Babin

W ciągu ciągu ostatniej dekady, można mówić o stałym wzroście popularności publikowania w otwartym dostępie jako metody wspierającej rozpowszechnianie literatury naukowej, zarówno wśród wydawców, jak i autorów. Podstawą sukcesu tego modelu jest koncepcja szybkiego i bezpłatnego, publicznego dostępu online do recenzowanych prac badawczych, nieobwarowanego licznymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa autorskiego i warunków licencji. W artykule omówiono rozwój idei open access, ekonomiczne uwarunkowania i odmiany tego modelu oraz najważniejsze światowe inicjatywy i regulacje promujące otwartą naukę. Przybliżono również kontrowersje związane z praktykami tzw. drapieżnych wydawców (zob. babin.bn.org.pl/?p=3856, babin.bn.org.pl/?p=4784) i obawy środowiska naukowego związane z reputacją oraz metodami oceny jakości otwartych czasopism i badaniem wpływu naukowego. Następnie zaprezentowano wyniki studium przypadku, w ramach którego analizowano wzory publikowania badaczy z włoskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (Istituto Superiore di Sanità) i ich preferencje związane z wyborem czasopism, w których zamieszczają własne prace naukowe. Celem badania było z jednej strony określenie liczby czasopism open access indeksowanych w bazach Instytutu Filadelfijskiego i posiadających ustalony wskaźnik Impact Factor (IF). Z drugiej – określenie rozkładu kategorii dziedzinowych przypisanych tym tytułom.

Autorzy chcieli zebrać w ten sposób przydatne naukowcom informacje dotyczące stopnia renomy czasopism open access specjalizujących się w naukach biomedycznych. Dane do analizy zebrano przeglądając tytuły publikowane w otwartym dostępie i wymienione w Directory of Open Access Journals (DOAJ) i porównując je z wykazem tytułów z obliczonym IF w Journal Citation Reports (JCR) z lat 2010-2012. W celu ustalenia klasyfikacji zawartości treściowej tytułów z próby, kategorie przedmiotowe z JCR porównano następnie z kategoriami z tezaurusa Medical Subject Headings (MeSH), a w obrębie każdej z 11 wyszczególnionych dziedzin sprawdzono tytuły z DOAJ odpowiadające liście JCR.

Na podstawie dokonanej analizy wykazano m.in. wzrost liczby czasopism open access indeksowanych w JCR (o 4,93%) i w DOAJ (o 18,51%) w badanym okresie. Odsetek nowych tytułów uwzględnionych w obu bazach, w porównaniu do tych indeksowanych wyłącznie w JCR w latach 2011 i 2012 zwiększył się odpowiednio od 30% do 345%, można więc uznać, że standardy jakości otwartych publikacji poprawiły się i coraz więcej z nich uzyskuje IF. Dyscypliną wykazująca największy przyrost (26%) okazała się medycyna, a następnie – dziedziny powiązane z naukami biologicznymi. Potwierdzono również, że włoscy autorzy publikują chętniej niż w latach ubiegłych w czasopismach wydawanych w modelu open access – ok. 59% artykułów pracowników Instytutu ukazało się w tytułach znajdujących się zarówno w wykazach DOAJ, jak i JCR.