Babin

W piśmiennictwie bibliotekoznawczym poświęconym roli i eliminacji uprzedzeń w kształtowaniu zbiorów dominuje podejście filozoficzne, bazujące na założeniu, że stronniczość czy niechęć wobec określonych idei, zjawisk czy grup można kontrolować poprzez świadomy akt wiary w pewne wartości i trzymanie się „obiektywnego” kodeksu etyki. Perspektywa ta ignoruje w dużej mierze wyniki psychologicznych badań nad uprzedzeniami, z których wynika, że stanowią one znacznie bardziej złożony fenomen – postawy związane z ocenami i kategoryzowaniem nie zawsze są świadome i nie zawsze można je świadomie kontrolować. Walka z nimi wymaga więc zrozumienia różnego typu, związanych nie tylko z moralnością czy etyką czynników, mających wpływ na wybory osób odpowiedzialnych za gromadzenie zbiorów oraz proces doboru materiałów do bibliotecznych kolekcji. Aby odpowiednio naświetlić psychologiczne podstawy i behawioralne aspekty stereotypów i uprzedzeń oraz ich implikacje dla bibliotekarzy, autor omawia wyniki przeglądu literatury naukowej z tego zakresu.

Pinterest to nowe narzędzie społecznościowe służące do dzielenia się materiałami wizualnymi, przypominające wirtualną tablicę korkową, na której można „przypinać” (z ang. pin – pinezka) lub „przepinać” (repin) z innych źródeł ulubione zdjęcia, filmy czy odnośniki do interesujących użytkownika zasobów. Pozwala ono m.in. na tworzenie i organizację tematycznych kolekcji powiązanych z wydarzeniami, miejscami, inspiracjami czy hobby, subskrybowanie interesujących tematów, śledzenie tablic innych użytkowników i „lubienie” oraz komentowanie innych postów; Pinterest jest też połączony z innymi popularnymi mediami społecznościowymi. Serwis zdobył w ciągu ostatniego roku miano najszybciej rozwijającej się strony internetowej (w samych Stanach Zjednoczonych ma co miesiąc ok. 10 mln odwiedzających) i z tego względu cieszy się coraz większym zainteresowaniem specjalistów od marketingu i sprzedaży. W artykule pominięto jego aspekt komercyjny, skupiając się na omówieniu fenomenu popularności Pinterest wśród amerykańskich pedagogów i bibliotekarzy oraz przedstawieniu przykładów jego stosowania w celach edukacyjnych, w szkołach i bibliotekach w Stanach Zjednoczonych.

Realizacja projektów budowy cyfrowych repozytoriów i cyfrowych bibliotek dla materiałów w różnych formatach wiąże się z koniecznością stałego nadążania za szybko postępującymi zmianami sprzętu i oprogramowania, w celu zapewnienia w dalszej perspektywie czasowej stabilności, dostępności i możliwości przeszukiwania takich zasobów. Do zarządzania cyfrowymi treściami wykorzystuje się w bibliotekach i centrach archiwizacyjnych zarówno oprogramowanie komercyjne, jak i systemy o otwartym kodzie źródłowym. W artykule skupiono się na omówieniu wyników ewaluacji funkcjonalności dostępnych obecnie na rynku platform dla bibliotek cyfrowych, rozprowadzanych na licencji open source (OSBC), pod kątem oferowanego przez nich wsparcia dla cyfrowej ochrony (CO).

W artykule przedstawiono wyniki przeglądu anglojęzycznego piśmiennictwa z lat 2009-2010 poświęconego zarządzaniu zasobami i kształtowaniu zbiorów, wskazującego na gwałtowne tempo i destrukcyjny charakter zmian zachodzących w środowisku, w jakim funkcjonują biblioteki oraz na znaczący i utrzymujący się wpływ czynników takich jak recesja gospodarcza, zmiany w komunikacji naukowej i szybki rozwój technologii sieciowych na sytuację tych instytucji.

Po wprowadzeniu na rynek czytników Kindle w 2007 r., e-książki (EK) – dotychczas zasoby marginalne, udostępniane głównie w formie źródeł informacyjnych, stały się jednym z najbardziej popularnych i poszukiwanych materiałów w amerykańskich bibliotekach, a po umożliwieniu użytkownikom w sierpniu 2011 r. pobierania EK na Kindle przez partnera firmy Amazon – platformę Overdrive (globalny dostawca cyfrowych treści i systemów ich dystrybucji dla bibliotek), ich udostępnianie stało się przedmiotem dyskusji we wszystkich instytucjach tego typu, niezależnie od ich wielkości. W artykule omówiono wyniki najnowszych badań poświęconych wykorzystaniu EK i urządzeń do ich odczytu w bibliotekach publicznych Ameryki Północnej (1), przedstawiono również doświadczenia jednej z takich placówek ze Stanów Zjednoczonych, prowadzącej program wypożyczeń Kindle (2).

Dominujące tendencje we współczesnym budownictwie i architekturze oraz projektach renowacji bibliotek to tworzenie stref grupowej nauki i pracy, miejsc pozwalających na korzystanie z najnowszych, multimedialnych technologii, przestrzeni stymulujących współpracę i społeczne interakcje, zapewniających wspólny relaks (kawiarenki, zakątki wypoczynkowe, księgarnie itp.) i możliwość partycypacji w różnego typu wydarzeniach (sale prezentacyjne, wystawowe i in). Autor analizuje te typowe elementy i uwarunkowania wizerunku nowoczesnych bibliotek, konfrontując je ze starą tradycją biblioteczną, zgodnie z którą instytucje te postrzegano jako świątynie ciszy, miejsca skupienia, indywidualnej lektury i refleksji oraz ucieczki od gwaru i tłumów.

Autorka omawia wyniki sondażu dotyczącego sposobów zarządzania zbiorami mikroform w amerykańskich bibliotekach i instytucjach zainteresowanych rozwojem tego typu zasobów, czyli tych, które nie tylko przechowują, ale też nadal gromadzą materiały w tej formie. Szczególną uwagę poświęca analizie procesów podejmowania decyzji związanych z kształtowaniem, utrzymywaniem i deakcesją mikroform oraz mających na nie wpływ czynników, związanych głównie z praktycznymi aspektami tego formatu, przyjmując jako ramy teoretyczne badania teorię decyzji, w ujęciu mającym zastosowanie w kontekście zarządzania w środowisku bibliotecznym.

Kwestia zasad dostępu do materiałów bibliotecznych w Kanadzie regulowana jest na 3 poziomach – poprzez zapisy ustawy o prawach autorskich (PA) i decyzje sądów dotyczące tychże praw, działania organizacji zajmujących się pobieraniem opłat z tytułu kopiowania dzieł zastrzeżonych PA i przekazywaniem ich właścicielom praw (Access Copyright i Copibec) oraz warunki umów licencyjnych. W artykule przedyskutowano, jaki wpływ mają te regulacje oraz ograniczenia narzucane przez organizacje zbiorowego zarządzania PA na działalność bibliotek, w tym na usługi wypożyczeń międzybibliotecznych i dostęp do zasobów elektronicznych.

Projekty adaptowania starych, opuszczonych budynków na potrzeby bibliotek realizowane są na całym świecie i zyskują coraz większą popularność. W ich ramach, nowe role i funkcje nadaje się wielu różnego typu obiektom, takim jak stare silosy na zboże, poczty, koszary, dworce czy stajnie. Przekształcanie budynków, które uprzednio służyły zupełnie innym celom, na biblioteki jest przykładem recyklingu – jednego z aspektów koncepcji zrównoważonego rozwoju i jest jedną z metod na redukcję „ekologicznego śladu” bibliotek. Daje też możliwość wprowadzenia do bibliotecznego planowania kwestii związanych z ochroną środowiska oraz racjonalnym, efektywnym i pozwalającym na oszczędności wykorzystaniem dostępnych zasobów. Projekty transformacji i adaptacji, poza uwzględnianiem „zielonych” elementów takich jak ochrona i minimalizacja zużycia wody, wykorzystanie materiałów odnawialnych bądź z odzysku, czy oszczędność energii, różnią się jednak znacząco od planowania ekologicznej biblioteki w zupełnie nowym budynku. W artykule przedstawiono przykłady najlepszych realizacji tego typu z Niemiec i innych krajów Europy oraz wyzwania, z jakimi musieli się zmierzyć ich twórcy, przybliżono też zalety zrównoważonego myślenia w odniesieniu do ochrony dziedzictwa przyrodniczego, kulturowego i historycznego oraz możliwą rolę bibliotek w promocji takiego podejścia.

Programy promocji czytelnictwa wśród małych dzieci, które nie opanowały jeszcze umiejętności czytania, wprowadzane są od kilku dekad, w ramach oficjalnej polityki edukacyjnej, w wielu krajach świata – jednym z pierwszych z nich był brytyjski projekt Bookstart (1992 r.), mający zapewnić swobodny dostęp do książek każdemu dziecku w wieku od 0 do 5 lat. Inicjatywy takie inspirowane są wynikami badań wskazującymi, że naukę czytania można zaczynać znacznie wcześniej niż jest ona wprowadzana formalnie w szkołach i przedszkolach, a wczesny kontakt z różnego typu pisanymi materiałami ma bardzo istotny wpływ na postrzeganie użyteczności czytania i zainteresowanie literaturą w późniejszym wieku. W artykule omówiono znaczenie i sposób organizacji programów tego typu na przykładzie portugalskich bibliotek publicznych dla dzieci i niemowląt, zwanych bebetecas, tworzonych zgodnie z wytycznymi IFLA dotyczącymi usług bibliotecznych dla najmłodszych użytkowników.