Babin

Biblioteka Narodowa Hiszpanii (Biblioteca Nacional de España – BNE) analizuje możliwości implementacji Resource Description and Access (RDA) od 2008 r., czyli od czasu otrzymania zaproszenia do współpracy przy przeglądzie pierwszego projektu nowych zasad katalogowania ze strony Joint Steering Committee for Development of RDA (obecnie RDA Steering Committee – RSC). Prowadzone od tej pory przez BNE badania dotyczą głównie porównań między RDA i bieżącą praktyką katalogowania w hiszpańskim środowisku bibliotecznym. Mają one pomóc w podjęciu decyzji, czy BNE, wzorem innych narodowych instytucji, wdroży nowy standard, czy ma zdecydować się na rewizję stosowanej dotąd hiszpańskiej normy, pod kątem dostosowania jej do nowego środowiska technologicznego, modeli konceptualnych takich jak FRBR i FRBRoo i nowych potrzeb użytkowników bibliotek, bądź też, czy pozostanie przy stosowaniu ISBD i obecnych hiszpańskich zasad katalogowania (Reglas de catalogación – RC).

Materiały powstałe w formie cyfrowej (ang. born-digital), trafiające w olbrzymiej liczbie do archiwów i zbiorów dziedzinowych, stanowią nowe i złożone wyzwanie dla archiwistów, bibliotekarzy i osób odpowiedzialnych za zarządzanie rekordami, a ponieważ niemal wszystkie współcześnie powstające dokumenty mają wyłącznie postać elektroniczną, instytucje dziedzictwa kulturowego starają się opracować i wdrażać praktyczne zasady przyjmowania, selekcji, opracowania i udostępniania tego typu zasobów. Przy pozyskiwaniu np. wieloterabajtowych dysków twardych z różnego typu zawartością, trudno zdecydować, od czego zacząć sortowanie, identyfikację i wybór treści z urządzenia, a problemy stwarzać może nawet wybór odpowiednich narzędzi cyfrowej archiwizacji. Aby przybliżyć instytucjom ochrony dziedzictwa możliwe i dostępne opcje techniczne oraz ułatwić im formalizację lokalnej polityki archiwizacyjnej i wdrożenie produktywnych procedur, autorzy przeprowadzili sondaż, mający pomóc ustalić, jak biblioteki i archiwa w Stanach Zjednoczonych radzą sobie z zalewem cyfrowych mediów i jakie rekomendacje można zebrać w tym zakresie od doświadczonych cyfrowych bibliotekarzy i archiwistów.

Służby biblioteczne odpowiedzialne za opracowywanie zbiorów znajdują się obecnie w stanie nieco chaotycznej transformacji, a kierunki zachodzących zmian wyznaczają trzy główne inicjatywy w sferze katalogowania: Resource Description and Access (RDA), Bibliographic Framework (BIBFRAME) i Functional Requirements For Bibliographic Records Library Reference Model (FRBR-LRM), których przyjęcie wiązać się będzie z istotnymi zmianami sposobu pracy katalogerów i specjalistów ds. metadanych oraz zasad rejestracji, przechowywania i pozyskiwania danych bibliograficznych. Ze względu na wielość rozpowszechnianych obecnie i analizowanych modeli, projektów i prac, znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak za 10 lat będzie wyglądać tworzenie metadanych i opisów katalogowych w bibliotekach jest zadaniem dość trudnym, podobnie jak określenie wiedzy i kwalifikacji potrzebnych bibliotekarzom do funkcjonowania w coraz większym stopniu cyfrowym i zmechanizowanym środowisku. Autorka postanowiła przybliżyć w tekście genezę, specyfikę oraz wzajemne relacje trzech wymienionych wyżej projektów (por. babin.bn.org.pl/?p=3092). Omówiła też korzyści i szanse związane z ich implementacją, dalsze kierunki prac związane z ich wdrażaniem i harmonizacją, a także kroki niezbędne, by odpowiednio przygotować się do pracy w nowym bibliograficznym uniwersum.

W artykule przybliżono specyfikę środowiska islandzkich katalogerów, a następnie omówiono w tym kontekście proces jego przygotowywania się do wprowadzenia nowych zasad katalogowania – RDA, w tym najważniejsze kroki podjęte by ułatwić dostosowanie się do tych wytycznych oraz procedury związane ich wdrażaniem.

Digital Public Library of America – DPLA (zob. babin.bn.org.pl/?p=1948), to pierwsza ponadinstytucjonalna, narodowa biblioteka cyfrowa w Stanach Zjednoczonych, udostępniająca rekordy obiektów cyfrowych i pełnotekstowe wersje dokumentów ze zdigitalizowanych kolekcji amerykańskich bibliotek i instytucji kultury, wzorowana na inicjatywach takich jak Europeana (zob. babin.bn.org.pl/?p=2954) i serwis Trove (zob. babin.bn.org.pl/?p=251) Biblioteki Narodowej Australii. Od 2013 r. platforma ta oferuje jeden wspólny interfejs, umożliwiający jednoczesne przeszukiwanie cyfrowych zbiorów dziedzictwa kulturowego pochodzących z różnych źródeł. Aby zapewnić efektywne funkcjonowanie tego systemu oraz stworzonych dla niego interfejsów programistycznych aplikacji – API, niezbędne jest zachowanie określonego stopnia spójności pozyskiwanych metadanych i nakłonienie przekazujących je instytucji do spełniania ustalonych wymogów. W artykule omówiono mechanizmy mające pomóc w osiągnięciu tego celu oraz wypracowane w ramach DPLA rozwiązania, mające gwarantować współoperatywność agregowanych danych i możliwość ich adaptacji do przyszłych zmian architektury sieci www.

Rozwój cyfrowych mediów i zasobów online oraz ewolucja sieci 2.0 w kierunku Sieci Semantycznej obniżyły atrakcyjność bibliotecznych usług informacji naukowej (UIN) – w erze big data, czyli analityki olbrzymich zbiorów cyfrowych danych z różnych źródeł, coraz częściej kwestionuje się też znaczenie i miejsce służb informacyjnych w obecnym cyfrowym ekosystemie. W dyskusjach tych pomija się zazwyczaj wpływ, jaki ma na UIN rozbudowa wielkich bibliotek cyfrowych (WBC), takich jak jak Google Books, Europeana czy HathiTrust, agregujących publikacje pochodzące z wielu projektów masowej digitalizacji zbiorów bibliotecznych. Zasoby takich masowych repozytoriów sięgają dziesiątek milionów tytułów, zarówno tych znajdujących się w domenie publicznej, jak i chronionych prawem autorskim, a ich dostępność zmienia znacząco sposób analizy tekstów przez użytkowników oraz przez samych bibliotekarzy. Potencjalnie, WBC mogą zapewnić bibliotekom olbrzymie korpusy cyfrowych tekstów, dostępnych do ekstrakcji i analizy danych, czyli wirtualne, przygotowane do celów usług informacyjnych kolekcje odpowiadające zakresowi zbiorów drukowanych, oferując jednocześnie znacznie większe możliwości eksploracji. Ich faktyczna przydatność jako serwisów mogących zastąpić UIN budzi jednak wiele wątpliwości. W artykule przedyskutowano bezpośrednie, pozytywne i negatywne efekty tych repozytoriów oraz konsekwencje związane poleganiem na WBC kosztem lokalnych zbiorów drukowanych.

CRIS – Current Research Information System, czyli systemy informacji o badaniach, integrujące aktualizowane dane na temat działalności naukowej, w tym projektów badawczych, organizacji, naukowców, dorobku naukowego, finansowania i sieci współpracy, są wykorzystywane do zarządzania badaniami od lat 60. ubiegłego wieku, a od lat 70. prowadzi się prace nad ich normalizacją. Podstawą normalizacyjną dla tych systemów jest CERIF (Common European research information format) – kontekstualny model danych. Zgodnie z opisem prezentowanym na stronie EuroCRIS – organizacji odpowiedzialnej za rozwój CERIF, każdy system CRIS składa się z modelu danych, do opisu obiektów powiązanych z badaniami, oraz narzędzi służących do zarządzania danymi. Ma pomagać użytkownikom w wyszukiwaniu informacji naukowej, rejestracji, przygotowywaniu raportów i podejmowaniu decyzji w procesach związanych z prowadzeniem badań. Kluczową rolę w tych systemach odgrywają metadane i ich elementy, pochodzące z różnych systemów informacyjnych i repozytoriów, i opisujące poszczególne aspekty środowiska badawczego na poziomie organizacyjnym lub ogólnokrajowym W artykule przedyskutowano, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, możliwości kreowania wartości dodanej w kontekście takich serwisów, poprzez wzbogacenie metadanych.

Kluczowym krokiem mającym wpływ na podnoszenie znaczenia bibliotek dla osób poszukujących informacji jest zwiększenie widoczności zasobów oferowanych przez te instytucje w otwartej sieci. Z wielu historycznych powodów, biblioteki bardzo powoli wykorzystują jej możliwości w celu docierania do obecnych i potencjalnych użytkowników, a są one olbrzymie, o ile dane biblioteczne publikowane będą w sposób zrozumiały dla internetowych narzędzi wyszukiwawczych. Ponieważ format MARC, wykorzystywany w katalogach bibliotecznych, stworzono dekady przed powstaniem Internetu, nie jest on przystosowany do udostępniania i wymiany danych bibliograficznych w globalnym, sieciowym ekosystemie. Z tych m.in względów, w 2011 r Biblioteka Kongresu zleciła opracowanie czytelnego maszynowo standardu katalogowania następnej generacji. Efektem tych prac było powstanie Bibliographic Framework Initiative (BIBFRAME) – modelu bazującego na technologiach Linked Data i Sieci Semantycznej, mającego zapewnić podstawy dla przyszłości opisu bibliograficznego.

Badanie The International Linked Data Survey for Implementers zostało przeprowadzone przez OCLC w 2014 i 2015 r., aby zebrać dane na temat już wdrożonych lub wdrażanych projektów i serwisów, w których metadane formatowane są zgodnie z założeniami modelu Linked Data i / lub dalej wykorzystywane w ten sposób. Jego autorom udało się zebrać odpowiedzi od 90 instytucji z 20 krajów. W dokonanej w artykule analizie wyników tego sondażu uwzględniono ankiety z 2015 r., z informacjami na temat 112 eksperymentalnych projektów poświęconych publikacji danych powiązanych oraz ich konsumpcji. Autorka omówiła w nim charakterystykę respondentów, specyfikę podejmowanych przez nich inicjatyw, powody wdrażania Linked Data, typy produkowanych i używanych przez respondentów danych oraz bariery napotykane w trakcie realizacji referowanych zadań; przedstawiła także przykłady projektów implementowanych w różnego typu instytucjach.

W artykule przedyskutowano cele tworzenia i utrzymywania bibliotecznych katalogów we współczesnych realiach i zasadność dokonywanych obecnie zmian strategii katalogowania, kwestionując w radykalny sposób potrzebę rezygnacji z procedur stosowanych do niedawna przez amerykańskie środowisko biblioteczne na rzecz nowego, kosztownego standardu. Zaprezentowano też argumenty mające uzasadnić krytykę prac nad opracowaniem i implementacją nowych zasad katalogowania – Resource Description and Access (RDA).