Babin

Szkoły wyższe w Wielkiej Brytanii, podobnie jak wiele instytucji edukacyjnych na całym świecie, polegają w coraz większym stopniu na zasobach cyfrowych jako platformie umożliwiającej zapewnienie studentom bezpośredniego dostępu do materiałów niezbędnych w procesie nauczania, jednak mimo przeznaczania coraz większej części budżetów na e-książki i e-czasopisma, biblioteki naukowe nadal nie są w stanie pozwolić sobie na zakup pełnego zakresu treści pożądanych przez użytkowników. W artykule przybliżono bieżące strategie i praktyki dostarczania i wypożyczania źródeł elektronicznych w brytyjskim sektorze szkolnictwa wyższego oraz wyzwania związane z dostarczaniem dokumentów elektronicznych i dzieleniem się e-książkami i e-czasopismami w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych, na przykładzie doświadczeń King’s College London.

Narzędzia do tworzenia wirtualnych kolekcji i wystaw online pozwalają bibliotekom, archiwom, galeriom i muzeom na zapewnianie, powszechnego dostępu do materiałów które cieszą się dużą popularnością lub z różnych względów (zły stan, unikalny charakter, wartość historyczna itp.) nie mogą być wypożyczane. Wybór odpowiedniego systemu zależy od potrzeb oraz możliwości danej instytucji. W bibliotekach Indiana University (BIU) szukano rozwiązania, które byłoby alternatywą zarówno dla stron koncentrujących się na wyspecjalizowanych kolekcjach, o funkcjonalności nieprzydatnej dla innego typu zasobów, jak i dla serwisów o charakterze repozytoriów, skupionych na formacie lub typie treści, bez uwzględniania kontekstu i znaczenia zasobów. Zdecydowano się na wybór systemu Omeka – darmowego oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym do budowy cyfrowych archiwów i publikowania online, rozwijanego w Roy Rosenzweig Center for History and New Media (George Mason University) i przeznaczonego dla instytucji, które nie mają dużych budżetów i odpowiedniej liczby personelu technicznego.

Navy eReader Device – w skrócie NeRD, to nowy, wyposażony w liczne zabezpieczenia, zamkniety czytnik e-książek stworzony na potrzeby Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych przez firmę Findaway World (producenta Playaway – znanego amerykańskim bibliotekom odtwarzacza audio), w ramach programu bibliotecznego Marynarki (Navy General Library Program). Pierwsze 365 egzemplarzy tego urządzenia trafiło do floty podwodnej w zeszłym miesiącu. Są one wyposażone fabrycznie w pakiet 300 starannie dobranych i zaaprobowanych przez centralę tytułów (bestsellery, literatura popularna oraz materiały szkoleniowe i treści z programu czytelnictwa Szefa Operacji Morskich) i mają umożliwić marynarzom służącym poza Stanami Zjednoczonymi, w jednostkach, gdzie papierowe książki są ściśle limitowane i zabronione jest używanie własnych urządzeń elektronicznych, dostęp do biblioteki wojskowej i szansę na lekturę i relaks. Pojawienie się NeRD wzbudziło zainteresowanie nie tylko w kręgach wojskowych, lecz m.in. również w sektorze edukacyjnym.

W 2011 roku australijski rząd przedstawił, określany jako przełomowy, projekt rozwoju Narodowej Szerokopasmowej Sieci (National Broadband Network – NBN), mający zapewnić wszystkim Australijczykom dostęp do Internetu i usług telefonicznych (zob. BABIN 2012/3/104). Wraz z rozszerzaniem się zasięgu NBN władze Australii nasiliły apele kierowane do instytucji kultury o udostępnianie online należących do nich zasobów. W 2012 roku na „otwieranie” kolekcji z budżetu państwa przeznaczono 39,3 mln dolarów. W rzeczywistości okazało się jednak, że pełne korzystanie z możliwości stwarzanych przez NBN jest ograniczane czynnikami ekonomicznymi, technologicznymi i prawnymi. Te ostatnie dotyczą prawa autorskiego, którego zapisy hamują upowszechnianie zasobów online.

Sposób postrzegania przez bibliotekarzy własnych kompetencji może warunkować sposób, w jaki będą wstanie ich użyć, konsekwencję w dążeniu do sukcesu oraz wysiłek wkładany w wykonanie zadania, a tym samym wyniki podejmowanych działań – często osoby z podobnym poziomem kwalifikacji (lub ta sama osoba w różnych sytuacjach) mogą wypadać bardzo dobrze lub bardzo źle, w zależności od własnej samooceny. Również skuteczność wyszukiwania informacji zależy nie tylko od opanowania technik wyszukiwawczych oraz znajomości dostępnych źródeł, lecz także od emocji, nastawienia i różnego typu czynników środowiskowych i personalnych, które mogą wpływać na powodzenie podejmowanych wyszukiwań. Autorki postanowiły sprawdzić przekonania izraelskich bibliotekarzy i specjalistów informacji naukowej dotyczące ich własnej skuteczności w tym zakresie, analizując opinie na ten temat wypowiadane przez badanych.

Na całym świecie, ochrona autorskich praw majątkowych ma charakter czasowy, a po jej wygaśnięciu, zastrzeżone wcześniej dzieła trafiają do domeny publicznej i nie podlegają ograniczeniom dostępu, stając się częścią intelektualnej wspólnoty i podstawą dla rozwoju nowej wiedzy, twórczości i kreatywności, oraz umożliwiając bibliotekom ich szersze upowszechnianie dzięki projektom digitalizacyjnym. Ta wypracowana na mocy przepisów prawa autorskiego równowaga między interesem prywatnym a publicznym zaczęła być naruszana po pojawieniu się nowych form dystrybucji treści, m.in. w związku z restrykcjami nakładanym przez właścicieli stron internetowych, chcących kontrolować sposób wykorzystywania udostępnianych przez siebie dzieł w sposób wykraczający poza zakres prawa autorskiego. Artykuł poświęcono analizie różnego typu ograniczeń (licencyjnych, technicznych i in.) związanych z możliwością korzystania z nowozelandzkich książek znajdujących się w domenie publicznej, po ich przeniesieniu na formę cyfrową i umieszczeniu online.

Znaczna część publikacji matematycznych, informatycznych i nauk ścisłych jest przygotowywana i składana w systemie TeX (oficjalna wymowa tech) stworzonym przez Donalda Knutha. TeX umożliwia piękny skład skomplikowanych tekstów naukowych z rozbudowanymi wzorami matematycznymi, tabelami etc. zapisanych we własnym języku znacznikowym. Sam TeX jest narzędziem niskopoziomowym, wymagającym szczegółowego zapisu każdego szczegółu prezentowanego dokumentu, powstały jednak „nakładki” upraszczające pisanie skomplikowanych tekstów ze strukturą rozdziałów i podrozdziałów, z automatycznym tworzeniem spisów treści, indeksów i bibliografii załącznikowych – ich znajomość może być przydatna dla pracowników bibliotek naukowych i akademickich, chcących zapewnić wsparcie studentom i wykładowcom korzystającym z narzędzi formatowania bibliografii i systemów automatycznego składu tekstu.

W artykule omówiono założenia i wyniki kampanii promocyjnej pn. Treffpunkt Bibliothek” (Biblioteka: miejsce spotkań), prowadzonej od 6 lat przez Niemieckie Stowarzyszenie Bibliotek (NSB) i mającej na celu podnoszeni świadomości społecznej na temat roli bibliotek w społeczeństwie informacyjnym, i zwrócenie uwagi polityków i urzędników na wszystkich szczeblach decyzyjnych na problemy tych instytucji oraz potrzeby społeczności, którym służą.

Krótko scharakteryzowano rosyjski model bieżącej bibliografii narodowej (bbn) oraz omówiono dwa programy rozwoju bibliografii retrospektywnej zatwierdzone w Rosyjskiej Federacji. Ze względu na federacyjny charakter państwa opracowanie bibliografii narodowej odbywa się na poziomie federalnym i republik wchodzących w skład Rosyjskiej Federacji. Na poziomie całego kraju bbn tworzona jest przez Rosyjską Izbę Książki (RIK) na podstawie egzemplarza obowiązkowego (eo) publikacji.

Twórcy rozwijanych obecnie, nowych standardów katalogowania koncentrują się na ich dostosowywaniu do wykorzystywania w środowisku sieciowym i sieci semantycznej, pomijając kwestie związane z zapewnieniem bardziej szczegółowego opisu treści zasobów z dziedzin o wysokim stopniu specjalizacji, takich jak astronomia i astrofizyka, mogącego zapewnić łatwiejsze odnajdywanie konkretnych informacji w wyspecjalizowanych bazach danych. Autorzy zajęli się w tekście problemem poziomu reprezentacji metadanych obiektów astronomicznych, w celu poprawy opisu zawartości obrazów nieba i zdjęć ciał niebieskich oraz danych z projektów i misji kosmicznych, próbując wykazać, że strefy cieszące się dużym zainteresowaniem badaczy z obu dyscyplin, nieuwzględniane obecnie w przepisach katalogowania, mogą stać się w przyszłości nowymi polami opisu zasobów astronomicznych i materiałów kartograficznych.