Babin

Artykuł dotyczy głownie doświadczeń Miedzyuczelnianej Biblioteki Medycznej (La Bibliothèque interuniversitaire de Santé – BIU Santé) przy Uniwersytecie Paris Descartes, ale także sytuacji innych bibliotek uniwersyteckich na terenie Francji i jej departamentów zagranicznych. Trudności finansowe zmusiły liczne francuskie biblioteki uniwersyteckie do rezygnacji z prenumeraty (bądź z bezpośredniego zakupu) elektronicznych i drukowanych czasopism i książek naukowych oraz baz danych. Omówiono przyczyny obecnej sytuacji, jej skutki, problemy związane z zarządzaniem biblioteką w sytuacji niedoboru publikacji oraz propozycje i perspektywy ich rozwiązań.

Przyczyny obecnych trudności związane są m.in. ze zmianą sposobu finansowania szkolnictwa wyższego spowodowaną uzyskaniem przez uniwersytety większej autonomii. Okazało się, że w nowym systemie środki do dyspozycji bibliotek w 2012 r. zmniejszyły się o 9%, a w latach 2013 i 2014 r. o 5%. W efekcie, przeciętnie o ok. 25% zmniejszyły się też się w latach 2011-2014 zakupy książek. Większość funduszy na gromadzenie pochłaniała prenumerata czasopism wielkich wydawców, przy czym wraz z inflacją ceny czasopism rosły, w latach 1986-2004 zwiększyły się aż o 273%, i z czasem prenumerata w niektórych przypadkach pochłaniała nawet 2/3 budżetu biblioteki. Ograniczało to pozostałe zakupy i pogarszało jakość usług, np. Uniwersytet P. i M. Curie zrezygnował w 2014 r. z prenumeraty prestiżowego czasopisma „Science”, kilka bibliotek wycofało się z prenumeraty wszystkich tytułów wydawnictwa Wiley, BIU Santé w latach 2007-2014 zrezygnowała z prenumeraty 650 tyt. czasopism elektronicznych, wielu baz danych, oraz większości książek drukowanych. Negatywne konsekwencje tych decyzji zauważalne są natychmiast, gdy wydawcy z dnia na dzień likwidują dostęp do swoich tytułów i usług lub w nieco dłuższym czasie – gdy studenci odczuwają skutki braku nowszych wydań monografii, podręczników czy przepisów prawnych. W codziennej pracy zauważalna jest mniejsza aktywność działów gromadzenia, nacisk na działania związane z pozyskiwaniem darów i pieniędzy czy z katalogowaniem książek elektronicznych. Kłopoty wymuszają ograniczenie usług i restrukturyzację biblioteki, np. likwidacje bibliotek wydziałowych i tworzenie scentralizowanych zasobów informacyjnych dla całego kampusu. BIU Santé swoją walkę o undusze na zakup czasopism i książek prowadzi drogą oficjalną, ale też przez media publiczne i społecznościowe. Uzyskała przy tym silne wsparcie ze strony swoich użytkowników.

Autorka zauważa, że poprawa sytuacji finansowej nie rozwiąże kłopotów bibliotek związanych z monopolizacją wydawnictw i wzrostem cen dokumentów. Konsorcjum Couperin musi renegocjować warunki dotyczące oferty i kosztów prenumeraty, należy przy tym rozważyć różne modele zakupów i sprawiedliwszy podział kosztów. Francja w porównaniu z innymi państwami jest opóźniona jeśli chodzi o upowszechnienie wyników badań w otwartym dostępie. Obecnie należy testować nowe modele publikowania informacji naukowo-technicznej, współpracować z władzami i użytkownikami nad likwidacją niedoborów, racjonalizować zakupy i usługi.