Babin

W ciągu ostatniej dekady, biblioteki zaczęły oferować nowe, sieciowe narzędzia wyszukiwawcze, pozwalające – z jednej strony, dzięki powiązaniu z systemami zewnętrznych partnerów, na efektywniejsze odnajdywanie informacji i zasobów, a z drugiej – na gromadzenie przez strony trzecie danych o użytkownikach na niespotykaną wcześniej skalę. W świecie, w którym dane nt. historii wyszukiwań i wykorzystywaniu zasobów sieci są niezwykle cennym towarem, sprzedawanym reklamodawcom, brokerom danych, czy agencjom rządowym, i w którym normą jest śledzenie przez korporacje i władze zachowań internautów, coraz bardziej istotnym i złożonym problemem stają się dla bibliotek kwestie ochrony ich prywatności. Ponieważ użytkownicy rozpoczynają zwykle przeglądanie zasobów sieciowych od komercyjnych wyszukiwarek, utrzymanie kontroli nad poufnością informacji o dokonywanych przez nich transakcjach, ich nawykach i zainteresowaniach jest dla bibliotekarzy niemal niewykonalnym zadaniem. W artykule omówiono typy technologii wyszukiwawczych stosowane obecnie w środowisku bibliotecznym, przeanalizowano także, na podstawie doświadczeń amerykańskiego środowiska bibliotecznego, konflikty między wymogami etyki zawodowej, artykułowanymi w dokumentach American Library Association (ALA), a dążeniem do spełniania oczekiwań odbiorców i do oferowania coraz lepszej jakości usług. Następnie, zaproponowano możliwe strategie rozwoju bibliotecznych systemów wyszukiwawczych, mogące mogące być odpowiedzią na te wyzwania.

Zwrócono uwagę, że klienci bibliotek oczekują w coraz większym stopniu, by narzędzia wyszukiwawcze oferowane przez biblioteki zapewniały podobny komfort użytkowania jak sieciowe wyszukiwarki, mimo że te ostatnie bazują na kompletnie innych niż biblioteczne standardach ochrony prywatności. Bibliotekarze muszą więc coraz częściej dokonywać wyborów między dostarczaniem zbliżonej do Google jakości usług, mogących zapewnić, dzięki gromadzonym danym o użytkownikach, personalizację wyników wyszukiwania, a realizacją wartości zawodowych takich jak ochrona wolności intelektualnej i prywatności. Współczesne systemy biblioteczne zaprojektowano tak, by nie archiwizowały rejestrów wypożyczeń użytkowników, nie są one jednak w stanie maskować ich zachowań, co jest nieocenioną opcją w gospodarce opartej na danych. Za imperatyw uznano więc, by wszystkie typy przyszłych technologii wyszukiwawczych dla bibliotek (katalogów online, nakładek (interfejsów) wyszukiwawczych i zintegrowanego wyszukiwania w skali sieci, bazującego na centralnych indeksach), miały wbudowane funkcje ochrony prywatności użytkowników nie tylko w rekordach wypożyczeń, umożliwiając jednocześnie etyczne wykorzystywane prywatnych danych, zapewniające odpowiedni komfort wyszukiwania.

Zarekomendowano również, by biblioteki: 1) wymagały od dostawców oprogramowania brania odpowiedzialności za etyczny rozwój technologii bibliotecznych, m.in. przez wprowadzenie rankingów lub procesów certyfikacyjnych odwołujących się do określonego systemu norm (przykładem może być rozwój zgodnych z ustawą HIPAA, certyfikowanych systemów zarządzania rekordami pacjentów w branży medycznej); 2) angażowały się w projekty aplikacji dla użytkowników, wykorzystujące w procesach personalizacji anonimowe dane i rejestry wypożyczeń, oraz badania analizujące funkcje personalizacji najbardziej sprzyjające ochronie prywatności (wzrost liczby stanowisk pracy, takich jak User Experience Librarian i zespołów odpowiedzialnych za zwiększanie wygody użytkowania oferowanego oprogramowania jest dobrym sygnałem w tym kierunku); 3) pogłębianie wiedzy personelu na temat technicznych aspektów funkcjonowania wdrażanych systemów i zagadnień związanych z ochroną prywatności; 4) odpowiedniego komunikowania użytkownikom jej zasad oraz potencjalnego ryzyka związanego z wyszukiwaniem informacji online w otwartej sieci i w systemach bibliotecznych, tak by mogli podejmować świadome decyzje na temat wyboru narzędzi najlepiej spełniających ich preferencje i potrzeby. W podsumowaniu przypomniano skutki głosowania Senatu Stanów Zjednoczonych z 23 marca 2017, w efekcie którego uchylono zakaz sprzedaży przez dostawców internetowych, bez zgody ich klientów, historii ich wyszukiwań i innych danych o zachowaniach sieci. Podkreślono, że w takich realiach, rozumienie kwestii cyfrowej prywatności i podejmowanie działań na rzecz jej ochrony jest bardziej istotne niż kiedykolwiek wcześniej.