Babin

Biblioteki, muzea i archiwa przenoszą swoje zbiory na formę cyfrową od lat 90. ubiegłego wieku, w tym czasie powstało też wiele wytycznych dotyczących najlepszych praktyk oraz standardów w projektach digitalizacji. Zalecenia te regulują szczegółowo różne aspekty procesów konwersji, w tym kwestie formatu danych i metadanych. W większości amerykańskich dokumentów normalizacyjnych tworzonych przez organizacje branżowe i agencje federalne, faworyzuje się TIFF 6.0 jako preferowany format produkcji plików wzorcowych, PDF w tym kontekście wymieniany jest jako niezalecany, natomiast w odniesieniu do standardu archiwalnego PDF/A (zob. BABIN 2011/1/29) znaleźć można sprzeczne opinie lub ich brak. Wg autora, efektem takiego podejścia są wyższe koszty operacyjne oraz koszty zarządzania plikami. W artykule proponuje wykorzystanie PDF/A jako preferowanego formatu przy digitalizacji przeznaczonych do długotrwałego przechowywania dokumentów tekstowych, wskazując także na możliwości jego zastosowań przy konwersji innego typu materiałów, takich jak ilustracje graficzne, mapy i fotografie lotnicze, oraz wykorzystania w OAIS – referencyjnym modelu funkcjonowania organizacji archiwów cyfrowych, by zredukować nakłady na digitalizację i cyfrową ochronę.

Knowledge Graph (KG), czyli Graf Wiedzy to nowe narzędzie firmy Google udostępnione pod koniec 2012 r. [w wersji polskiej – w roku 2013] i mające umożliwić wyszukiwarce Google „rozumienie” zjawisk oraz relacji i zależności między obiektami, a użytkownikom – uzyskanie w wynikach wyszukiwania nie tylko linków, ale też dodatkowych informacji na konkretny temat. Na blogu korporacji, KG opisywane jest jako olbrzymia mapa wiedzy nt. elementów realnego świata i ich wzajemnych powiązań, dzięki której możliwie jest osadzanie informacji w odpowiednim kontekście. Autorki postanowiły przeanalizować, co kryje się za KG, jakie są mechanizmy jego działania i procesy interpretacji znaczeń oraz ich analogie do semiotyki Charlesa Peirce’a. W szczególności interesowało ich zrozumienie środowiska, w jakim działa algorytm KG, w tym odniesień między informacją a terminami wyszukiwawczymi oraz procesów „semantyzacji” rozumianej jako procesy semantycznego indeksowania przez Google z wykorzystaniem technologii inteligentnych agentów i technologii sieci pragmatycznej (sieci 4.0) , a także przedyskutowanie elementów znaczeń pojawiających w wynikach wyszukiwania w cyberprzestrzeni.

Środowisko biblioteczne w Korei Południowej przygotowuje się od ponad 5 lat do wdrożenia nowego standardu katalogowania i w okresie tym opublikowano wiele prac badawczych poświęconych analizie specyfiki RDA, porównaniu Koreańskich Zasad Katalogowania (KCR) z nowymi wytycznymi dla opisu dokumentów i organizacji treści oraz oraz identyfikacji koniecznych modyfikacji w KRC i zmian w rekordach bibliograficznych po wejściu w życie nowych przepisów. Stosunkowo niewiele uwagi poświęcono natomiast kwestii użyteczności RDA z punktu widzenia użytkownika, autorzy postanowili więc przeprowadzić eksperyment z zastosowaniem tego standardu do koreańskiego systemu bibliograficznego, by ocenić jego postrzegalną użyteczność dla odbiorców, w różnych kategoriach, takich jak efektywność i wydajność wyszukiwania czy komfort użytkowania.

Autorzy omawiają w tekście specyfikę duńskich zasad katalogowania, format rekordu bibliograficznego dla różnego typu dokumentów oraz modele konceptualne mające wpływ na sposób ujmowania bibliograficznego uniwersum, przedstawiają także historię oraz aktualny stan prac nad wdrożeniem w Danii nowych zasad RDA – Resource Description &Access oraz związane z tym wyzwania.

Rodzina modeli konceptualnych FRBR obejmuje obecnie 3 oddzielne modele dla różnych aspektów bibliograficznego uniwersum, przygotowywane niezależnie przez wiele lat przez różne grupy robocze: FRBR dla danych bibliograficznych, FRAD dla danych wzorcowych i FRSAD dla przedmiotowych danych wzorcowych. Mimo że wszystkie te schematy strukturalne oparto na modelowaniu typu jednostka-relacja, przy ich tworzeniu przyjęto odmienne punkty widzenia i różne rozwiązania dla wspólnych problemów, a próba ich jednoczesnej implementacji w jednym systemie wymagałaby rozstrzygania ad hoc wielu złożonych kwestii, których nie ujęto w dokumentacji omawianych modeli. Już w okresie kończenia prac nad FRAD i FRSAD w latach 2019-2010, stało się jasne, że konieczne jest połączenie rodziny FR w jeden spójny model, by ujednolicić sposób rozumienia interpretacji FR i usunąć bariery utrudniające jego implementację. Cel ten realizuje od 2010 r. zespół roboczy pn. FRBR Review Group, który w 2013 r. przekształcono w Consolidation Editorial Group (CEG). W referacie omówiono zadania tej grupy, stan prac nad konsolidacją FR i stworzeniem koherentnego modelu określanego obecnie jako FRBR-Library Reference Model (FRBR-LRM), jego funkcjonalny zakres oraz zasady i wytyczne wykorzystywane przy jego opracowywaniu.

Potrzeba lepszego wykorzystywania w celach promocyjnych informacji nt. wartości usług bibliograficznych bibliotek oraz danych dotyczących zadowolenia ich użytkowników podnoszona jest nie tylko w raportach stowarzyszeń bibliotecznych lecz również w coraz większej liczbie artykułów naukowych. Dla katalogerów, kwestia ta może się wiązać z pytaniem, jak pozycjonować ich pracę, czyli katalogowanie opisowe, analizę przedmiotową, klasyfikację, tworzenie punktów dostępu, kontrolę wzorcową i produkcje metadanych, czyli zadania realizowane w celu ułatwienia wyszukiwania informacji, w szerszym dyskursie dotyczącym wartości bibliotek akademickich. Aby znaleźć na nie odpowiedź, w artykule przeanalizowano różne ramy teoretyczne dla oceny obszarów ewaluacji jakości i pomiaru wpływu usług bibliotecznych, zaproponowano również ujednolicony model wyceny wartości katalogowania.

Wielu użytkowników bibliotek ma problemy z używaniem katalogów online, m.in. ze względu na złożoność wyszukiwania przedmiotowego w tych serwisach i przyzwyczajenie do szukania przez słowa kluczowe w stylu Google. Z tego względu w środowisku bibliotecznym zaczęto wskazywać na konieczność zaniechania wykorzystywania i rozwijania słowników kontrolowanych (SK) na rzecz opcji pełnotekstowego przeszukiwania rekordów bibliograficznych. Chcąc sprawdzić tezę, że hasła przedmiotowe nie odgrywają w katalogach istotnej roli, autorki (Tina Gross i Arlene G. Taylor) przeprowadziły w 2005 r. badanie mające określić wpływ słownika haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu (LCSH) na wyniki wyszukiwania przez słowa kluczowe. Odkryły, że gdyby usunąć hasła przedmiotowe z rekordów katalogowych, użytkownicy próbujący znaleźć dokumenty przez słowa kluczowe, nie dotarliby do ponad 1/3 (35,9%) trafień, które obecnie byliby w stanie uzyskać. Ponieważ część krytyków sugerowała, że przyjęte w ich projekcie badawczym założenia mogły mieć wpływ na uzyskane rezultaty (kwestionowano m.in. zawężenie wyników wyszukiwania do materiałów w jęz. angielskim i nieuwzględnienie, że dodanie do rekordów spisów treści i streszczeń mogłoby zminimalizować znaczenie SK), autorki postanowiły powtórzyć proces wyszukiwania w tym samym OPAC, po uzupełnieniu go automatycznie wzbogaconymi metadanymi i biorąc pod uwagę materiały we wszystkich językach.

W artykule przybliżono stan katalogów bibliotecznych na Ukrainie oraz uwarunkowania ich rozwoju, w tym, w perspektywie historycznej, kondycję bibliotekoznawstwa oraz pozytywne i negatywne czynniki mające wpływ na sytuację sektora bibliotecznego. Szczególną uwagę poświęcono kwestii stopniowej poprawy dostępności informacji w ukraińskich bibliotekach w ciągu ostatnich 20 lat, omawiając najważniejsze projekty w sferze katalogowania i kształcenia specjalistów bibliotecznych,w tym programy wdrażane w bibliotece Narodowego Uniwersytetu „Akademia Kijowsko-Mohylańska” (NAUKMA) – najstarszej uczelni współczesnej Ukrainy.

W artykule omówiono najnowsze prace normalizacyjne NISO (National Information Standards Organization) – amerykańskiej organizacji non-profit odpowiedzialnej za opracowywanie norm i rekomendacji dotyczących informacji, dokumentacji, wyszukiwania i dystrybucji publikowanych mediów i materiałów oraz tradycyjnych i cyfrowych usług informacyjnych. Autorki relacjonują stan prac nad 4 projektami: KBART (Knowledge Bases and Related Tools), PIE-J (Presentation and Indentification of E-Journals), ODI (Open Discovery Initiative) i OAMI (Open Access Metadata Indicators) oraz dyskusje dotyczące ich zastosowań i przydatności dla różnych grup z sektora informacyjnego.

W artykule omówiono dokumentację modelu FRBR dla danych bibliograficznych i zadania grupy ds. opracowania FRBR sekcji katalogowania IFLA, zajmującej się określeniem zasad funkcjonalnych rekordów bibliograficznych . Przeanalizowano następnie specyfikę modelowania encja-relacja (ang. entity-relationship – ER) na trzech płaszczyznach: konceptualnej (definicja podstawowych jednostek i odniesień między nimi w domenie informacyjnej), logicznej (określenie listy atrybutów, typów wartości danych i liczebności każdego ich elementu dla projektowanej bazy danych) i fizycznej (odzwierciedlenie struktury i zawartości projektowanej bazy). Wskazano, że FRBR jako schemat bibliograficznego uniwersum jest opracowany nadal jedynie na pierwszym z tych poziomów, bez określenia dokładnych parametrów i zasad przekładalnych na algorytmy, mimo to, może on stanowić podstawę do technicznych i nietechnicznych dyskusji i można go interpretować tak, by mógł służyć potrzebom różnych środowisk.