Babin

Od lat 70. XX w. na uniwersytetach w St. Zjednoczonych nastąpił szybki rozwój programów interdyscyplinarnych, uwarunkowany nowymi tendencjami w nauce, zapotrzebowaniem społecznym i kryzysem ekonomicznym. Trendów tych nie odzwierciedlają jednak zarówno struktury wydziałowe uczelni jak i dostosowane do nich sposoby organizacji gromadzenia zbiorów i opracowania dokumentów. Autorzy artykułu próbują ustalić, czy i w jakim zakresie wydawcy i dostawcy piśmiennictwa naukowego o charakterze interdyscyplinarnym wychodzą naprzeciw nowym tendencjom, ułatwiając dotarcie do swoich publikacji przez odpowiednie opracowanie rzeczowe informacji bibliograficznej, jaką zamieszczają w swoich katalogach i bazach.

Chatboty (chatterboty) to komputerowe oprogramowanie imitujące człowieka, pozwalające poprzez tekstowy interfejs na prowadzenie dialogu w języku naturalnym. Wykorzystuje się je m.in. jako wirtualnych przewodników po serwisach internetowych lub jako interaktywne, wirtualne postacie, zastępujące żywych konsultantów lub asystentów. Aplikacje te znane są doskonale pokoleniu wychowywanemu na grach online, biblioteki chcące przyciągnąć do siebie tę grupę odbiorców mogą więc rozważyć zastosowanie chatbotów jako dodatkowych narzędzi interaktywnego kontaktu z użytkownikami. W artykule, na przykładzie pilotażowego projektu zrealizowanego na Uniwersytecie Nebraska-Lincoln (UNL), omówiono możliwości wykorzystania technologii sztucznej inteligencji w bibliotecznych serwisach informacji naukowej, do udzielania odpowiedzi nt. biblioteki i jej zasobów.

Skuteczność działań na rzecz niwelowania podziału cyfrowego, mająca na celu udostępnienie społecznych, ekonomicznych i politycznych korzyści związanych z korzystaniem z szerokopasmowego internetu i ICT grupom „chronicznie” narażonym na wykluczenie cyfrowe (ubodzy, rdzenna ludność, imigranci itp.) może być ograniczana przez nowe praktyki nadzoru i monitorowania aktywności online. Choć technologie tego typu mają wpływ na wszystkich internautów, członkowie wykluczonych społeczności są potencjalnie bardziej narażeni na szkodliwe skutki stosowania sieciowych narzędzi identyfikacji i kontroli. W artykule omówiono historię gromadzenia i profilowania w Stanach Zjednoczonych danych nt. marginalizowanych grup społecznych, przedstawiono też kilka przykładów komercyjnych technik zbierania informacji o zachowaniach użytkowników Internetu i przeanalizowano związane z nimi zagrożenia w kontekście polityki przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu.

We Francji trwa dyskusja nad wprowadzeniem licencji zbiorowych na poziomie krajowym dla bibliotek i ośrodków naukowych. W roku 2010 Pierre Carbone, pracownik Generalnej Inspekcji Bibliotek, na zlecenie ministra szkolnictwa wyższego i nauki opracował raport pt. ”Koszty, korzyści i ograniczenia wspólnego zarządzania zasobami elektronicznymi: porównanie przykładów zagranicznych i wnioski”. Raport zaleca uruchomienie wieloletniego krajowego programu zakupu licencji finansowanego z budżetu państwa oraz przez wyższe uczelnie i ośrodki naukowe, ujednolicenie podatku VAT na źródła tradycyjne i elektroniczne, opracowanie bardziej elastycznych modeli licencji pozwalających na roczne modyfikacje, zawarcie w umowach tego typu zasady wolnego udostępniania dzieł po upływie określonego okresu czasu, monitorowanie naukowymi metodami wpływu zcentralziowanego zakupu zasobów elektronicznych na koszty funkcjonowania bibliotek i prowadzenie systematycznych badań wg określonych wskaźników kosztów korzystania z dokumentów elektronicznych.

Projektowanie przestrzeni bibliotek, ich ocena jako miejsca (por. BABIN 2006/2/83, BABIN 2008/3/171, babin.bn.org.pl/?p=730) oraz ewaluacja potrzeb użytkowników to bardzo popularne tematy w piśmiennictwie z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Określenie najlepszego sposobu pozyskiwania informacji o ich zachowaniu bywa jednak wyzwaniem. Metody ilościowe umożliwiają zdobycie danych liczbowych nt. działań podejmowanych przez klientów bibliotek, jakościowe – uzyskanie prywatnych opinii, odczuć i indywidualnych ocen użytkowników, informacje te są jednak niemierzalne. W artykule omówiono wyniki badania, w ramach którego sprawdzano, czy wyniki ilościowej obserwacji użytkowników oraz jakościowej analizy ich oczekiwań będą się znacząco różniły, czy uzupełniały i czy można na ich podstawie stworzyć pełny obraz potrzeb studentów i kadry naukowej i dostosować do nich odpowiednio pomieszczenia biblioteki akademickiej w celu poprawy komfortu jej użytkowania.

Wielojęzyczne biblioteki cyfrowe (WBC) tworzą warunki dla rozwoju, współpracy i porozumienia na poziomie międzynarodowym; wzmacniają globalną infrastrukturę informacyjną, promują różnorodność, a zarazem lokalne kultury. W artykule przedstawiono badanie, którego celem było określenie kluczowych cech WBC i zidentyfikowanie strategii pomocnych przy tworzeniu i rozwoju platform tego typu. Przeanalizowano i porównano cztery amerykańskie WBC, działające zgodnie z zasadą wolnego dostępu: Projekt Gutenberg (PG), Meeting of Frontiers (MF), Latin American Open Archives Portal (LAOAP) i International Children’s Digital Library (ICDL). Dane zgromadzono na podstawie analizy stron internetowych ww. platform oraz publikacji na ich temat.

W ostatnich latach coraz więcej wydawców zaczyna dostarczać bibliotekom akademickim nośniki pamięci USB (ang. flash drive (FD), pendrive) nie tylko z zapisaną ofertą swoich produktów i usług, ale również z treścią sprzedawanych przez siebie tytułów, promując na FD pełne wersje książek elektronicznych i seryjnych wydawnictw. W artykule przedstawiono historię tej technologii, zmiany, jakim podlegała oraz obecny zakres jej zastosowań, z uwzględnieniem możliwości wykorzystania FD jako nowego formatu dla publikacji; przedstawiono też jak używane są urządzenia tego typu w amerykańskich bibliotekach szkół wyższych.

W Stanach Zjednoczonych nie milkną protesty związane z obcinaniem dotacji dla bibliotek i związanym z tym ograniczaniem dostępności ich usług, postulaty bibliotekarzy i użytkowników nie zawsze są jednak w stanie przebić się do masowych mediów i wzbudzić pożądane reakcje decydentów, przydatne są więc nowe, kreatywne i skuteczne metody nagłaśniania trudnej sytuacji finansowej tych instytucji i społecznych konsekwencji rządowych oszczędności podejmowanych kosztem sektora publicznego. W artykule przedstawiono wskazówki i zalecenia dotyczące efektywnych strategii szukania wsparcia dla postulatów bibliotek oraz mobilizacji i aktywizacji w tym celu lokalnych społeczności.

Telepraca, czyli wykonywanie obowiązków służbowych poza siedzibą zakładu pracy, przy pomocy urządzeń telekomunikacyjnych, uważana niegdyś za niepraktyczne rozwiązanie dla bibliotek, zaczyna być wykorzystywana także w tych placówkach – tę formę zatrudnienia wprowadzono z powodzeniem w części bibliotek akademickich w Stanach Zjednoczonych, w działach zajmujących się m.in. wypożyczeniami międzybibliotecznymi, katalogowaniem materiałów cyfrowych czy kontrolą autorytatywną. Testuje się w nich również różne narzędzia i urządzenia umożliwiające zdalne realizowanie powierzonych zadań zarówno telepracownikom, jak i stacjonarnym bibliotekarzom, którzy z różnych względów musząopuścić miejsce pracy (wyjazdy służbowe, konferencje itp.). W artykule omówiono wyniki badania sprawdzającego przydatność tabletu iPad do zarządzania zasobami elektronicznymi (ZE) biblioteki Texas A&M University (TAMU).

Przeprowadzone na Uniwersytecie Utah badania, dotyczące optymalizacji uczelnianych serwisów internetowych dla wyszukiwarek, wykazały, że 3 główne instytucjonalne repozytoria (IR) uczelni – bazy mające w założeniu gwarantować długotrwały i powszechny dostęp do publikacji akademickich, mają niskie (poniżej 0,1%) wskaźniki indeksowania w Google Scholar (GS) – wyszukiwarki stworzonej dla tego typu publikacji. W artykule omówiono możliwe przyczyny takiej sytuacji, przedstawiono też wyniki dwóch badań dotyczących IR, przeprowadzonych przez autorów w Stanach Zjednoczonych oraz trzech opracowanych przez nich pilotażowych projektów, mających zwiększyć widoczność uniwersyteckich IR w GS.