Babin

Coraz bogatsza oferta dostawców baz online oraz pojawienie się sieciowych multiwyszukiwarek wymusza konieczność dostosowania metod prowadzenia edukacji informacyjnej (EI) do nowego środowiska informacyjnego i zachodzących w nim zmian. W artykule omówiono piśmiennictwo poświęcone implementacji platform zintegrowanego wyszukiwania w bibliotekach szkół wyższych i sposobom ich wykorzystywania przez studentów, a następnie przedstawiono propozycję uczenia i ewaluacji kompetencji informacyjnych, w której jako priorytetowy cel potraktowano naukę umiejętności krytycznego myślenia przy ocenie sieciowych zasobów możliwych do znalezienia dzięki nowym narzędziom lokalizacji informacji i systemom zintegrowanego wyszukiwania zasobów bibliotecznych. Wykorzystano w niej, jako ramy teoretyczne, koncepcję „formatu jako procesu” i przeanalizowano, na przykładach, w jaki sposób można włączyć to pojęcie do zajęć EI i jakie stosować strategie, by osiągnąć zakładane efekty nauczania .

Z przytoczonych w tekście badań nad zachowaniami informacyjnymi studentów wynika, że użytkownicy z tej grupy niezbyt dobrze radzą sobie z formułowaniem instrukcji wyszukiwań, nie potrafią efektywnie korzystać z faset bibliotecznych multiwyszukiwarek i mają problemy z krytyczną oceną znajdowanych źródeł. Z kolei bibliotekarze niezbyt często włączają uczenie technik wyszukiwawczych i umiejętności ewaluacji otrzymywanych wyników do programów EI, być może ze względu na brak odpowiednich rekomendacji uwzględniających transformacje komunikacji naukowej w środowisku cyfrowym. Lukę tę mają zapełnić nowe, ramowe wytyczne amerykańskiego stowarzyszenia ACRL (Association For College and Research Libraries) z 2014 r., dotyczące kompetencji informacyjnych dla szkolnictwa wyższego. Jednym z głównych pojęć tego dokumentu jest „format jako proces” – koncepcja, zgodnie z którą o istocie danego zasobu (książka, artykuł itp.) stanowi nie sposób dostępu do niego (druk, format cyfrowy), lecz proces w wyniku którego powstał. W pierwszej wersji projektu ACRL, pojęcie to odnosiło do rozumienia, że procesy tworzenia zasobów informacyjnych wynikają z różnych potrzeb, motywacji, wartości, konwencji i praktyk, i skutkują powstawaniem różnych formatów, a pytania o wartość informacji i i jej potencjalne zastosowanie są o wiele bardziej istotne niż jej fizyczne opakowanie. W kolejnej, format zdefiniowano jako sposób rozpowszechniania materialnej wiedzy, a za jego kluczową charakterystykę uznano leżący u jego podstaw proces tworzenia, produkcji i dystrybucji informacji, a nie wygląd czy sposób dostarczania i doświadczania treści.

Zrozumienie tej zasady ma pomóc studentom w poruszaniu się wśród olbrzymiej liczby wyników wyszukiwań, odnoszących się wielu formatów służących różnym celom, oraz w rozwijaniu umiejętności krytycznej oceny odnajdywanych źródeł i ich przydatności do własnych celów informacyjnych, niezależnie od ich fizycznej lokalizacji czy wskazówek wizualnych. Włączenie koncepcji „formatu jako procesu” do bibliotecznych programów EI może zdaniem autora zapewnić odpowiednie ramy do oceny  jakości zasobów informacyjnych, a w proponowanym przez niego podejściu, sesje EI mają przebiegać w formie dyskusji na temat procesów powstawania różnych typów dokumentów i oceniania na podstawie metod tworzenia informacji ich relewantności, wiarygodności i wartości, a ich efektem ma być kształtowanie umiejętności sprzyjających uczeniu się przez całe życie.