych oraz znaczne postępy ruchu Open Access (OA) w środowisku akademickim, możliwe po części dzięki regulacjom wprowadzanym przez największych graczy finansujących badania naukowe. Można też mówić o pozytywnym wpływie polityki otwartości na rozpowszechnianie wyników badań. Ponieważ ekonomiczne modele publikowania w wolnym dostępie znajdują się nadal na etapie rozwoju, zmieniając jednocześnie znacząco role bibliotek akademickich i stosowane w nich procedury dotyczące m.in. udostępniania produkcji naukowej i gromadzenia powiązanych z tym statystyk, autorzy postanowili sprawdzić i poddać ewaluacji statystyczne narzędzia i dane, jakimi dysponują obecnie fińskie biblioteki, by porównywać koszty związane z różnymi trybami dystrybucji materiałów naukowych. Przeanalizowali również potencjalne koszty publikowania w różnych modelach OA, zestawiając je z bieżącą strukturą wydatków, głównie na dostęp do treści elektronicznych za opłatą (ang. paywall access – PW).

Biblioteki, muzea i archiwa przenoszą swoje zbiory na formę cyfrową od lat 90. ubiegłego wieku, w tym czasie powstało też wiele wytycznych dotyczących najlepszych praktyk oraz standardów w projektach digitalizacji. Zalecenia te regulują szczegółowo różne aspekty procesów konwersji, w tym kwestie formatu danych i metadanych. W większości amerykańskich dokumentów normalizacyjnych tworzonych przez organizacje branżowe i agencje federalne, faworyzuje się TIFF 6.0 jako preferowany format produkcji plików wzorcowych, PDF w tym kontekście wymieniany jest jako niezalecany, natomiast w odniesieniu do standardu archiwalnego PDF/A (zob. BABIN 2011/1/29) znaleźć można sprzeczne opinie lub ich brak. Wg autora, efektem takiego podejścia są wyższe koszty operacyjne oraz koszty zarządzania plikami. W artykule proponuje wykorzystanie PDF/A jako preferowanego formatu przy digitalizacji przeznaczonych do długotrwałego przechowywania dokumentów tekstowych, wskazując także na możliwości jego zastosowań przy konwersji innego typu materiałów, takich jak ilustracje graficzne, mapy i fotografie lotnicze, oraz wykorzystania w OAIS – referencyjnym modelu funkcjonowania organizacji archiwów cyfrowych, by zredukować nakłady na digitalizację i cyfrową ochronę.

Dużą przeszkodą w zachowaniu cyfrowych treści dla przyszłych pokoleń badaczy są kwestie ekonomiczne, czyli brak zrównoważonych modeli biznesowych zapewniających odpowiednie źródła finansowania organizacyjnych i technicznych procesów archiwizacji i stabilne podstawy dla długotrwałej cyfrowej ochrony. Problem ten dotyczy również inicjatyw realizowanych w środowisku bibliotecznym, takich jak LOCKSS – Lots of Copies Keep Stuff Safe (zob. BABIN 2007/1/25), czyli w wolnym przekładzie: dużo kopii chroni dane. Program ten powstał w 1998 r. w celu opracowania bezpłatnych narzędzi o otwartym kodzie źródłowym służących do bezpiecznej archiwizacji i zabezpieczenia zasobów elektronicznych w modelu peer-to-peer i zapewnienia wsparcia korzystającym z niego bibliotekom i wydawcom, a obecnie ok. 20 sieci bibliotecznych i naukowych wykorzystuje tę technologię do tworzenia i przechowywania kopii zapasowych książek, czasopism, urzędowej dokumentacji, zbiorów danych i zasobów archiwizowanych w instytucjonalnych repozytoriach.

Rekordy elektroniczne definiuje się w Chinach jako rekordy tworzone w środowisku cyfrowym, przy użyciu cyfrowych narzędzi, istniejące w formie cyfrowej, zależne przy odtwarzaniu i przetwarzaniu od cyfrowych urządzeń, i możliwe do przesyłania w sieciach komunikacyjnych. Część tych zasobów stanowią elektroniczne rekordy archiwalne (ERA), które ze względu na swoją wartość użytkową i informacyjną należy objąć długotrwałą archiwizacją. Ich wieczyste zachowanie i ochrona, wraz z możliwością udostępniania jest, na mocy chińskiej ustawy o archiwach, zadaniem różnego typu instytucji działających na poziomie prowincji i mniejszych regionów administracyjnych. W artykule przedstawiono wyniki pierwszego badania analizującego bieżący status oraz zasięg i zakres tematyczny archiwizacji ERA na terenie Chińskiej Republiki Ludowej (Chin kontynentalnych).

W większości krajów na świecie, jedną z głównych misji bibliotek narodowych (BN) jest wieczyste archiwizowanie piśmiennictwa narodowego w formie drukowanej. Na przestrzeni lat, zobowiązania te rozszerzono o gromadzenie i zachowywanie publikacji w innych formatach, w tym nagrań dźwiękowych, fotografii, filmów oraz (w części państw) nagrań radiowych i telewizyjnych. W latach 90. ubiegłego wieku, BN zaczęły także zaliczać do spuścizny narodowej różnego typu dzieła i prace twórcze publikowane w Internecie. Autorki postanowiły sprawdzić, jak poszczególne instytucje definiują swoje podstawowe, tradycyjne zasoby, a jak kolekcje darmowych stron internetowych, i w jakim zakresie stosują ogólne zasady gromadzenia materiałów bibliotecznych przy tworzeniu narodowego archiwum sieci www.

W artykule przedstawiono i podsumowano w formie licznych tabel dane statystyczne dotyczące rynku wydawniczego książek w Rosji w 2011 r. oraz przeanalizowano wskaźniki produkcji drukowanych i elektronicznych publikacji, a także trendy związane z rozwojem przemysłu wydawniczego w tym kraju i zmiany, jakie zaszły w tym zakresie w relacji do poprzedniego roku.

Autor kieruje Działem Egzemplarza Obowiązkowego Dokumentów Elektronicznych w Bibliotece Narodowej Francji, a od 2007 jest członkiem zarządu Międzynarodowego Konsorcjum Archiwizacji Internetu (IIPC). Problem archiwizacji zasobów internetowych jest nie tylko wyzwaniem technicznym, ale także problemem politycznym. Dotychczasowy podział odpowiedzialności za zachowanie światowego dorobku kulturowego był oparty o sieci bibliotek narodowych archiwizujących dokumenty według podziału terytorialnego, narodowego i językowego. W przypadku zasobów powstałych w sieci taki podział nie odpowiada skomplikowanej naturze dokumentów internetowych. Sieć www należąca do całego świata staje się podstawowym źródłem pamięci zbiorowej XXI wieku. Bez współpracy i podziału zadań na poziomie międzynarodowym nie uda się pojedynczym krajom skutecznie ocalić od zapomnienia zasoby wiedzy online.