Babin

Dostępność nowych, cyfrowych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oferuje użytkownikom wiele możliwości rozwijania wolnej kultury (L.Lessig, 2004), przekraczającej prawa wolnego rynku. Popularna na całym świecie praktyka wymiany, dystrybucji i konsumpcji dóbr intelektualnych i kulturowych bez pozwolenia właścicieli praw określana jest negatywnym terminem piractwa, a przemysł rozrywkowy i koncerny z branży ICT postrzegają to zjawisko jako problem o wielu wymiarach: ekonomicznym, społecznym, kulturowym, etycznym i politycznym, oraz główne zagrożenie, usiłując walczyć z nim za pomocą coraz bardziej restrykcyjnej polityki ochrony praw własności intelektualnej (PWI). Wprowadzanie, pod naciskiem lobby producentów i właścicieli praw, kolejnych rozwiązań mających ograniczyć skalę piractwa budzi coraz więcej kontrowersji i sprzeciwów (vide spór o ACTA). W artykule dokonano przeglądu krytycznych podejść wobec PWI (por. BABIN 2009/3/180), zarówno w kontekście dyskursywnym, jak i materialnym; przeanalizowano też teoretyczne aspekty piractwa konceptualizując je w relacji do neoliberalnej ideologii.

W ostatnich latach, w Japonii, powstało spontanicznie wiele nieformalnych, międzyorganizacyjnych zrzeszeń skupiających młodych, zainteresowanych swoim rozwojem zawodowym bibliotekarzy, wykorzystujących we wzajemnej komunikacji sieciowe narzędzia i serwisy typu Google Groups, Wiki, Skype czy Twitter. Kilka z tych sieci, funkcjonujących początkowo jako lokalne grupy, przemieniło się szybko w ogólnokrajowe organizacje, takie jak U40 Future Librarian, Lifo, czy Code4Lib Japan (japońska sekcja społeczności Code4Lib). W przeciwieństwie do tradycyjnych stowarzyszeń bibliotecznych, nie mają one systemu członkostwa, hierarchicznej struktury i władz wykonawczych, a ich członkowie chętnie komunikują się i współpracują z innymi grupami zawodowymi. W artykule omówiono rolę tych społeczności z perspektywy profesjonalnego zarządzania wiedzą, sieci społecznych i kapitału społecznego oraz szans na przeobrażenie japońskiego bibliotekarstwa.

Artykuł dotyczy zasad kształtowania i powodów gromadzenia zbiorów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) w bibliotekach uczelni i instytucji naukowych. Omówiono w nim wyniki badania przeprowadzonego w 2010 r. wśród bibliotek zrzeszonych w ARL, podlegających uczelniom nieprowadzącym kierunków z programami nauczania BIN akredytowanych przez ALA. Do udziału w sondażu online wytypowano 81 bibliotek w St. Zjednoczonych i Kanadzie, po czym skontaktowano się z osobami odpowiedzialnymi w nich za dobór pozycji do zbiorów BIN. Treść opracowanej ankiety zamieszczono na stronie serwisu SurveyMonkey, dostępnej bezpłatnie przez witrynę Biblioteki Uniwersytetu Yale.

Społeczeństwu wiedzy coraz bardziej zagraża niewłaściwe wykorzystanie technologii informacyjnych (IT). Jednocześnie ich odpowiednie stosowanie może ograniczać to ryzyko i zwiększyć bezpieczeństwo danych. Spojrzenie na IT pod tym kątem i ciągła praca nad projektowaniem dla bezpieczeństwa (ang. design for security) staje się bardzo ważnym zadaniem, zwłaszcza że dziś ochrona danych oraz systemów informacyjnych (IS) w pełni przenika funkcjonowanie IS, a nie stanowi – tak jak wcześniej – tylko składnika IS działającego w tle. Staje się priorytetem dla informatyków i naukowców zajmujących się informacją, a także dla menedżerów wysokiego szczebla i socjologów.

Autor, znany rosyjski bibliotekoznawca, omawia specyficzne cechy rosyjskiego systemu bibliotecznego, będące rezultatem bliższej i dalszej spuścizny historycznej i trudne do wytłumaczenia mieszkańcom innych krajów. Przedstawia też pytania dotyczące lokalnych bibliotek, zadawane mu często przez cudzoziemców, oraz problemy zgłaszane przez rodzimych bibliotekarzy, a będące często efektem ich własnych działań.

W 2006 r. bibliotekarze i pracownicy działu IT Wesleyan University (Stany Zjednoczone) przeszli szkolenie z zakresu stosowania technik etnograficznych w badaniu wykorzystania przez studentów przestrzeni przeznaczonych do nauki. Metody te zastosowano następnie w projekcie rearanżacji jednego z pomieszczeń Biblioteki Naukowej WU. Po zdobyciu środków na stworzenie nowej witryny internetowej biblioteki, postanowiono wykorzystać ponownie podobną metodologię w celu opracowania projektu portalu spełniającego w możliwie najlepszy sposób potrzeby i oczekiwania studentów.

Wymuszane koniecznością cięcia kosztów zmiany sposobu świadczenia usług bibliotek akademickich spotykają się zazwyczaj z dużym niezadowoleniem kadry naukowej, gdyż eliminują lub ograniczają tradycyjne zasoby i serwisy, na których bazuje ta grupa użytkowników. W artykule zreferowano wyniki sondażu przeprowadzonego wśród wykładowców i asystentów Szkoły Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (SBIN) Uniwersytetu Illinois w Urbana-Champaign, w celu oceny ich reakcji na zamknięcie w połowie 2009 r. Biblioteki Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (BBIN) – jednego z działów Biblioteki Uniwersyteckiej, i sprawdzenia czy wśród tej grupy respondentów, w założeniu znających realia funkcjonowania bibliotek lepiej od innych pracowników uczelni, krok ten spotkał się z większym zrozumieniem.

Grafy to nowy model danych dla bibliotek, oferujący nowe możliwości dla usług bibliotecznych. Są one generowane, niezależnie od intencji bibliotekarzy, przy każdorazowym korzystaniu z usług Sieci Semantycznej i standardów reprezentacji danych. W artykule, mającym w zamierzeniu autorów służyć jako przewodnik dotyczący tego zagadnienia, przedstawiono założenia i podstawowe pojęcia teorii grafów, przybliżono też koncepcję Giant Global Graph oraz algorytmy i technikę analizy grafów wykorzystywaną w wyszukiwarce Google, określając przydatność tego typu narzędzi dla bibliotekarzy.

ARROW (The Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works) to współfinansowany przez Komisję Europejską projekt konsorcjum europejskich bibliotek narodowych, wydawców, organizacji zbiorowego zarządzania oraz ogólnoeuropejskich i krajowych stowarzyszeń reprezentujących twórców, mający wspierać promowane przez UE programy masowej digitalizacji i powszechnego dostępu do zasobów europejskich instytucji kultury i nauki, a w szczególności projekt Europejskiej Biblioteki Cyfrowej (Europeana). Jego pierwszą fazę rozpoczętą w 2008 r., poświęcono opracowywaniu metod identyfikacji posiadaczy praw autorskich, rodzaju tych praw oraz statusu dzieł (osierocone (orphan work), dostępne na rynku (in print) i poza obiegiem komercyjnym (out of print)) oraz ulepszenia współoperatywności źródeł informacji o prawach. Efektem tych prac jest zautomatyzowany system zarządzania rozproszoną informacją o prawach, dostosowany do wymogów bibliotek cyfrowych i możliwy do zaadaptowaniania także w innych kontekstach.

Międzynarodowa, wirtualna konferencja Biblioteka 2.011, zorganizowana z inicjatywy i pod przewodnictwem administratorów witryny społecznościowej Library 2.0 działającej w sieci Ning, przy wsparciu finansowym Szkoły Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Stanowego San Jose, odbyła się online, w wielu strefach czasowych w listopadzie 2011. Przeprowadzono ją przy wykorzystaniu oprogramowania BlackBoard Collaborate, na stronie Library 2.0. Udział w konferencji był bezpłatny, okazała się też dużym sukcesem – zgłosiło się na nią 6 800 specjalistów z branży informacyjnej i bibliotecznej; łącznie na stronach 150 sesji wykładowych i paneli dyskusyjnych, w ciągu trzech dni trwania sympozjum, zalogowało się 9 tys. osób ze 153 krajów, a w jednej z kluczowych prezentacji uczestniczyło 425 osób.