Babin

Cyfrowe zbiory Biblioteki Brytyjskiej (BB) są bardzo zróżnicowane i obejmują elektroniczne kopie istniejących zasobów (np. drukowanych książek, rękopisów i nagrań dźwiękowych) oraz błyskawicznie rosnącą liczbę treści powstałych w formie cyfrowej (ang. born-digital), archiwizowanych m.in. na mocy obowiązującej od 2013 r. nowelizacji prawa o egzemplarzu obowiązkowym, rozszerzającej jego zapisy na materiały niedrukowane, w tym czasopisma elektroniczne, ebooki i dokumenty sieciowe pozyskiwane z brytyjskiej domeny. Na mniejszą skalę, Biblioteka gromadzi również cyfrowe i hybrydowe materiały w postaci osobistych prac i archiwów. Jednym z wyzwań stojących przed BB jest zachowanie cyfrowych treści zapisanych na wymiennych nośnikach starszego typu, takich jak dyskietki, płyty CD i DVD, które wpłynęły przed wprowadzeniem wykorzystywanej obecnie infrastruktury ochrony cyfrowej i stosowanych procedur. W artykule omówiono założenia, przebieg i wyniki realizowanego w BB projektu Flashback, mającego na celu trwałe zabezpieczenie i udostępnianie plików przechowywanych w formie oryginalnej na fizycznych mediach (dyskach magnetycznych i optycznych), narażonych na postępującą degradację.

W ciągu ciągu ostatniej dekady, można mówić o stałym wzroście popularności publikowania w otwartym dostępie jako metody wspierającej rozpowszechnianie literatury naukowej, zarówno wśród wydawców, jak i autorów. Podstawą sukcesu tego modelu jest koncepcja szybkiego i bezpłatnego, publicznego dostępu online do recenzowanych prac badawczych, nieobwarowanego licznymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa autorskiego i warunków licencji. W artykule omówiono rozwój idei open access, ekonomiczne uwarunkowania i odmiany tego modelu oraz najważniejsze światowe inicjatywy i regulacje promujące otwartą naukę. Przybliżono również kontrowersje związane z praktykami tzw. drapieżnych wydawców (zob. babin.bn.org.pl/?p=3856, babin.bn.org.pl/?p=4784) i obawy środowiska naukowego związane z reputacją oraz metodami oceny jakości otwartych czasopism i badaniem wpływu naukowego. Następnie zaprezentowano wyniki studium przypadku, w ramach którego analizowano wzory publikowania badaczy z włoskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (Istituto Superiore di Sanità) i ich preferencje związane z wyborem czasopism, w których zamieszczają własne prace naukowe. Celem badania było z jednej strony określenie liczby czasopism open access indeksowanych w bazach Instytutu Filadelfijskiego i posiadających ustalony wskaźnik Impact Factor (IF). Z drugiej – określenie rozkładu kategorii dziedzinowych przypisanych tym tytułom.

Rzeczywistość rozszerzona (ang. Augmented Reality), integrująca świat realny z generowaną komputerowo rzeczywistością wirtualną, poprzez „nakładanie” wirtualnych informacji i obrazów na rzeczywiste obiekty rejestrowane np. przez obiektyw telefonu, została uznana kilka lat temu przez wielu specjalistów za jedną z 10 najbardziej obiecujących technologii, m.in. w zakresie perspektyw inwestycyjnych i możliwości zastosowań w dziedzinach takich jak medycyna, edukacja (por. babin.bn.org.pl/?p=2201, babin.bn.org.pl/?p=3010), muzealnictwo, rozrywka czy robotyka. Na całym świecie zaczęto też aktywnie rozwijać informacyjne serwisy i aplikacje AR dla posiadaczy smartfonów. Mimo rozbudzonych oczekiwań, na koreańskim rynku, część komercyjnych przedsięwzięć tego typu upadło lub zakończyło działalność, głównie ze względu na niski stopień wykorzystania. Los tych projektów skłonił badaczy do analizy czynników mogących mieć wpływ na utrzymanie intencji używania oprogramowania AR. Większość podobnych prac badawczych koncentrowała się dotąd na aspektach technicznych. Autorzy postanowili skupić się na zbadaniu czynników sukcesu aplikacji AR z perspektywy odbiorcy. Ich celem było poszerzenie wiedzy na temat zachowań informacyjnych użytkowników korzystających z aplikacji AR dla urządzeń mobilnych oraz przedstawienie praktycznych rekomendacji mających poprawić perspektywy utrzymania zaangażowania klientów takich systemów.

Przygotowania do wprowadzenia egzemplarza obowiązkowego (eo) publikacji elektronicznych rozpoczęto w kilku państwach w latach 90. ubiegłego wieku, a analizę możliwości odniesienia istniejących w tych krajach ustaw o eo do materiałów cyfrowych na nośnikach fizycznych i publikowanych online, zawarto m.in. w opublikowanym przez UNESCO raporcie The Legal Deposit of Electronic Publications z 1996 r., opracowanym przez grupę roboczą Konferencji Dyrektorów Bibliotek Narodowych (Conference of Directors of National Libraries – CDNL). W Szwecji, prace nad rozszerzeniem obowiązujących przepisów na publikacje dystrybuowane publicznie w sieciach elektronicznych rozpoczęto w 2009 r, a w 2012 r. nowa ustawa (e-eo) została przyjęta przez szwedzki parlament i po okresie testowym zaczęła obowiązywać w pełni od 1 stycznia 2015 r. W artykule przybliżono historię i specyfikę szwedzkiego eo, założenia nowej legislacji i zawarte w niej postanowienia, koncentrując się na technicznych i formalnych wyzwaniach związanych z gromadzeniem dokumentów elektronicznych i zapewnieniem odpowiedniej jakości opisujących je metadanych. Przedstawiono również wnioski zebrane po roku od wejścia e-eo w życie.

Biblioteka Narodowa Hiszpanii (Biblioteca Nacional de España – BNE) analizuje możliwości implementacji Resource Description and Access (RDA) od 2008 r., czyli od czasu otrzymania zaproszenia do współpracy przy przeglądzie pierwszego projektu nowych zasad katalogowania ze strony Joint Steering Committee for Development of RDA (obecnie RDA Steering Committee – RSC). Prowadzone od tej pory przez BNE badania dotyczą głównie porównań między RDA i bieżącą praktyką katalogowania w hiszpańskim środowisku bibliotecznym. Mają one pomóc w podjęciu decyzji, czy BNE, wzorem innych narodowych instytucji, wdroży nowy standard, czy ma zdecydować się na rewizję stosowanej dotąd hiszpańskiej normy, pod kątem dostosowania jej do nowego środowiska technologicznego, modeli konceptualnych takich jak FRBR i FRBRoo i nowych potrzeb użytkowników bibliotek, bądź też, czy pozostanie przy stosowaniu ISBD i obecnych hiszpańskich zasad katalogowania (Reglas de catalogación – RC).

W artykule omówiono ewolucję kart bibliotecznych – od papierowych i plastikowych identyfikatorów z danymi użytkownika, po zaawansowane technologicznie, cyfrowe narzędzia zapewniające czytelnikom dostęp do informacji i zasobów w sposób szybszy i łatwiejszy niż kiedykolwiek. Przedstawiono również możliwości ich zastosowań, innowacje stosowane w amerykańskich bibliotekach publicznych oraz opinie na temat przyszłości tradycyjnych, fizycznych kart w cyfrowej erze.

Francuskie Stowarzyszenie Biblioteczne (ABF) zorganizowało w 2016 r. w Paryżu, w Mediatece im. F. Sagan, jednodniową konferencję poświęconą współpracy bibliotek publicznych z bibliotekami i służbą więzienną. Obrady otworzył Nicolas Merle reprezentujący ministerstwo kultury i komunikacji, przedstawiając bilans ubiegłorocznej współpracy jego resortu z ministerstwem sprawiedliwości. Ministerstwo przekazało w 2015 r. do regionów 2 mln euro na ponad 450 projektów, zakładając, że biblioteki publiczne będą grały istotną rolę w edukacji i rozwoju kultury dla więźniów. Z ramienia ministerstwa sprawiedliwości głos zabrała Nathalie Faure referując wyniki badania z 2015 r. poświęconego funkcjonowaniu bibliotek w zakładach karnych.

Efektywne pozyskiwanie zasobów, odpowiadających faktycznym zainteresowaniom internautów, z rosnącej masy danych publikowanych w środowisku sieciowym zależy od rozwoju zaawansowanych opcji wyszukiwawczych, w tym mechanizmów potrafiących szeregować wyniki wyszukiwania wg określonego zestawu kryteriów, takich jak aspekt czasu. Większość stosowanych obecnie metod wyszukiwania z uwzględnieniem uwarunkowań czasowych polega na sortowaniu rezultatów na podstawie daty publikacji zawartości dokumentu, lub proszeniu użytkownika o wyznaczenie określonych ram chronologicznych, część bazuje na włączaniu wymiaru czasu do postaw modelu szeregowania. W artykule dokonano kompleksowego przeglądu i porównania najważniejszych prac poświęconym systemom wyszukiwania i udostępniania informacji (ang. Information Retrieval – IR) w kontekście czasowym (por. babin.bn.org.pl/?p=3830), omówiono także wymieniane w nich techniki prezentowania określonych czasowo wyników wyszukiwania. Autorzy przyjęli w nim kategoryzację wzorowaną na trzech podstawowych komponentach IR, mianowicie kwerendzie, treści dokumentów i modelach szeregowania.

Biblioteki bez granic – Libraries Without Borders (LWB) / Bibliothèques San Frontières (zob. babin.bn.org.pl/?p=2125), to międzynarodowa organizacja non-profit z siedzibami w Paryżu i Waszyngtonie, zajmująca się rozpowszechnianiem edukacji i działaniami na rzecz eliminacji nierówności związanych z dostępem do informacji i nauki w rejonach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, kryzysami i klęskami żywiołowymi. Swoje działania prowadzi przez poszerzanie tradycyjnych definicji bibliotek oraz obszarów, w których biblioteki mogą wprowadzać zmiany. W szczególności, członkowie LWB zaangażowani są w zapewnianie pomocy o charakterze transformacyjnym, umożliwiającej ratowanie życia, w organizowanych przez siebie, alternatywnych przestrzeniach bibliotecznych, a organizacji udało się zrealizować z powodzeniem wiele programów bibliotecznych w różnych regionach świata. Większość takich inicjatyw, ze względu na globalny kryzys migracyjny, prowadzona jest w ośrodkach dla uchodźców i centrach dla azylantów i skierowana do osób, które przebywają w izolacji i bez zabezpieczenia podstawowych potrzeb, przez wiele lat.

Sprzęt do śledzenia ruchów oka (ang. eye tracking – ET), czyli technikę okulografii, można traktować obecnie jako technologię na wysokim poziomie zaawansowania, a ze względu na coraz łatwiejszą dostępność, wykorzystuje się ją w wielu różnych dyscyplinach, w tym w psychologii, marketingu, medycynie, badaniach nad użytecznością oraz nad interakcjami między człowiekiem a komputerem. W bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), metodologie tego typu zaczęto wykorzystywać do analizy zachowań informacyjnych oraz relacji między użytkownikami a systemami komputerowymi, można się też spodziewać wkrótce szerszego zainteresowania narzędziami ET w tej dziedzinie. W artykule omówiono metody pomiaru i analizy danych stosowane w ET, a następnie przedstawiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego zastosowaniom okulografii w różnych obszarach badawczych BIN. Materiały do analizy wybrano z dwóch baz abstraktów publikacji naukowych: Library and Information Science Abstracts (LISA) oraz Library, Information Science and Technology Abstracts (LISTA).