Babin

Międzynarodowe organizacje rządowe i pozarządowe typu UNESCO czy IFLA inwestują od lat środki w biblioteki publiczne (BP) w krajach rozwijających, zakładając, zgodnie z oświeceniową tradycją, że placówki te będą przyczyniać się do demokratyzacji życia społecznego i rozwoju tych państw. Liczba badań naukowych analizujących relacje między BP a procesami demokratyzacji jest jednak bardzo ograniczona. W artykule dokonano przeglądu piśmiennictwa poświęconego ogólnokrajowym systemom bibliotecznym, w dużej mierze krytycznego wobec powszechnie uznawanych przekonań o istnieniu nieodmiennie pozytywnych konotacji między tworzeniem BP a demokracją. Wykorzystując wnioski z tego przeglądu oraz socjologiczne teorie kapitału społecznego (Bourdieu i in.), zaproponowano następnie ramy teoretyczne, mające ułatwić systematyczne badanie wpływu BP na wspomniane mechanizmy społeczne; przeprowadzono też, z użyciem metod porównawczej socjologii historycznej i metod etnograficznych, analizę rozwoju BP w powiązaniu ze zmianami w systemach władzy na przykładzie Namibii, Nepalu i Malawi oraz obecny stan usług bibliotecznych w tych krajach.

Artykuł poświęcono obecnym strategiom i zasadom gromadzenia zbiorów stosowanym w działach informacji naukowej amerykańskich i kanadyjskich bibliotek akademickich zrzeszonych w ARL (Stowarzyszenie Bibliotek Naukowych). Dane do analizy zebrano na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz w sondażu online skierowanym do bibliotekarzy z tych instytucji, zajmujących się zarządzaniem zbiorami z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Pytano ich o politykę kształtowania zbiorów, metody i częstotliwość oceny wykorzystania drukowanych i elektronicznych kolekcji, procesy gromadzenia, kryteria selekcji oraz sposoby marketingu i promocji zasobów w ich miejscach pracy.

Szybki rozwój i wzrost wykorzystania bibliotek cyfrowych (BC) sprawia, że coraz większą wagę przywiązuje się do jakościowej ewaluacji systemów informacyjnych tego typu, a jednym z głównych aspektów oceny BC mających służyć społecznościom użytkowników, jest ich opinia nt. tych serwisów. W literaturze wymienia się wiele różnych zestawów kryteriów pozwalających na ewaluację BC z perspektywy użytkownika oraz narzędzi pomiaru opinii użytkowników i analizy zebranych danych. W artykule, na podstawie przeglądu fachowego piśmiennictwa, omówiono główne nurty badań z tej dziedziny, sposoby rozumienia użyteczności i przydatności BC i różne podejścia do ich oceny, skoncentrowane na odbiorcy.

Z historycznego punktu widzenia, zmiana koncepcji i sposobu świadczenia usług informacji naukowej w bibliotekach i przechodzenie z modelu analogowego na cyfrowy nastąpiły niezwykle szybko – w ciągu niecałych 20 lat, jednak nie wszystkie innowacje i transformacje wprowadzane z myślą o użytkownikach cyfrowych technologii okazały się sukcesem. W artykule, którego treść zaprezentowano po raz pierwszy na Światowym Kongresie IFLA w San Juan w sierpniu 2011, omówiono doświadczenia duńskich bibliotek z ostatniej dekady, związane z adaptacją do cyfrowego formatu i budową bibliotek hybrydowych i cyfrowych. Przeanalizowano też, pod kątem innowacyjnego wpływu, faktycznego wykorzystania i potencjału odnoszącego się do spełniania różnych potrzeb użytkowników, trzy kategorie wirtualnych usług bibliotecznych, rozwijanych w Danii od połowy lat 90. ubiegłego wieku do chwili obecnej: 1) serwisy, które nie przetrwały mimo zainwestowania w nie dużych środków; 2) te, które udało się z powodzeniem rozwinąć i 3) nowe usługi, które można określić mianem przyjaznych użytkownikom, interaktywnych i responsywnych .

W artykule omówiono doświadczenia związane z automatyzacją podstawowych funkcji i usług biblioteki Adeyemi College of Education (ACE) w Nigerii i procesem implementacji zintegrowanego systemu bibliotecznego Koha o otwartym kodzie źródłowym (por. BABIN 2009/3/212, BABIN 2010/4/257). Zreferowano m,in. wymagania stawiane nowemu systemowi, czynniki, które zdecydowały o wyborze wolnego oprogramowania Koha (wersja 3.0.1) i wyzwania, z którymi musiano się zmierzyć w trakcie jego adaptacji.

Ze względu na postępujące od kilku lat redukcje budżetów bibliotek, rosnącą popularność e-książek i szybkie zmiany modeli dostarczania i udostępniania informacji i multimediów, projektowanie budynków bibliotecznych jest dużym wyzwaniem, gdyż wraz z tempem tych transformacji dezaktualizują się równie szybko plany modernizacji czy budowy bibliotek, a stare metody obliczania przestrzeni potrzebnej na książkowe regały, miejsca w czytelniach czy terminale komputerowe stają się nieprzydatne. Autor – szef biura projektowego i członek ALA opisuje najnowsze trendy związane z budownictwem bibliotecznym, przedstawia też kilka przykładów nowatorskich projektów bibliotek zrealizowanych przez jego pracownię w Stanach Zjednoczonych.

Mimo demokratyzacji życia społecznego, istnienia ustawowych zapisów gwarantujących wolność słowa i sumienia i zaleceń stowarzyszeń bibliotekarskich dotyczących konieczności zapewniania dostępu do informacji prezentujących wszystkie punkty widzenia na obecne i historyczne kwestie, biblioteki publiczne borykają się nadal z problemami i zarzutami związanymi z gromadzeniem dokumentów nieodpowiednich ze względów ideologicznych, politycznych bądź obyczajowych, a wielu bibliotekarzy wybiera autocenzurę jako sposób na uniknięcie nacisków i batalii z organizacjami chcącymi kontrolować, to, do czego obywatele mogą mieć dostęp, lub jako metodę eliminacji z obiegu publicznego treści niezgodnych z własnymi przekonaniami. W artykule przedstawiono wyniki badania sprawdzającego czy w bibliotekach Stanów Zjednoczonych próbuje się kontrolować dostęp do książek ateistycznych i czy w regionach o silnych wpływach religijnych statystyki gromadzenia tego typu publikacji będą się różniły od tych pochodzących z bardziej tolerancyjnych części kraju.

Wyszukiwanie informacji multimedialnej (WIM) w dobie powszechnego dostępu do Internetu i coraz większego udziału internautów w tworzeniu cyfrowych treści stało się istotnym aspektem pracy bibliotecznej, a zasoby wizualne muszą spełniać potrzeby coraz bardziej wymagających użytkowników. Badania nt. różnych aspektów tego procesu mogą w znaczący sposób poprawić dostępność dokumentów multimedialnych i usprawnić pracę specjalistów zajmujących się indeksowaniem, katalogowaniem, archiwizowaniem czy udostępnianiem tego typu źródeł, a także projektantom stron internetowych czy administratorom bibliotek. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu omówiono ewolucję multimediów oraz badań nad WIM, przeanalizowano też, z punktu widzenia pracownika biblioteki publicznej, teoretyczne i praktyczne rozwiązania dotyczące WIM, wprowadzane we włoskim sektorze bibliotecznym w ciągu ostatnich 10 lat, w tym nowe zasady katalogowania.

Omówiono wyniki analizy ofert pracy w bibliotecznych działach książki rzadkiej i rękopisów, zamieszczonych w odpowiednich źródłach fachowych (w formie elektronicznej i drukowanej) od 01.01.2004 do 31.12. 2009, adresowanych do absolwentów uczelni bibliotekarskich, którzy ukończyli studia nie dawniej niż rok przed zamieszczeniem anonsu. Zebrane na tej podstawie dane przetworzono przy użyciu specjalnego oprogramowania komputerowego. W celu ustalenia pożądanych umiejętności i zakresu przyszłych obowiązków kandydatów do pracy zestawiono wykaz słów kluczowych występujących w anonsach.

Artykuł poświęcono sposobom dokumentowania i badania w północnoamerykańskich bibliotekach i archiwach ruchów dysydenckich z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (głównie z ZSRR, Polski i dzisiejszej Ukrainy), działających w powojennych latach istnienia Związku Radzieckiego. Omówiono w nim wyzwania związane z identyfikacją, gromadzeniem, przechowywaniem i udostępnianiem różnego typu podziemnych wydawnictw i tzw. literatury drugiego obiegu oraz archiwalnych i prywatnych dokumentów osób zaangażowanych w działalność antykomunistyczną w latach 1950-1980 a także metody organizacji tego typu materiałów.