Babin

Zgodnie z zaleceniami władz oświatowych, biblioteki publiczne na Białorusi nie ograniczają się do świadczenia tradycyjnych usług bibliotecznych, ale powoli przekształcają się w ośrodki muzealne, centra edukacyjne, społeczno-kulturalne i informacyjne. W artykule pPodano liczne przykłady bibliotek, które osiągnęły sukcesy w tym zakresie.

W artykule scharakteryzowano model otwartej komunikacji naukowej (Open Access – OA), zdefiniowano pojęcia „czasopismo otwarte” i „repozytorium otwarte” oraz pojęcia „złotego (za pośrednictwem czasopism) i zielonego (przez repozytoria) kanału komunikacji naukowej”, a następnie wymieniono ustawy stanowiące podstawę do popularyzacji na Ukrainie publikowania w OA i tworzenia społeczeństwa informacyjnego. Przedstawiono też główne międzynarodowe manifesty i deklaracje (Budapeszteńska, Berlińska, Krym-2012 i Olwijska, 2009) wspierające publikowanie w otwartym dostępie oraz najważniejsze projekty ukraińskiego ruchu na rzecz wolnego dostępu do informacji naukowej.

Jesienią 2014 roku, po rozporządzeniu prezydenta Rosji, Rosyjska Izba Książki weszła w skład informacyjnej agencji ITAR-TASS i przestała funkcjonować jako odrębna struktura organizacyjna i prawna. System pozyskiwania i rozdzielania przez nią egzemplarza obowiązkowego (eo) (por. babin.bn.org.pl/?p=1894) pozostał na razie bez zmian. W kraju rozwinęła się dyskusja dotycząca zmniejszenia liczby dostarczanego przez wydawców eo, tworzenia kopii elektronicznych drukowanych dokumentów i zmiany sposobu pozyskiwania eo. W artykule omówiono projekt Ministerstwa Kultury, który przewiduje dostarczanie przez wydawców do bibliotek narodowych 3 elektronicznych kopii publikacji drukowanych na terenie Rosji (na trwałym nośniku).

Artykuł dotyczy głownie doświadczeń Miedzyuczelnianej Biblioteki Medycznej (La Bibliothèque interuniversitaire de Santé – BIU Santé) przy Uniwersytecie Paris Descartes, ale także sytuacji innych bibliotek uniwersyteckich na terenie Francji i jej departamentów zagranicznych. Trudności finansowe zmusiły liczne francuskie biblioteki uniwersyteckie do rezygnacji z prenumeraty (bądź z bezpośredniego zakupu) elektronicznych i drukowanych czasopism i książek naukowych oraz baz danych. Omówiono przyczyny obecnej sytuacji, jej skutki, problemy związane z zarządzaniem biblioteką w sytuacji niedoboru publikacji oraz propozycje i perspektywy ich rozwiązań.

Autorzy omawiają w tekście specyfikę duńskich zasad katalogowania, format rekordu bibliograficznego dla różnego typu dokumentów oraz modele konceptualne mające wpływ na sposób ujmowania bibliograficznego uniwersum, przedstawiają także historię oraz aktualny stan prac nad wdrożeniem w Danii nowych zasad RDA – Resource Description &Access oraz związane z tym wyzwania.

Ruch na rzecz otwartego oprogramowania (OSS – open source software) ma znaczący wpływ na rynek informatyczny, a aplikacje o otwartym kodzie źródłowym są też coraz szerzej akceptowane w środowisku bibliotecznym, jako alternatywa dla komercyjnych rozwiązań w czasach ograniczeń budżetowych, głównie ze względu na minimalne koszty nabycia, potencjalnie niższe koszty obsługi i lepsze możliwości dopasowania do specyficznych potrzeb różnych grup użytkowników, oraz coraz szerszy wybór otwartych, bibliotecznych platform i systemów (np. Evergreen, Koha, Dspace czy Greenstone). Piśmiennictwo poświęcone producentom OSS jest bardzo obszerne, natomiast stosunkowo niewiele uwagi poświęcono jak dotąd analizie charakterystyki programistów zaangażowanych w rozwój otwartego bibliotecznego oprogramowania (LOSS – library open source software) oraz powodów skłaniających ich do udziału w przeznaczonych dla bibliotek i bazujących na wolontariacie projektach. Aby pomóc poznać wartości, którymi kierują się takie osoby, a tym samym lepiej promować, wspierać i motywować ich pracę, autorzy przeprowadzili sondaż online wśród 126 informatyków LOSS powiązanych z portalami SourceForge, Foss4Lib i Code4Lib.

Dużą przeszkodą w zachowaniu cyfrowych treści dla przyszłych pokoleń badaczy są kwestie ekonomiczne, czyli brak zrównoważonych modeli biznesowych zapewniających odpowiednie źródła finansowania organizacyjnych i technicznych procesów archiwizacji i stabilne podstawy dla długotrwałej cyfrowej ochrony. Problem ten dotyczy również inicjatyw realizowanych w środowisku bibliotecznym, takich jak LOCKSS – Lots of Copies Keep Stuff Safe (zob. BABIN 2007/1/25), czyli w wolnym przekładzie: dużo kopii chroni dane. Program ten powstał w 1998 r. w celu opracowania bezpłatnych narzędzi o otwartym kodzie źródłowym służących do bezpiecznej archiwizacji i zabezpieczenia zasobów elektronicznych w modelu peer-to-peer i zapewnienia wsparcia korzystającym z niego bibliotekom i wydawcom, a obecnie ok. 20 sieci bibliotecznych i naukowych wykorzystuje tę technologię do tworzenia i przechowywania kopii zapasowych książek, czasopism, urzędowej dokumentacji, zbiorów danych i zasobów archiwizowanych w instytucjonalnych repozytoriach.

Aktywne uczestnictwo w środowiskach technologicznych może odgrywać istotną rolę w poprawie zdrowia i jakości życia osób starszych, pozwalając im m.in. na większą niezależność i kreatywność, tworzenie nowych sieci społecznych, unikanie samotności i izolacji oraz na zapewnienie lepszego dostępu do usług związanych z opieką zdrowotną, społeczną czy kulturą. Z badań wynika, że seniorzy korzystający z Internetu cieszą się lepszą kondycją, chętniej angażują się w różnego typu aktywności i doświadczają mniej problemów psychicznych i adaptacyjnych niż ich wykluczeni cyfrowo rówieśnicy, partycypują też w szerszym zakresie w życiu społecznym. Odsetek użytkowników sieci www w tej grupie wiekowej różni się w zależności od kraju, a w Hiszpanii jeszcze kilka lat temu był on stosunkowo niski, a jako główne przyczyny tego stanu rzeczy wskazywano niską ocenę jej użyteczności w życiu codziennym oraz ograniczenia funkcjonalne i ekonomiczne. Autorzy postanowili przeanalizować relacje hiszpańskich seniorów z ICT oraz ewolucję tych relacji, w tym podstawowych wskaźników, takich jak dostępność i wykorzystanie technologii, prezentując wyniki serii sondaży prowadzonych w latach 2004-2012 wśród słuchaczy uniwersyteckich programów aktywizacji dorosłych po 55 roku życia.

Nowe, cyfrowe technologie w znaczący sposób zmieniły sposób funkcjonowania władz, są też kluczowym motorem modernizacji administracji publicznej, a podstawowymi celami ich wykorzystywania w zarządzaniu sektorem publicznym jest zapewnienie większej przejrzystości, efektywności i odpowiedzialności prowadzonych działań (choćby przez informowanie obywateli, co rządowe agencje robią z ich podatkami), zwiększanie udziału mieszkańców w kształtowaniu polityki publicznej i zacieśnianiu współpracy między instytucjami państwowymi, sektorem prywatnym i zwykłymi obywatelami. Podczas gdy zadania e-administracji, czy też administracji 1.0 koncentrują się głównie na dostarczaniu informacji urzędowej i usług drogą elektroniczną, ideą administracji 2.0 jest spożytkowanie potencjału koncepcji sieci 2.0 oraz mediów i narzędzi społecznościowych do budowy prawdziwie otwartego, transparentnego i opartego na zasadach partycypacji systemu władzy; w praktyce jednak, zwłaszcza w przypadku krajów rozwijających się, decydenci są nastawieni niechętnie do rozwoju strategii administracji 2.0 i przeznaczania na ten cel odpowiednich środków, brakuje też spójnych ram teoretycznych mogących służyć do lepszej promocji i rozumienia tego modelu. Aby zapełnić tę lukę i wyjaśnić szanse i zagrożenia związane z jego implementacją, w artykule omówiono i zilustrowano na przykładach podstawowe aplikacje 2.0, pojęcia administracji 2.0 oraz specyfikę i ewolucję wykorzystania ICT w procesach zarządzania, a następnie zaprezentowano konceptualne podejście do zarządzania przy pomocy mediów społecznościowych, z perspektywy obywateli.

Biblioteki są jednym ze środowisk, w których w coraz większym stopniu faworyzuje się podejmowanie decyzji oparte na dowodach, czyli gromadzonych i interpretowanych danych na temat złożonych procesów związanych z wyszukiwaniem informacji, a prowadzenie badań staje się dla tych instytucji niezmiernie istotne dla podtrzymania swojej roli, funkcjonalności i wizerunku. Coraz więcej bibliotekarzy akademickich poddaje więc ocenie świadczone usługi i prowadzi badania w celu poprawy ich jakości i dostosowania do aktualnych potrzeb użytkowników, oraz zwiększenia własnych szans na awans zawodowy. W artykule omówiono publikacje ukazujące się w trzech czołowych angielskojęzycznych czasopismach zakresu bibliologii i informatologii (BIN), koncentrujących się na zagadnieniach usług informacji naukowej.