Babin

W artykule omówiono przygotowany przez Ministerstwo Kultury Rosyjskiej Federacji (RF) projekt federalnej ustawy o egzemplarzu obowiązkowym (eo) (zob. babin.bn.org.pl/?p=1894, babin.bn.org.pl/?p=3633) oraz najważniejsze wprowadzone w nim zmiany. Szczególną uwagę poświęcono propozycjom dotyczącym typów dokumentów zaliczanych do obowiązkowych egzemplarzy bibliotecznych oraz liczby egzemplarzy publikacji przekazywanych największym rosyjskim bibliotekom i innym organizacjom.

W 2009 roku prof. Jeffrey Beall – bibliotekarz i autor znanego bloga poświęconego zagadnieniom publikowania w modelu otwartego dostępu, zaczął tworzyć listę tzw. drapieżnych wydawców (ang. predatory publishers), czyli firm żerujących na modelu finansowania otwartych czasopism z opłat pobieranych od autorów artykułów. W należących do takich nieuczciwych wydawców, rzekomo naukowych i recenzowanych periodykach, ukazują się, z pominięciem procesu wydawniczego i ewaluacji, wszystkie opłacone teksty, także te niespełniające w żaden sposób kryteriów naukowości. Większość piśmiennictwa poświęconego komunikacji naukowej i drapieżnym wydawcom koncentruje się na obawach środowiska naukowego związanych z publikowaniem w wątpliwej jakości czasopismach. Autorki postanowiły podejść do tego zagadnienia z innej perspektywy, analizując je w kontekście zadań i prac badawczych prowadzonych przez studentów oraz szkoleń bibliotecznych.

Stosując się do rozporządzenia prezydenta Rosji ze stycznia 2014 r. Ministerstwo Kształcenia i Nauki wraz z Akademią Nauk zobowiązały się opracować dane dotyczące stanu oraz sposobów wspierania przez państwo elektronicznych i drukowanych czasopism naukowych. W kwietniu 2014 r. powołały one w tym celu grupę roboczą złożoną z przedstawicieli zainteresowanych resortów.

W ubiegłym roku, wprowadzono w Norwegii (podobnie jak w Szwecji) zmiany w ustawie o bibliotekach, dodając do niej nowe, radykalne zapisy mające promować demokrację poprzez dyskusje i swobodną wymianę opinii w bibliotekach publicznych. Zgodnie z nowymi przepisami, instytucjom tym przypisano funkcję niezależnego i bezstronnego miejsca spotkań i forum publicznego dialogu, a dyrektorzy bibliotek otrzymali, na wzór redaktorów gazet, status niezależnego prowadzącego debat, wraz z prawem swobodnego wyboru metod osiągania wyznaczonych w nowej misji celów, związanych z angażowaniem obywateli w publiczne debaty na tematy istotne dla lokalnych społeczności.

Amerykańskie biblioteki szkolne przystosowują się w coraz szerszym zakresie do udostępniania książek elektronicznych, a ich wydatki na ten cel rosną z roku na rok (obecnie stanowią one, wg danych z sondaży School Library Journal (SLJ), średnio 7,2 % budżetów na zakup nowych materiałów, a za 5 lat mają zwiększyć się do ponad 12%), z różnych względów proces ten nie przebiega jednak tak szybko, jak oczekiwaliby tego dystrybutorzy i wydawcy, i nie charakteryzuje się równomiernym tempem wzrostu; cyfrowa rewolucja nie zmieniła też znacząco statystyk czytelnictwa dzieci i młodzieży oraz ich preferencji czytelniczych. W artykule przedstawiono dane na temat wypożyczeń e-książek oraz modeli ich gromadzenia, omówiono także największe, z punktu widzenia bibliotek i wydawców, wyzwania związane z popularyzacją ebooków w szkolnictwie i poprawą dostępności cyfrowych treści dla uczniów amerykańskich placówek edukacyjnych.

W artykule przedstawiono dane statystyczne dotyczące ruchu wydawniczego i księgarstwa w Rosyjskiej Federacji (RF) w roku 1990 i w roku 2014, zestawiając je ze statystykami dla Białorusi i Kazachstanu w celu ukazania głównych kierunków zmian na rynku książki.

W artykule scharakteryzowano model otwartej komunikacji naukowej (Open Access – OA), zdefiniowano pojęcia „czasopismo otwarte” i „repozytorium otwarte” oraz pojęcia „złotego (za pośrednictwem czasopism) i zielonego (przez repozytoria) kanału komunikacji naukowej”, a następnie wymieniono ustawy stanowiące podstawę do popularyzacji na Ukrainie publikowania w OA i tworzenia społeczeństwa informacyjnego. Przedstawiono też główne międzynarodowe manifesty i deklaracje (Budapeszteńska, Berlińska, Krym-2012 i Olwijska, 2009) wspierające publikowanie w otwartym dostępie oraz najważniejsze projekty ukraińskiego ruchu na rzecz wolnego dostępu do informacji naukowej.

Jesienią 2014 roku, po rozporządzeniu prezydenta Rosji, Rosyjska Izba Książki weszła w skład informacyjnej agencji ITAR-TASS i przestała funkcjonować jako odrębna struktura organizacyjna i prawna. System pozyskiwania i rozdzielania przez nią egzemplarza obowiązkowego (eo) (por. babin.bn.org.pl/?p=1894) pozostał na razie bez zmian. W kraju rozwinęła się dyskusja dotycząca zmniejszenia liczby dostarczanego przez wydawców eo, tworzenia kopii elektronicznych drukowanych dokumentów i zmiany sposobu pozyskiwania eo. W artykule omówiono projekt Ministerstwa Kultury, który przewiduje dostarczanie przez wydawców do bibliotek narodowych 3 elektronicznych kopii publikacji drukowanych na terenie Rosji (na trwałym nośniku).

Zjawiska, które w ciągu ostatnich kilkunastu lat w znaczący sposób zmieniły szkolnictwo wyższe i komunikację naukową to coraz szerszy dostęp do otwartych zasobów edukacyjnych i rozwój inicjatyw sieci 2.0, rozmywających tradycyjny podział na producentów i konsumentów informacji. Wikipedię można traktować jako miejsce łączące oba te trendy, gdyż jest ona gigantycznym otwartym repozytorium wiedzy, o znaczącym potencjalne dla procesów uczenia się, a także – przykładem oddolnej, wspólnej konstrukcji wiedzy na niespotykaną wcześniej skalę. Mimo, że zarówno dla ogółu społeczeństwa, jak i dla studentów, stanowi ona podstawowy punkt odniesienia przy poszukiwaniu i sprawdzaniu informacji, środowisko akademickie wydaje się nadal traktować ją nieufnie, a wielu wykładowców zabrania cytowania Wikipedii jako źródła informacji, gdyż jej artykuły nie mają oznaczonego autorstwa, co ma utrudniać weryfikację ich treści. Aby sprawdzić faktyczne nastawienie kadry uniwersyteckiej do tej darmowej encyklopedii oraz praktyki związane z jej wykorzystywaniem jako narzędzia edukacyjnego, autorzy przeprowadzili zakrojony na szeroką skalę sondaż online na dwóch dużych, publicznych uczelniach w Hiszpanii.

Korzystanie z mediów społecznościowych jest obecnie najpopularniejszą, po pornografii, aktywnością internetową i formą spędzania czasu w sieci www, a media te stały się dla internautów, w tym zwłaszcza dla młodego pokolenia, głównym źródłem opinii i kontaktów w innymi ludźmi (wg badań Pew Research Center, ponad 90% nastolatków online jest uczestnikami sieci społecznościowych). Serwisy takie jak Twitter, Facebook i in. funkcjonują jako portale informacyjne i są używane w coraz większym stopniu przez ruchy społeczne, katalizując zmiany polityczne na całym świecie. W niektórych krajach, biblioteki są jedynymi punktami oferującymi bezpłatnie łącza internetowe, a tym samym stanowią wyłączny punkt dostępu do społecznościowych serwisów, które gromadzą, archiwizują i przekazują olbrzymią liczbę prywatnych danych swoich użytkowników, od informacji biograficznych, po dane o personalnych kontaktach z innymi osobami, instytucjami i organizacjami (a wśród nich logi czatów, pliki wiadomości, tweety, zdjęcia, filmy, tagi, lokalizacje GPS, polubienia, godziny rejestracji i kliknięcia).