Babin

W dominujących w ostatnich latach teoriach i debatach poświęconych przyszłości bibliotek akademickich oraz strategiom poprawy ich atrakcyjności i lepszej integracji z kampusami, mówi się dużo o ich roli „trzeciego miejsca” z koncepcji R. Oldenburga (1989), a w centrum uwagi umiejscawia się studentów i jakość ich doświadczeń związanych z uczeniem się. Autorzy prezentują w tekście swój głos w tej dyskusji, wskazując, że efektywność i osiągnięcia uczelni ocenia się obecnie nie tylko na podstawie poziomu doskonałości naukowej i wyników w rankingach, lecz także w kategoriach transferu technologii między nauką a biznesem, dopasowania programów kształcenia do potrzeb rynków pracy oraz „zatrudnialności” (ang. employability) absolwentów, co należy uwzględniać w planach rozwoju bibliotek szkół wyższych, rozszerzając zakres ich usług o aspekty związane z pracą. Sugerują również, że placówki te mogą wypełnić swoje zobowiązania wobec uczelni i społeczeństwa, bazując na modelu przestrzeni coworkingowych i sieci społeczności, i proponują włączenie tych nowych funkcji do koncepcji centrów kształcenia (ang. learning centres), czyli nowego modelu działalności bibliotecznej.

Z uwagi na wysokie koszty serwerów i przechowywania danych, w pierwszych dekadach istnienia zintegrowanych systemów bibliotecznych (ZSB), biblioteki decydowały się często zakup takich platform w ramach konsorcjum, lub na rozwój własnych, skomercjalizowanych później rozwiązań (np. NOTIS, VTLS). Pod koniec lat 90. i na początku XXI w., wiele z tych instytucji odeszło od współdzielenia ZSB i dokonało migracji na własnościowe systemy działające w odrębnych środowiskach, jednak rozwój usług przetwarzania i składowania danych w chmurze obliczeniowej i modelu SaaS (oprogramowania jako usługi), spowodował ponowny wzrost zainteresowania zdalnie zarządzanymi i użytkowanymi wspólnie ZSB następnej generacji. Systemy te wybierane są obecnie nie tyle ze względu na oszczędności wydatków na infrastrukturę, lecz w związku z potrzebą współpracy bibliotek w zakresie wspólnych zakupów, metadanych i innych bibliotecznych operacji. W artykule omówiono najważniejsze cechy współczesnych ZSB, które warto uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o zmianie lub aktualizacji oprogramowania, konsorcyjne opcje współdzielenia systemów oraz wyzwania związane z wyborem wspólnych rozwiązań. Przedstawiono również przykłady umów dotyczących ZSB, zawartych przez konsorcja bibliotek akademickich ze Stanach Zjednoczonych.

Narzędzia sieci 2.0 wdrażane w bibliotekach akademickich służą głównie do kontaktów z czytelnikami i promocji bibliotecznych zasobów i usług, nie używa się ich natomiast powszechnie w celu zarządzania wiedzą (ang. knowledge management – KM), definiowanego w artykule jako umiejętność tworzenia przez organizację nowej wiedzy, jej rozpowszechniania i wykorzystywania przy projektowaniu nowych produktów, systemów i serwisów. W instytucjach non-profit, takich jak biblioteki, których nowe zadania obejmują wyszukiwanie informacji dla użytkowników i zdobywanie wiedzy, KM może poprawić komunikację między pracownikami i kierownictwem, pomagać bibliotekarzom oraz promować kulturę uczestnictwa i wymiany informacji. Zreferowane przez autorów, przeprowadzone w skali globalnej badanie, miało na celu sprawdzenie świadomości bibliotekarzy akademickich w zakresie praktyk dzielenia się i zarządzania wiedzą oraz określenie czynników warunkujących prawdopodobieństwo implementacji w bibliotekach KM przy użyciu technologii 2.0.

We wstępnej części artykułu zaprezentowano system szkolnictwa wyższego w Izraelu, zwracając uwagę na znaczny wzrost, w ciągu dekady, liczby osób studiujących, zwłaszcza na poziomie licencjackim (1991 r. – 56 tys. osób; 2002 r. – 170 tys.; 2011 r. – 226 tys.). W 2011 r. studia magisterskie podjęło 54 tys. osób, a doktoranckie – 10,6 tys. Zważywszy, że ludność Izraela w 2011 r. liczyła 7,6 mln osób powyższe liczby świadczą o wysokim stopniu skolaryzacji na poziomie wyższym. Za budżet, programy nauczania, planowanie rozwoju uczelni itp. odpowiada w Izraelu Komitet ds. Szkolnictwa Wyższego (CHE – The Council for Higher Education), natomiast za komputeryzację uczelni i bibliotek – Międzyuczelniany Ośrodek Cyfrowych Usług Informacyjnych MALMAD.

Media społecznościowe i urządzenia mobilne mogą często utrudniać koncentrację i wpływać na efektywność procesu uczenia się, a stała dostępność Internetu zmienia także znacząco nawyki związane z nauką i realizacją zadań akademickich. W 2013 r. autorzy przeprowadzili badanie obserwacyjne w dwóch bibliotekach amerykańskich szkół wyższych mające ustalić, jak nowe media determinują zachowania informacyjne studentów w środowisku bibliotecznym. W kolejnym roku projekt ten rozszerzono o dwie kolejne uczelnie (obserwacjami objęto łącznie 2 773 osoby z kierunków na poziomie licencjackim), sprawdzając nie tylko interakcje badanych z sieciowymi technologiami i faktyczny czas poświęcany uczeniu się, lecz również sposób wykorzystania przestrzeni i usług bibliotek oraz ewentualne różnice między badanymi instytucjami. W artykule zaprezentowano raport porównujący i podsumowujący wyniki obu badań oraz wykorzystaną w nich metodologię, na tle podobnych, zrealizowanych wcześniej programów badawczych.

W Stanach Zjednoczonych biblioteki akademickie są coraz częściej otwarte wieczorami i nocą. Autor artykułu, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz własnych doświadczeń, omawia różne aspekty świadczenia nocnych usług i pracy w tym trybie oraz związane z tym wyzwania, poświęcając przy tym dużo uwagi kwestiom związanym z zagwarantowaniem bezpieczeństwa.

Biblioteka Rodneya A. Briggsa Uniwersytetu Minnesota Morris (UMM), podobnie jak inne biblioteki szkół wyższych, zapewnia swoim użytkownikom dostęp do zasobów bibliotecznych, usług informacyjnych i nowych technologii, oferuje przestrzeń do nauki i współpracy, i wspiera realizację potrzeb badawczych i edukacyjnych kampusu. W jeden piątkowy wieczór w miesiącu, organizuje też od kilku lat wydarzenie wykraczające poza tradycyjną misję placówki akademickiej: noce gier (Game Night @ Briggs Library), w czasie których studenci mogą w gronie znajomych relaksować się uczestnicząc w różnego typu rozgrywkach.

W artykule przedstawiono najciekawsze inwestycje architektoniczne w sektorze bibliotecznym, ukończone w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie między 1 czerwca 2013 a 30 czerwca 2014, oraz ich założenia projektowe. W okresie tym wybudowano, rozbudowano, poddano renowacji i modernizacji połączonej z rozbudową 16 bibliotek akademickich i 84 bibliotek publicznych (od podstaw powstało łącznie 35 obiektów).

Realizacja programów rozwoju zawodowego, wprowadzanych w celu doskonalenia wiedzy i umiejętności pracowników, wspierania rozwoju ich kariery zawodowej i poprawy jakości usług bibliotecznych, jest stałą i unormowaną, ale niezbyt dobrze udokumentowaną praktyką bibliotek szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych. Aby przybliżyć metody i procedury tworzenia efektywnych programów szkolenia pracowników i wspierania ich awansu, z wykorzystaniem zróżnicowanej tematyki i formatów nauczania oraz metod oceny potrzeb szkoleniowych pracowników i skuteczności realizowanych projektów edukacyjnych, w artykule omówiono misję, zadania i wieloletnią działalność komisji rozwoju zawodowego bibliotek Central Michigan University (CMU).

Uniwersytet stanowy Kansas (University of Kansas –KU) kształci ok. 28 tys. studentów i zatrudnia 5300 personelu. Od 2009 r. zarządzają nim nowe władze, których celem jest m.in. utrzymanie dotychczasowej liczby osób na studiach licencjackich, zachęcenie podobnego jak dotąd ich odsetka do kontynuowania nauki na studiach magisterskich i doktoranckich, obniżenie kosztów działalności, zwiększenie efektywności nauczania i uznania ze strony miejscowej społeczności. W ramach programu „Zmiany prowadzące do doskonałości” (Changing for Excellence) powołano grupę roboczą analizującą pracę wszystkich jednostek administracyjnych, w tym biblioteki.