Babin

Kluczowym krokiem mającym wpływ na podnoszenie znaczenia bibliotek dla osób poszukujących informacji jest zwiększenie widoczności zasobów oferowanych przez te instytucje w otwartej sieci. Z wielu historycznych powodów, biblioteki bardzo powoli wykorzystują jej możliwości w celu docierania do obecnych i potencjalnych użytkowników, a są one olbrzymie, o ile dane biblioteczne publikowane będą w sposób zrozumiały dla internetowych narzędzi wyszukiwawczych. Ponieważ format MARC, wykorzystywany w katalogach bibliotecznych, stworzono dekady przed powstaniem Internetu, nie jest on przystosowany do udostępniania i wymiany danych bibliograficznych w globalnym, sieciowym ekosystemie. Z tych m.in względów, w 2011 r Biblioteka Kongresu zleciła opracowanie czytelnego maszynowo standardu katalogowania następnej generacji. Efektem tych prac było powstanie Bibliographic Framework Initiative (BIBFRAME) – modelu bazującego na technologiach Linked Data i Sieci Semantycznej, mającego zapewnić podstawy dla przyszłości opisu bibliograficznego.

Wolność intelektualna postrzegana jest jako podstawowa wartość bibliotekarstwa, zwłaszcza w ujęciu Stowarzyszenia Amerykańskich Bibliotek (American Library Association – ALA), które opublikowało szereg zaleceń mających pomóc bibliotekom we wdrażaniu jej zasad i walce z cenzurą (zob. BABIN 2008/3/248). Dokumenty te są krytykowane przez część specjalistów za brak realizmu zawartych w nich wytycznych i znaczącego, praktycznego wsparcia dla placówek bibliotecznych (por. BABIN 2008/2/145). Autorka postanowiła sprawdzić, czy podobne zastrzeżenia do przydatności promowanej przez ALA polityki oraz zawartości opublikowanych przez tę organizację: Karty Praw Bibliotek (zob. BABIN 1996/3/4/212), Kodeksu Etyki Zawodowej i powiązanych z nimi stanowisk zgłaszają również praktykujący bibliotekarze zatrudnieni w bibliotekach publicznych w Stanach Zjednoczonych.

Komunikacja naukowa w swoich wielu formach ma obecnie charakter globalny i wielojęzyczny, a choć angielski pozostaje lingua franca dla większości międzynarodowych czasopism naukowych, badacze z wielu dyscyplin, w tym zwłaszcza lingwiści, mają zróżnicowane potrzeby językowe i poszukują dostępu do zagranicznych tytułów i wyników badań naukowych z różnych krajów. Współczesne technologie językowe dla odbiorców i materiałów nieanglojęzycznych, wykorzystywane w bibliotecznych bazach danych rozwijają się bardzo dynamicznie i podlegają szybkim zmianom. W artykule omówiono bieżące trendy związane ze zmianami i dostosowywaniem ustawień językowych i lokalizacji treści, a następnie przedyskutowano funkcje oferowane w bazach największych światowych dostawców, pozwalające na wyszukiwanie i pozyskiwanie informacji w językach innych niż angielski i nawigację między obcojęzycznymi zasobami.

Projekty integracji cyfrowych zasobów dziedzictwa kulturowego zakładają udział i współpracę wielu różnych instytucji kultury, przyjmujących na siebie określone zadania. Wymagają też koordynacji pod nadzorem różnych jednostek świadczących usługi publiczne: organów rządowych, placówek kulturalnych i organizacji społecznych. Istotnym aspektem budowy efektywnego modelu zarządzania i współdziałania w ramach takich inicjatyw jest jednoznaczne określenie relacji między ich poszczególnymi partnerami oraz wyznaczenie ich funkcji i celów działania. Jest to też kluczowy czynnik warunkujący dobre funkcjonowanie i udaną realizację poszczególnych przedsięwzięć. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego określeniu oczekiwań partnerów projektów wobec przydzielanych i pełnionych ról. Odwołano się w nim do pojęć i koncepcji z teorii ról społecznych i bazującej na nich, wcześniejszej pracy autorów, w której analizowano role instytucji członkowskich w projektach integracji cyfrowych zasobów kultury bibliotek, muzeów i archiwów (BMA) oraz zależności między ich modelami organizacyjnymi, misjami i funkcjami.

Zgodnie z założeniami chińskich władz, biblioteki publiczne mają aktywnie i kreatywnie promować czytelnictwo oraz odgrywać strategiczną rolę dla rozwoju gospodarczego państwa, szybki wzrost populacji chińskich miast ogranicza jednak możliwości zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do tradycyjnych usług bibliotecznych wysokiej jakości. Wprowadzanie bibliotek samoobsługowych (BS) traktowane jest w tym kraju jako efektywne podejście do rozszerzenia zasięgu obsługi bibliotecznej i zapewnienia wygodnego, 24-godzinnego dostępu do książek w liczących miliony mieszkańców aglomeracjach, przy minimalnych kosztach pracowniczych. W istocie, BS to najczęściej punkty zlokalizowane w ruchliwych miejscach, takich jak centra handlowe, dworce, czy węzły komunikacyjne, wyposażone w urządzenia do automatycznego wypożyczania i zwrotu książek, i zapewniające dodatkowe usługi takie jak wydawanie kart czytelnika, wyszukiwanie i rezerwacje materiałów, prolongaty, zarządzanie płatnościami itp. Rozwój serwisów BS został uznany za przykład innowacyjności i sukcesu, jednak najnowszych raportów wynika, że w rzeczywistości nie są one tak popularne jak oczekiwano, a poziom ich wykorzystania jest niezadowalający. W artykule omówiono wyniki badania analizującego możliwe przyczyny niskiej akceptacji takich punktów przez użytkowników oraz zależności między warunkującymi ją czynnikami, przedstawiono także rekomendacje mogące pomóc w zwiększeniu atrakcyjności i użyteczności BS (por. babin.bn.org.pl/?p=4347).

Coraz większa popularność technologii bezprzewodowych, wykorzystujących jako medium transmisyjne fale radiowe, oraz rosnący popyt na dane przekazywane tą drogą komunikacji powodują problemy związane z przepełnieniem spektrum radiowego. Odpowiedzią na ograniczenia tego typu rozwiązań może być wynaleziona w 2011 r. technologia Li-Fi (Light Fidelity), będąca nową formą optycznej komunikacji bezprzewodowej. Bazuje ona na transmisji wykorzystującej część widma światła widzialnego, czyli fal elektromagnetycznych i jest ponad 100 razy szybsza niż Wi-Fi. Mówiąc w uproszczeniu, wykorzystuje do przekazywania informacji bardzo szybko migające diody i fotoreceptory, pozwalając (potencjalnie) każdej osobie, będącej w zasięgu powszechnie dostępnych źródeł oświetlenia, na połączenie z Internetem. Może więc stanowić dobre uzupełnienie istniejących sieci bezprzewodowych.

Artykuł opracowano na podstawie materiałów i wniosków z międzynarodowej konferencji „Biblioteka narodowa i jej czytelnicy – problemy transformacji”, zorganizowanej w grudniu 2014 r., w Petersburgu, przez Rosyjską Bibliotekę Narodową (RBN) oraz Rosyjskie Stowarzyszenie Biblioteczne. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele bibliotek narodowych (bn) krajów WNP oraz Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Chin.

Rozwój nowoczesnych systemów elektronicznej informacji geoprzestrzennej wymusił zapotrzebowanie na usługi z tego zakresu w wielu dziedzinach życia społecznego i nauki. Zaczęto zatrudniać specjalistów z zakresu doboru, opracowania, archiwizacji i wyszukiwania dokumentów kartograficznych we wszystkich formatach oraz interpretacji wyników uzyskiwanych online. Konieczna stała się więc modernizacja programów nauczania w zakresie tej specjalności w wyższych szkołach Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (BIN). Okrągły Stół Informacji Geograficznej i Geoprzestrzennej (MAGIRT) ALA opracował w 2008 bazę kompetencji specjalistycznych, służącą jako podstawa dla układania programów kształcenia.

W 2007 r., na Pierwszym Wszechrosyjskim Forum Bibliotek Publicznych „Ogólnodostępne biblioteki wyzwaniem czasu”, wielu bibliotekarzy skarżyło się na zbyt małe zainteresowanie władz państwowych i lokalnych bibliotekarstwem. Autorka dowodzi, że sytuacja poprawiła się w latach 2014-2015, bowiem ministerstwo kultury opracowało i wniosło do Dumy szereg ustaw, m.in. ustawy dotyczące egzemplarza obowiązkowego w formie cyfrowej oraz krajowej biblioteki elektronicznej. Opracowano też zalecenia i wytyczne dotyczące usług dla osób niepełnosprawnych, ochrony dzieci przed szkodliwą informacją i wymagań na niektóre stanowiska biblioteczne.

Biblioteki szkół wyższych przeznaczają coraz większe środki na zakup lub subskrypcję materiałów w formie cyfrowej, a bazy online książek akademickich stanowią istotną część ich zbiorów. Sposoby pozyskiwania ebooków oferowanych przez wydawców i dostawców zróżnicowały się znacząco w ciągu ostatnich kilku lat – poza możliwością wykupienia, jednorazowo, dostępu do dużych pakietów tytułów na wiele lat, rocznych prenumerat itp., pojawiły się nowe modele sprzedaży, w tym oferty kupna dostępu do wybranych książek, które są naprawdę potrzebne. Artykuł poświęcono przedstawieniu studium przypadku wdrożenia opcji pozwalających na optymalizacji budżetu na gromadzenie zbiorów i zwiększenie ich użyteczności, czyli modelu PDA (ang. patron-driven acquisitions) – zakupów inicjowanych przez użytkownika, bądź też sterowanych popytem (demand-driven acquisitions – DDA). Przybliżono w nim dwuletnie doświadczenia Biblioteki Uniwersytetu Technicznego w Tallinie (BUTT) związane z korzystaniem z platformy EBL – Ebooks Library Corporation, omawiając korzyści z wdrożenia DDA w formie krótkoterminowych wypożyczeń.