Babin

W artykule przybliżono dyskusje prowadzone w ramach eForum – moderowanej, mailowej listy dyskusyjnej, organizowane co miesiąc przez Association of Library Collections and Technical Services (ALCTS) – jeden z oddziałów American Library Association (ALA). Skoncentrowano się zwłaszcza na omówieniu i skomentowaniu wątków i tematów poruszonych w trakcie debaty pn. „Rozwój zawodowy w zakresie katalogowania i metadanych” z lutego bieżącego roku, prowadzonej przez Lisę Robinson z Michigan State University i Stacie Trail z University od Minnesota.

Biblioteki szkolne odgrywają niezmiernie istotną rolę w systemie edukacji czytelniczej i informacyjnej, a ich zasoby i usługi pomagają wspierać pedagogiczne innowacje i realizację programów nauczania oraz wyrównywać szanse edukacyjne młodzieży. W Portugalii, od kilku dekad, a w przypadku Brazylii – od 2010 r., podejmuje się szereg inicjatyw mających na celu tworzenie w szkołach takich placówek. Jednocześnie, poświęca się dużo uwagi normalizacji zasad i procedur opracowania formalnego i rzeczowego materiałów trafiających do ich zbiorów oraz technik implementacji i ewaluacji procesów indeksowania z perspektywy potrzeb użytkowników. W artykule przedyskutowano wyniki badania mającego na celu zgromadzenie empirycznych danych na temat języków informacyjno-wyszukiwawczych wykorzystywanych w bibliotekach szkolnych w obu tych państwach, analizę praktyk związanych ze współpracą między tymi instytucjami w zakresie indeksowania, dzielenia się rekordami i współkatalogowania, a także zbadanie aspektów powiązanych z lokalną specyfiką indeksowania.

Modele konceptualne FRBR znacząco zmieniły sposób postrzegania i rozumienia uniwersum bibliograficznego i jego różnych aspektów, koncentrując uwagę na tym, co jest istotne dla użytkownika i oferując wspólny język do dyskusji nad strukturą informacji bibliograficznej i wzorcowej. W artykule omówiono podstawowe założenia i kluczowe charakterystyki tej „rodziny” modeli opisu bibliograficznego, czyli funkcjonalnych wymagań dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records – FRBR) oraz opublikowanych w latach 2009 i 2011 dalszych rozszerzeń tego schematu: Funkcjonalnych wymagań dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data – FRAD) i przedmiotowych danych wzorcowych (Functional Requirements for Subject Authority Data – FRSAD). Przybliżono następnie, jak praktyczne implementacje ich określonych założeń mogą ułatwiać wyszukiwanie zasobów różnym grupom użytkowników, zwłaszcza w kontekście potrzeb osób niewidomych, z niepełnosprawnością wzroku i z zaburzeniami związanymi z odczytem druku.

Metadane dostarczają podstawowych informacji o zasobach, do celów archiwizacji, lokalizacji, opisu i integracji danych, zapewniają też ich dostępność i możliwość interpretacji, analizy i ponownego wykorzystania. Istotnym aspektem jakości metadanych jest ich spójność, a brak spójności w rekordach ma bardzo negatywne skutki dla efektywności wyszukiwania, gdyż w tym przypadku, przy tematycznych kwerendach, użytkownicy otrzymują w wynikach wyszukiwania opisy niepowiązanych z danym zagadnieniem zasobów, bądź też nie otrzymują najbardziej oczywistych trafień. Sytuacja ta wygląda jeszcze gorzej w przypadku niespójnego opisu lokalizacji – brak koherencji uniemożliwia wyszukiwanie określonych geograficznie źródeł. Problem ten jest dość powszechny dla bibliotecznych kolekcji, w tym dla bibliotek cyfrowych. W artykule zaprezentowano jedno z możliwych rozwiązań tego problemy – sformalizowaną, na wpół zautomatyzowaną metodologię procesów cyfrowego kuratorstwa, w tym zwłaszcza procedur związanych z realizacją zadań zabezpieczania cyfrowych repozytoriów materiałów kartograficznych i metod wykrywania niespójności metadanych geoprzestrzennych. Omówiono również efekty jej implementacji w warunkach rzeczywistych, na zbiorze 12 tys. rekordów w formacie MARC21, opisujących zasoby przestrzenne (mapy i atlasy) i pozyskanych z Biblioteki Kongresu przy pomocy protokołu SRU.

Hasła przedmiotowe w istotny sposób ułatwiają skuteczne wyszukiwania zasobów, ich ręczne przydzielanie jest jednak zadaniem czasochłonnym, zwłaszcza biorąc pod uwagę olbrzymią ilość publikowanych materiałów i tempo przyrostu bibliotecznych księgozbiorów. Narzędzia służące do automatycznego indeksowania przedmiotowego (AIP) i klasyfikacji mogą pomóc w rozwiązaniu problemów skali oraz wydajności pracy, i można ich używać do wzbogacania istniejących rekordów bibliograficznych, by tworzyć więcej powiązań między zasobami i poprawić spójność danych bibliotecznych. Wykorzystuje się je też, na wiele sposobów, poza środowiskiem bibliotek, m.in. przy filtrowaniu poczty elektronicznej czy też tematycznym zbieraniu kolekcji dokumentów w sieci www (ang. focused crawling).

Prace nad testowaniem nowego standardu katalogowania – RDA pomogły zwrócić uwagę środowiska bibliotecznego na ograniczenia formatu MARC21, w tym problemy z odwzorowywaniem w płaskiej strukturze rekordów MARC fundamentalnych dla modeli FRBR i RDA relacji między jednostkami bibliograficznymi, oraz na niedostosowanie danych produkowanych przez instytucje kultury do wymogów Sieci Semantycznej. Potrzebę zmian struktury bibliograficznej i transformacji opisu tekstowego w zrozumiałe dla maszyn, jednoznacznie identyfikowalne i zgodne z technologiami Linked Data sieci zestawy elementów danych oraz opracowania bardziej elastycznego i rozszerzalnego języka metadanych postulowano m.in. w raporcie „On the Record” z 2008 r., sporządzonym przez Grupę Roboczą ds. Przyszłości Rejestracji Bibliograficznej Biblioteki Kongresu, a efektem podjętych w tym kierunku działań była publikacja dokumentacji typowanego na następcę MARC modelu danych BIBFRAME.

Artykuł jest głosem w debacie zainicjowanej w 2015 r. przez brytyjski oddział ISKO – International Society for Knowledge Organization i poświęconej statusowi tradycyjnych tezaurusów w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN) oraz organizacji wiedzy (OW), traktowanej jako jedna z subdyscyplin BIN, a także  perspektywom związanym z ich dalszym rozwojem i wykorzystywaniem przy wyszukiwaniu informacji. Autor zajmuje w nim krytyczne stanowisko wobec przecenianej jego zdaniem roli tych narzędzi we współczesnych systemach informacyjnych oraz ich funkcji w procesie kształcenia i badań z zakresu BIN / OW.

Jakość danych jest pojęciem wielowymiarowym, definiowanym w literaturze przedmiotu na wiele różnych sposobów, uwzględniających z reguły albo kontekstualne aspekty informacji, albo ich cechy wewnętrzne, niezależne od użytkownika, zadań czy aplikacji, bądź też biorących pod uwagę wpływ prezentacji informacji na ich rozumienie i interpretację. Najczęściej cytowaną definicją jest ta, w której podkreśla się znaczenie użyteczności danych dla ich akceptacji lub odrzucenia przez użytkownika i uzależnia jakość informacji od ich faktycznego wykorzystania, projektu systemu informacyjnego i procesów związanych z tworzeniem danych. W artykule przybliżono różne metodologie i poziomy oceny jakości danych, podkreślając brak zgody w środowisku naukowym co do wyboru powszechnie stosowanych metryk i praktycznych instrumentów ewaluacji jakości, a następnie zajęto się omówieniem tej problematyki w kontekście technologii Sieci Semantycznej. Wskazano, że jednym z najważniejszych atrybutów w analizowanych modelach jakości Linked Open Data (LOD) jest „przystępność danych” (ang. accessibility) i zaproponowano w związku z tym nowy zestaw wskaźników jej pomiaru.

CHAOS – Cultural Heritage Archive Open System, czyli otwarty system archiwalny dziedzictwa kulturowego, to bazujący na współpracy projekt rozpowszechniania dźwiękowej spuścizny kulturowej online. W jego ramach udostępnia się strumieniowo ponad 500 tys. audycji i przekazów radiowych (ponad 1 mln godzin) duńskiego nadawcy Danish Broadcast Corporation (DR), emitowanych od 1931 r. do chwili obecnej. Budowa archiwum stanowiła część wielodyscyplinarnego programu LARM, realizowanego wspólnie w latach 2010-2014 przez DR, duńską sieć naukową, uczelnie i biblioteki, i mającego na celu zapewnienie społeczności naukowej możliwości wyszukiwania, adnotowania, wykorzystywania i komentowania nagrań dźwiękowych oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury badawczej, zapewniającej podstawy dla tych działań. Aby wesprzeć badaczy w optymalny sposób, przy rozwoju platformy archiwalnej CHAOS – LARM.fm i powiązanego systemu metadanych, przyjęto podejście ukierunkowane na użytkownika.

Aplikacje sieci 2.0, takie jak społeczne tagowanie (zob. babin.bn.org.pl/?p=2824), postrzegane są jako narzędzia poprawiające efektywność wyszukiwania i możliwości przeglądania treści. Ułatwiają one użytkownikom lokalizowanie interesujących ich materiałów, coraz więcej bibliotek włącza je więc do swoich interfejsów katalogowych, mając nadzieję na unowocześnienie własnego wizerunku i szersze angażowanie odbiorców. Folksonomie (zob. BABIN 2007/2/107) są też popularnym przedmiotem badań, z których większość koncentruje się na porównywaniu dodawanych przez użytkowników słów kluczowych z kontrolowanymi słownikami haseł przedmiotowych, stosunkowo niewiele uwagi poświęca się natomiast badaniu faktycznych sposobów i stopnia wykorzystywania tagów przez personel bibliotek, zwłaszcza w kontekście systemów bibliotek publicznych. Autorki postanowiły zebrać w związku z tym nowe, jakościowe dane, które pomogłyby ustalić podejście pracowników tych placówek do używania i oceny opcji tagowania oraz czynniki ułatwiające i utrudniające ich akceptację, przeprowadzając w tym celu wywiady z bibliotekarzami Auckland w Nowej Zelandii.