Babin

Przedstawiono „Manifest dla bibliotek obsługujących osoby mające trudności z odczytywaniem druku” (Manifesto for Libraries Serving Persons With a Print Disability). Dokument ten, przygotowany przez IFLA, został podpisany na spotkaniu UNESCO w Paryżu w listopadzie 2013 r. Zakłada on promowanie dostępu do usług bibliotecznych i informacyjnych dla 285 milionów żyjący na całym świecie osób niewidomych i słabowidzących, z których 21 milionów mieszka w Stanach Zjednoczonych, jak również dla osób mających problemy z czytaniem z innych powodów. Dokument zwraca uwagę na konieczność przygotowania odpowiednich usług, zbiorów, sprzętu i innych ułatwień, które pozwolą walczyć z „głodem książek”, jak Światowy Związek Niewidomych (ang. World Blind Union) określa sytuację, w której mniej niż 5% publikowanych książek jest dostępnych dla osób niemogących czytać tradycyjnie wydanych tekstów.

W latach 90. ubiegłego wieku zaczęto kwestionować potrzebę przeznaczania pieniędzy podatników na utrzymywanie fizycznych zbiorów i budynków bibliotecznych, a okresy recesji wymusiły ograniczanie wydatków na ważne cele społeczne, w tym kulturę i edukację, co wpłynęło negatywnie na pozycję bibliotek i innych publicznych instytucji. W Danii, w efekcie reform strukturalnych, między 2007 a 2013 r. zredukowano liczbę jednostek bibliotecznych z 550 do 466 (o 15,2%), w Norwegii, z powodu cięć rządowych budżetów, w tym okresie ich liczba spadła z 807 do 715 (o 11,4%), a w Wielkiej Brytanii z tego samego względu zlikwidowano niemal 400 bibliotek publicznych (spadek z 4567 do 4191 – o 8,2%); w krajach tych zaobserwować można również niechęć polityków do traktowania usług bibliotek jako priorytetowych dla lokalnych społeczności. Co ciekawe, w tym samym czasie, w wielu dużych miastach na świecie (m.in. w Seattle, Amsterdamie i Newcastle) wydano znaczące środki na realizację wizjonerskich projektów nowych gmachów bibliotecznych, a paradoks ten zainspirował autorkę do zbadania nastawienia decydentów do nowych bibliotecznych inwestycji, miejsca bibliotek publicznych w urbanistycznej przestrzeni i ich wartości dla mieszkańców metropolii.

W szybko ewoluującym krajobrazie informacyjnym, zbiory specjalne mają wypełniać luki coraz bardziej ujednoliconych, zbiorów głównych bibliotek szkół wyższych, a unikalność specjalnych i dziedzinowych kolekcji stanowi o roli i znaczeniu tych instytucji w środowisku naukowym i zapewnia możliwość świadczenia usług tworzących wartość dodaną. Udostępnianie unikatowych materiałów wiąże się jednak z wieloma wyzwaniami, gdyż bibliotekarze muszą z jednej strony dbać o ich ochronę i zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń, a z drugiej o możliwość ich rozpowszechniania w chwili obecnej. Oba te cele można zdaniem autorki osiągnąć dzięki wspieraniu rozwoju otwartego dostępu, standardów metadanych i współpracy, budując skoncentrowany na użytkowniku program poprawy dostępności i wykorzystania takich zasobów, mającą ułatwić realizację misji edukacyjnej i badawczej instytucji akademickich.

Instytucjonalne repozytoria (IR) stały się w ostatniej dekadzie obiektem rosnącego zainteresowania ze strony naukowców, programistów i użytkowników z wielu dyscyplin, a własne, otwarte archiwa cyfrowe tworzy coraz więcej instytucji akademickich i organizacji badawczych, brakuje jednak zgody, co stanowi o powodzeniu takich przedsięwzięć i które z nich można uznać za przykłady udanych implementacji. W artykule przeanalizowano kluczowe czynniki decydujące o sukcesie inicjatyw budowy IR na całym świecie i wskaźniki, które można wykorzystać do ewaluacji tego typu projektów.

Rosnące koszty publikacji i potencjalna groźba inflacji stanowią w czasach cięć budżetowych duże zagrożenie dla dalszego rozwoju zbiorów bibliotecznych, pojawienie się technologii mediów strumieniowych oraz masowych projektów digitalizacyjnych rozbudziło więc w środowisku akademickim nadzieję na łatwiejszy i lepszy dostęp do różnego typu materiałów, w tym kolekcji filmów fabularnych, czyli zasobów obecnie powszechnie dostępnych w amerykańskich bibliotekach szkół wyższych. Wg autorki, ze względu na przepisy prawa autorskiego i ograniczenia nakładane przez wydawców i dostawców treści, optymizm ten jest przedwczesny, co więcej – nie ma gwarancji na zapewnienie możliwości dalszego utrzymywania akademickich mediatek. W artykule przedstawia ona swój głos w dyskusji na temat przyszłości tych instytucji i ich zasobów, analizując, czy w obecnej sytuacji prawnej i strukturach komercyjnych uniwersyteckie centra medialne będą nadal w stanie oferować stabilne zasoby multimediów. Omawia też historię stosunków przemysłu filmowego z pośrednikami (w tym bibliotekami) i użytkownikami oraz przewidywania dotyczące dalszej cenowej przystępności filmów i szans na ich udostępnianie w bibliotekach, a następnie prezentuje możliwe strategie dla placówek akademickich zainteresowanych gromadzeniem filmowych kolekcji.

Praktyka oparta na dowodach (ang. evidence-based practice – EBP) (zob. babin.bn.org.pl/?p=1670) w bibliotekarstwie to proces, w którym zdobywa się, ocenia i wykorzystuje zdobytą na podstawie określonych kryteriów wiedzę przy podejmowaniu praktycznych decyzji w codziennej działalności informacyjnej. W literaturze przedmiotu, za „dowody” w środowisku bibliotecznym uznaje się najczęściej „publikowane wyniki badań empirycznych”, przy czym brakuje zrozumienia, co można zaliczyć do podstaw empirycznie podbudowywanych i zgodnych z założeniami EBP działań, jakie są podglądy bibliotekarzy na to, czym faktycznie jest EBP i jak można wykorzystać ten model w kontekście zawodowym. Aby wypełnić tę lukę, autorki przeprowadziły jakościowe badanie mające na celu określenie typów dowodów używanych w praktyce przez australijskich bibliotekarzy pracujących w bibliotekach dziedzinowych oraz sposobów wykorzystywania i wpływu metod bazujących na dowodach w tym środowisku pracy.

Instalowane poza siedzibami bibliotek, samoobsługowe urządzenia umożliwiające korzystanie z zasobów bibliotecznych, w tym samodzielne wypożyczanie i zwroty książek oraz pobieranie materiałów elektronicznych, cieszą się na Tajwanie rosnącym zainteresowaniem, a analiza ich popularności oraz intencji dotyczących ich wykorzystywania może dostarczyć ciekawych informacji na temat zachowań użytkowników i ich nastawienia wobec nowych technologii. W artykule przedstawiono wyniki badania mającego ustalić kluczowe czynniki mające wpływ na podejście użytkowników do FastBook – inteligentnego systemu książkowych automatów, będącego jedną z najnowszych usług tajwańskich bibliotek publicznych. Zaprezentowano również zintegrowany model akceptacji samoobsługowych technologii w bibliotecznym kontekście (STB), w odniesieniu do czynników indywidualnych i technologicznych, analizując szczegółowo różnice między płciami w procesie podejmowania decyzji, w obrębie wszystkich teoretycznych relacji zaproponowanych w przedstawionym modelu.

Amerykańscy bibliotekarze zajmują się od lat organizacją i planowaniem usług dostosowanych do potrzeb przedstawicieli marginalizowanych grup społecznych, działając często w szarej strefie między własnym zakresem obowiązków, a obszarami działań innych służb. Lata gospodarczej zapaści stały się dla nich kolejnym sprawdzianem zmuszającym do określenia na nowo granic zawodowej odpowiedzialności i formuły postępowania w konfrontacji z życiowymi problemami czytelników, takimi jak utrata pracy czy domu. Aby zachować właściwe proporcje między świadczeniem personalizowanych usług a wchodzeniem w kompetencje pracowników opieki społecznej, i móc zaoferować potrzebującym fachową i przydatną pomoc, pracownicy bibliotek muszą rozumieć konkretne potrzeby informacyjne użytkowników znajdujących się w różnego typu kryzysowych sytuacjach, a traktowanie biblioteki jako punktu dostępu, czy też bramki do usług socjalnych wymaga całkiem nowego mentalnego nastawienia jej personelu.

Biblioteka miejska w Helsinkach zorganizowała pod koniec ubiegłego roku obywatelską akcję doboru książek do kolekcji skierowaną do lokalnych mieszkańców. Mogli oni typować anglojęzyczne pozycje, które chcieliby zobaczyć w księgozbiorze placówki, z przedstawionych do wglądu list nowości wydawniczych i wznowień, opracowanych we współpracy z firmą BTJ Finland Oy – dostawcą usług i treści dla bibliotek. Projekt zrealizowano ze środków budżetu partycypacyjnego tworzonej we współpracy z mieszkańcami, nowej Biblioteki Centralnej Helsinek.

W 2013 r. Stowarzyszenie Bibliotek Amerykańskich (ALA), we współpracy z Instytutem Usług Muzealnych i Bibliotecznych (IMLS), ogłosiło utworzenie Centrum Przyszłości Bibliotek (CPB) mającego zajmować się gromadzeniem i organizacją informacji o nowych trendach oraz praktykach kulturowych i społecznych o dużym znaczeniu dla bibliotek, bibliotekarzy i społeczności którym służą, mogących pomóc w określeniu wpływu zachodzących w świecie zmian na przyszłość bibliotekarstwa. Wzorcem dla tej inicjatywy stało się prowadzone przez AAM (The American Alliance of Museums) i cieszące się dużą popularnością Centrum Przyszłości Muzeów, promujące wśród swoich członków trendy kształtujące działalność oraz innowacyjny rozwój tych instytucji kultury. Jednym z zasobów CPB jest „biblioteka trendów”, którą zaprojektowano by zapewnić środowisku bibliotecznemu scentralizowane i regularnie aktualizowane źródło danych o nowych modach i trendach, ich powstawaniu i rozwoju oraz implikacjach dla bibliotek, a także linki do raportów, artykułów i zasobów mogących szerzej wyjaśnić ich znaczenie i ułatwić kreatywne spojrzenie na możliwy kształt usług bibliotecznych w najbliższej oraz bardziej odległej przyszłości.