Babin

Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotek (ALA) opublikowało kilka dni temu raport The State of America’s Libraries 2015 informujący o sytuacji bibliotek publicznych, szkolnych i akademickich w Stanach Zjednoczonych, społecznym odbiorze tych instytucji, obserwowalnych w 2014 r. trendach dotyczących wykorzystania i rozpowszechniania zasobów informacyjnych oraz inicjatywach i regulacjach prawnych mających wpływ na środowisko biblioteczne i użytkowników bibliotek.

Przedstawiono „Manifest dla bibliotek obsługujących osoby mające trudności z odczytywaniem druku” (Manifesto for Libraries Serving Persons With a Print Disability). Dokument ten, przygotowany przez IFLA, został podpisany na spotkaniu UNESCO w Paryżu w listopadzie 2013 r. Zakłada on promowanie dostępu do usług bibliotecznych i informacyjnych dla 285 milionów żyjący na całym świecie osób niewidomych i słabowidzących, z których 21 milionów mieszka w Stanach Zjednoczonych, jak również dla osób mających problemy z czytaniem z innych powodów. Dokument zwraca uwagę na konieczność przygotowania odpowiednich usług, zbiorów, sprzętu i innych ułatwień, które pozwolą walczyć z „głodem książek”, jak Światowy Związek Niewidomych (ang. World Blind Union) określa sytuację, w której mniej niż 5% publikowanych książek jest dostępnych dla osób niemogących czytać tradycyjnie wydanych tekstów.

Amerykańscy bibliotekarze zajmują się od lat organizacją i planowaniem usług dostosowanych do potrzeb przedstawicieli marginalizowanych grup społecznych, działając często w szarej strefie między własnym zakresem obowiązków, a obszarami działań innych służb. Lata gospodarczej zapaści stały się dla nich kolejnym sprawdzianem zmuszającym do określenia na nowo granic zawodowej odpowiedzialności i formuły postępowania w konfrontacji z życiowymi problemami czytelników, takimi jak utrata pracy czy domu. Aby zachować właściwe proporcje między świadczeniem personalizowanych usług a wchodzeniem w kompetencje pracowników opieki społecznej, i móc zaoferować potrzebującym fachową i przydatną pomoc, pracownicy bibliotek muszą rozumieć konkretne potrzeby informacyjne użytkowników znajdujących się w różnego typu kryzysowych sytuacjach, a traktowanie biblioteki jako punktu dostępu, czy też bramki do usług socjalnych wymaga całkiem nowego mentalnego nastawienia jej personelu.

W 2013 r. Stowarzyszenie Bibliotek Amerykańskich (ALA), we współpracy z Instytutem Usług Muzealnych i Bibliotecznych (IMLS), ogłosiło utworzenie Centrum Przyszłości Bibliotek (CPB) mającego zajmować się gromadzeniem i organizacją informacji o nowych trendach oraz praktykach kulturowych i społecznych o dużym znaczeniu dla bibliotek, bibliotekarzy i społeczności którym służą, mogących pomóc w określeniu wpływu zachodzących w świecie zmian na przyszłość bibliotekarstwa. Wzorcem dla tej inicjatywy stało się prowadzone przez AAM (The American Alliance of Museums) i cieszące się dużą popularnością Centrum Przyszłości Muzeów, promujące wśród swoich członków trendy kształtujące działalność oraz innowacyjny rozwój tych instytucji kultury. Jednym z zasobów CPB jest „biblioteka trendów”, którą zaprojektowano by zapewnić środowisku bibliotecznemu scentralizowane i regularnie aktualizowane źródło danych o nowych modach i trendach, ich powstawaniu i rozwoju oraz implikacjach dla bibliotek, a także linki do raportów, artykułów i zasobów mogących szerzej wyjaśnić ich znaczenie i ułatwić kreatywne spojrzenie na możliwy kształt usług bibliotecznych w najbliższej oraz bardziej odległej przyszłości.

W artykule podsumowano wyniki badania mającego na celu określenie zmian dotyczących paradygmatów zarządzania bibliotekami publicznymi w odniesieniu do ich strategii administracyjnych, struktury organizacyjnej i zakresu działalności. Wykorzystano w nim jakościowe techniki badawcze bazujące na szczegółowej analizie przypadku, rozpatrując i porównując sytuację bibliotek publicznych w Stanach Zjednoczonych i Japonii od początku lat 60. ubiegłego wieku do chwili obecnej, na przykładzie systemów bibliotecznych Nowego Jorku i Bostonu oraz Metropolitalnej Biblioteki Tokio. W ramach badania przeanalizowano dokumenty odnoszące się do zarządzania strategicznego, organizacji i procesów oraz informacje zebrane w trakcie sondaży i wywiadów z dyrektorami bibliotek i kierownictwem wyższego szczebla. Przedstawiono również wyniki przeglądu literatury poświęconej historii zarządzania bibliotekami publicznymi od początku XX w. oraz rezultaty wcześniejszych badań dotyczących administrowania tego typu instytucjami.

W artykule omówiono zmiany zachodzące na rynku książki w Stanach Zjednoczonych, w tym postępujące zróżnicowanie i dezintermediację współczesnego krajobrazu wydawniczego Ameryki Północnej, związane z coraz silniejszą pozycją niezależnych wydawców i rosnącą popularnością ruchów DIY (zrób to sam) oraz samodzielnego publikowania przez autorów swoich prac przy pomocy internetowych serwisów i platform e-publishingu. Przedstawiono również relacje między bibliotekami a małymi oficynami wydawniczymi, wyzwania związane z włączaniem publikowanych w niezależnym obiegu tytułów do zbiorów bibliotecznych oraz inicjatywy podejmowane w środowisku bibliotek szkolnych w celu wspierania i promocji niezależnej działalności wydawniczej.

Strony internetowe stały się dla bibliotek szkół wyższych ważnymi narzędziami dostarczania treści, promocji usług oraz działań i kontaktów zewnętrznych, i stanowią obecnie centralne punkty dostępu do informacji o bibliotecznych zbiorach i usługach, jednakże możliwość efektywnej lokalizacji poszukiwanych zasobów zależy w dużej mierze od wyglądu, struktury i przejrzystości danej strony. W artykule przedstawiono wyniki ewaluacji zawartości 24 witryn bibliotek akademickich stanu Alabama, przeprowadzonej w celu oceny ich funkcjonalności, użyteczności oraz zgodności ze standardami projektowania i dostępności.

Joga staje się w Stanach Zjednoczonych coraz bardziej rozpowszechnioną metodą treningu ciała i umysłu (w 2012 r. praktykowało ją już ponad 20 mln mieszkańców tego kraju, czyli 8,7% populacji), a jej popularność postanowiono wykorzystać także w miejscach nie kojarzonych zazwyczaj z ruchem i aktywnością fizyczną, czyli w bibliotekach szkolnych i publicznych. Coraz więcej amerykańskich placówek tego typu (w tym ok. 37% bibliotek publicznych) włącza zajęcia jogi do swojej oferty traktując to jako sposób na pozytywny marketing, pozyskiwanie nowych użytkowników oraz kolejną z metod promocji czytelnictwa i wspierania nauki czytania.

Liczba i zakres cyfrowych zasobów w postaci e-książek, audiobooków i innych mediów oferowanych w amerykańskich bibliotekach publicznych stale się zwiększa, a nowym trendem jest ich udostępnianie podróżnym w całym kraju w filiach bibliotecznych otwieranych na krajowych i międzynarodowych lotniskach (por. babin.bn.org.pl/?p=2206). Placówki tego typu działają już m.in. w Filadelfii, Seattle, Manhattan (Kansas), Fort Lauderdale, Boise (Idaho) i San Antonio, a wiele nowych lotniskowych bibliotek jest w fazie przygotowań. Miejsca te mają różne formy organizacyjne i regulaminy – część z nich umożliwia np. pobieranie określonych publikacji elektronicznych wszystkim chętnym, inne wymagają natomiast, by użytkownicy byli mieszkańcami miast w których zlokalizowane są wypożyczalnie. W artykule przybliżono ich działalność i zasady jej prowadzenia na przykładzie 2 placówek ze stanu Idaho i Teksas.

Wykazy literatury ze studenckich prac badawczych i dyplomowych mogą stanowić dla bibliotek cenne źródło informacji przydatnych przy doborze nowych materiałów do kolekcji oraz opracowywaniu programów edukacji informacyjnej. Z perspektywy kształtowania zbiorów przyjmuje się, że obserwowanie zachowań i praktyk użytkowników bibliotek akademickich da bibliotekarzom wiedzę na temat ich potrzeb, z kolei z perspektywy edukacyjnej – że bibliotekarze wiedzą, co powinni robić studenci, a ewaluacja ich dokonań pozwoli dowieść efektywności prowadzonych szkoleń. Aby sprawdzić sposób wykorzystywania przez studentów zasobów bibliotecznych oraz zebrać wnioski na temat polityki gromadzenia i szkoleń , autorzy przeprowadzili analizę spisów piśmiennictwa cytowanego w pracach licencjackich trzech wydziałów jednej z amerykańskich uczelni.