Babin

W artykule dokonano krytycznego przeglądu piśmiennictwa poświęconego relacjom między wyszukiwaniem informacji a uczeniem się w kontekście edukacji na poziomie akademickim. Ponieważ wnioski z wielu badań dotyczących procesów zdobywania i przyswajania informacji przez studentów oraz zależności między ich kompetencjami informacyjnymi a skutecznością kwerend są niespójne, problem ten postanowiono rozpatrzyć koncentrując się nie tyle na problematyce zachowań informacyjnych obserwowanych przy realizacji zadań związanych z nauką, co na sposobach konceptualizacji i rekonfiguracji systemów wyszukiwawczych jako instrumentów edukacyjnych oraz narzędzi oceny efektów uczenia się na podstawie wyników wyszukiwania. Podjęto też próbę stworzenia nowego, bazującego na współpracy programu badawczego analizującego problematykę uczenia się i szukania informacji z wielodyscyplinarnej perspektywy.

Technologie mobilne kształtują w coraz większym zakresie formy świadczenia przez biblioteki swoich usług online, a odbiorcy coraz częściej korzystają z bibliotecznych zasobów przy użyciu własnych telefonów i tabletów. Jakość związanych z tym doświadczeń zależy w dużej mierze od sprawności działania aplikacji instalowanych na przenośnych urządzeniach, w tym m.in. oprogramowania mającego upraszczać proces cytowania źródeł, tworzenia bibliografii i włączania ich do prac badawczych, bibliotekarze powinni więc umieć oceniać takie rozwiązania i polecać najodpowiedniejsze z nich użytkownikom. Na rynku dostępnych jest wiele darmowych oraz oferowanych w przystępnych cenach narzędzi bibliograficznych, ich wybór, ze względu na wielość zmiennych związanych z użytkowaniem mobilnych urządzeń, może być jednak trudnym zadaniem. Aby je ułatwić, w artykule przedstawiono wyniki badania sprawdzającego dokładność i funkcjonalność kilku podstawowych mobilnych aplikacji do generowania bibliografii, działających na najpopularniejszych platformach – Android i iOS, a następnie porównano je z rezultatami innych podobnych ewaluacji.

Ceniony w pedagogice model odwróconego nauczania (zob. babin.bn.org.pl/?p=2164) zaczyna być także wykorzystywany w środowisku bibliotek akademickich, gdyż pozwala na obejście ograniczeń jednorazowych szkoleń bibliotecznych dla nowych użytkowników, daje też studentom możliwość przejęcia kontroli nad procesem uczenia się oraz włączenia w pełniejszym zakresie nowo nabytych umiejętności i informacji do swojej bazy wiedzy. Założeniem odwróconych metod (ang. flipped classroom) jest zapoznawanie się przez studentów z materiałami instruktażowymi (najczęściej w formie filmów dostępnych online) przed pojawieniem się na zajęciach. W ich trakcie, uczestnicy mają natomiast szansę na wyjaśnianie ewentualnych wątpliwości i sprawdzenie, jak można wykorzystać w praktyce obejrzane wcześniej informacje. W tym kontekście prowadzący szkolenia uczestniczą w nich bardziej w roli przewodników w procesie poznawczym, a nie wykładowców. W artykule opisano i przeanalizowano, w jaki sposób można efektywnie „odwrócić” jednorazowe sesje przysposobienia bibliotecznego dla dużych grup odbiorców i wprowadzić techniki aktywnego uczenia się jako część programu zajęć zarówno w wersji tradycyjnej, jak i zdalnej.

Projekt Pelagios (Pelagios: Enable Linked Ancient Geodata In Open Systems) to wspólna, międzynarodowa inicjatywa wielu środowisk naukowych, mająca na celu ułatwienie powiązań między różnego typu zasobami online dotyczącymi badań historycznych (takimi jak literatura poświęcona starożytnym cywilizacjom i językom, zbiory danych archeologicznych, mapy, pliki graficzne, cyfrowe artefakty, wyniki badań i in.) i miejscami z przeszłości, do których się odnoszą. Kluczem do budowy takiej sieci powiązań między odrębnymi zbiorami danych jest wykorzystywanie słowników nazw geograficznych online, w których każdemu miejscu przypisuje się unikalny, stabilny identyfikator URI. Członkowie Pelagios zaangażowani są w tworzenie najlepszych praktyk i narzędzi pomocnych przy realizacji założeń projektu, w tym m.in. w określanie zasad publikacji metadanych indeksów geograficznych jako Linked Open Data i rozwój otwartej platformy adnotacji Recogito, wspierającej proces linkowania cyfrowych tekstów i map z miejscami, których dotyczą, a tym samym – geoprzestrzenną analizę historycznych map i tekstów. W jego ramach opracowano także Peripleo – prototypową aplikację o otwartym kodzie źródłowym, pozwalającą na wizualizację i czasoprzestrzenne przeglądanie rosnącego zasobu wzajemnie powiązanych otwartych danych publikowanych przez społeczność naukową. Artykuł poświęcono prezentacji tego ostatniego przedsięwzięcia.

Ze względu na rosnącą popularność i potencjalnie niższe, w porównaniu z tradycyjnymi publikacjami koszty ebooków, przenośne czytniki treści elektronicznych, takie jak Ipad, czy Kindle, cieszą się zainteresowaniem coraz większej liczby placówek edukacyjnych i traktowane są jako użyteczne narzędzie mające motywować dzieci i młodzież do nauki i czytania. Mimo że zalety uczenia się przy pomocy mobilnych urządzeń wydają się jasne, jak dotąd stosunkowo niewiele badań poświęcono zgłębianiu czynników mających wpływ na akceptację tabletów przez uczniów szkół podstawowych, trudno też jednoznacznie ustalić, czy korzystanie z nich wpływa pozytywnie na poziom rozumienia czytanego tekstu w tej grupie wiekowej. Omówione w artykule badanie miało pomóc rozstrzygnąć te kwestie i ustalić zmienne determinujące przyjęcie czytników w kontekstach edukacyjnych (por. BABIN [1], [2], [3]).

Społeczne tagowanie stało się w ostatnich latach popularnym podejściem to tworzenia metadanych, umożliwiających wyszukiwanie wg kryterium przedmiotowego szerokiego zakresu materiałów online – fotografii (np. w serwisie Flickr), wideo (np. Vimeo), książek (np. LibraryThing), czy prac naukowych (np. CiteULike). Jako alternatywa dla opisu rzeczowego wykonywanego przez zawodowych katalogerów, z wykorzystaniem słowników kontrolowanych, indeksowanie na zasadach crowdsourcingu bazuje na społecznościach użytkowników wspólnie klasyfikujących interesujące ich zasoby, przy pomocy dowolnie dobranych słów kluczowych (folksonomii). Ze względu na swój niekontrolowany charakter, system nadawania znaczników przez internautów ma wiele ograniczeń, w tym niespójności związanych z różnicami w pisowni, synonimami, akronimami czy hiponimami. Niekonsekwencje te powodują z kolei dalsze problemy w wykorzystywaniu folksonomii, takie jak fenomen eksplozji tagów. Przyporządkowywanie tagów użytkowników do odpowiadających im haseł Wikipedii, traktowanej w tym kontekście jako słownik kontrolowany, może wg autorów zapewniać wiele korzyści w procesie generowania i organizacji metadanych, na różnych poziomach i w różnych wirtualnych środowiskach.

Humanistyka cyfrowa (HC) ma od ponad dekady znaczący wpływ na pejzaż akademicki, trudno jednak znaleźć jej powszechnie akceptowalną definicję, czy też sposób określenia granic. W artykule traktowana jest nie jako dział badań, dziedzina wiedzy czy metodologia, lecz jako zbiorowe pojęcie opisujące szereg zjawisk i interakcji na styku badań humanistycznych i cyfrowych technologii, odnoszone też do naukowej wspólnoty wartości, działań i praktyk, zaangażowanej w realizację różnego typu projektów, związanych m.in. z prezentacją i upowszechnianiem humanistyki w sieci, tworzeniem cyfrowych zasobów naukowych oraz platform i narzędzi badawczych dla humanistów. Od początków istnienia HC, duży wkład w jej rozwój miały biblioteki i bibliotekarze, współpracując ze środowiskiem naukowym w ramach programów digitalizacji, analizy tekstu, zarządzania informacją, zapewniania przestrzeni do badań, czy otwartego dostępu do naukowych publikacji i wyników badań. Mimo to, środowisko biblioteczne nie jest nadal zdecydowane, jak należy wspierać badania HC i jak reagować na stałe poszerzanie zakresu wykorzystywanych w niej metod i technik oraz na oczekiwania coraz większej liczby związanych z tym nurtem badaczy.

Do propagowania czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży wykorzystuje się coraz częściej pasję komputerową młodego pokolenia. W artykule omówiono założenia dwóch rosyjskich, ogólnokrajowych krajowych projektów promujących wykorzystanie możliwości technologii sieciowych do rozwijania czytelnictwa.

Pojawienie się systemów zintegrowanego wyszukiwania zostało bardzo dobrze przyjęte w środowisku bibliotecznym, ze względu na bogactwo oferowanych przez biblioteki baz danych wymagających albo indywidualnego wyszukiwania w każdej z nich, bądź też problematycznego korzystania z katalogu rozproszonego. Możliwość przeszukiwania różnego typu subskrybowanych i otwartych zasobów informacyjnych przez scentralizowany indeks otworzyło użytkownikom dostęp do bogactwa zbiorów bibliotecznych. Metawyszukiwarki chwalone są zwłaszcza ze względu na „przypominający Google” i spełniający oczekiwania współczesnych internautów interfejs, a model Google traktowany jest przez część środowiska bibliotecznego oraz dostawców oprogramowania jako panaceum na problemy bibliotek związane z ograniczeniami i niską popularnością ich katalogów online. Autorzy proponują inne spojrzenie na kierunek rozwoju i pożądane aspekty narzędzi odnajdywania i uzyskiwania dostępu do zasobów bibliotek, wskazując, że większość rozwiązań tego typu zawiera także fasety jako opcję wyszukiwawczą, do której Google nie jest dobrze przystosowany, i omawiając najlepsze praktyki w zakresie projektowania systemów fasetowych. Na podstawie przeglądu najpopularniejszych serwisów e-handlu, w których fasetowa nawigacja jest integralną częścią ich narzędzi wyszukiwawczych, przedstawiają także sugestie dotyczące możliwości poprawy użyteczności fasetowego wyszukiwania w bibliotekach.

Właściwy dobór pracowników w znacznym stopniu decyduje o sukcesie biblioteki, przy czym w procesie rektutacji nie zawsze sprawdzają się tradycyjne metody, takie jak rozmowy kwalifikacyjne, testy, ankiety itp. Autorka proponuje osobom starającym się o pracę w bibliotece stworzenie własnego środowiska sieciowego, wspomagającego ich dokształcanie się i rozwój zawodowy, a osobom przyjmującym ich do pracy – korzystanie z analizy sieci przy wszechstronnej ocenie kandydatów.