Babin

W ciągu ostatnich kilku dekad chińskie instytucje kultury wyprodukowały znaczne ilości cyfrowych danych, zbiory te w przeważającej części są jednak od siebie odizolowane i nie da się ich przeszukiwać jednocześnie. Obecnie, w Chinach prowadzone są tylko dwa ogólnokrajowe projekty integracji cyfrowych baz bibliotek, muzeów i archiwów („Narodowa Sieć cyfrowej kultury” i „Projekt promocji cyfrowej biblioteki”) oraz jeden specjalny program współpracy dotyczącej zasobów kultury („Pamięć Chin)”. Poza nimi, realizowane są też lokalne inicjatywy konsolidacyjne w kilku prowincjach i miastach (Pekin, Guangzhou, Shenzeb i Hunan), liczba i typy zasobów objętych ich kontrolą są jednak ograniczone. Aby ustalić czynniki spowalniające proces scalania w sieci www narodowego dorobku kulturowego oraz tworzenia mechanizmów powszechnego dostępu do digitalizowanych oraz tworzonych w formie cyfrowej zasobów, autorzy dokonali przeglądu dostępnej literatury przedmiotu, przeprowadzili również sondaż, w ramach którego zbierano opinie personelu różnych, publicznych instytucji kultury nt. barier utrudniających wzajemne łączenie różnych baz online i ich udostępnianie za pośrednictwem jednej platformy.

Humanistyka cyfrowa (HC) ma od ponad dekady znaczący wpływ na pejzaż akademicki, trudno jednak znaleźć jej powszechnie akceptowalną definicję, czy też sposób określenia granic. W artykule traktowana jest nie jako dział badań, dziedzina wiedzy czy metodologia, lecz jako zbiorowe pojęcie opisujące szereg zjawisk i interakcji na styku badań humanistycznych i cyfrowych technologii, odnoszone też do naukowej wspólnoty wartości, działań i praktyk, zaangażowanej w realizację różnego typu projektów, związanych m.in. z prezentacją i upowszechnianiem humanistyki w sieci, tworzeniem cyfrowych zasobów naukowych oraz platform i narzędzi badawczych dla humanistów. Od początków istnienia HC, duży wkład w jej rozwój miały biblioteki i bibliotekarze, współpracując ze środowiskiem naukowym w ramach programów digitalizacji, analizy tekstu, zarządzania informacją, zapewniania przestrzeni do badań, czy otwartego dostępu do naukowych publikacji i wyników badań. Mimo to, środowisko biblioteczne nie jest nadal zdecydowane, jak należy wspierać badania HC i jak reagować na stałe poszerzanie zakresu wykorzystywanych w niej metod i technik oraz na oczekiwania coraz większej liczby związanych z tym nurtem badaczy.

W artykule przybliżono krótko koncepcje biblioteki jako miejsca spotkań ułatwiającego użytkownikom nie tylko konsumpcję informacji i technologii, ale również samodzielny wkład w produkcję wiedzy, wspólną realizację różnego typu projektów i rozwój własnej kreatywności; przeanalizowano też w tym kontekście powody szybkiej ekspansji ruchów DIY (zrób to sam) w środowisku bibliotecznym i zainteresowania użytkowników i bibliotekarzy rozwojem przestrzeni dla twórców, projektantów, programistów i majsterkowiczów, czyli warsztatów makerspace, hackerspace (zob. babin.bn.org.pl/?p=2369, babin.bn.org.pl/?p=3391), czy FabLab. Omówiono także nowy fenomen mobilnych bibliotecznych laboratoriów i projekt pierwszej mobilnej biblioteki FabLab w Europie, koncentrując się prezentacji zrównoważonego modelu jej finansowania i rozwoju.

Autorzy omawiają w tekście specyfikę duńskich zasad katalogowania, format rekordu bibliograficznego dla różnego typu dokumentów oraz modele konceptualne mające wpływ na sposób ujmowania bibliograficznego uniwersum, przedstawiają także historię oraz aktualny stan prac nad wdrożeniem w Danii nowych zasad RDA – Resource Description &Access oraz związane z tym wyzwania.

Biblioteki są jednym ze środowisk, w których w coraz większym stopniu faworyzuje się podejmowanie decyzji oparte na dowodach, czyli gromadzonych i interpretowanych danych na temat złożonych procesów związanych z wyszukiwaniem informacji, a prowadzenie badań staje się dla tych instytucji niezmiernie istotne dla podtrzymania swojej roli, funkcjonalności i wizerunku. Coraz więcej bibliotekarzy akademickich poddaje więc ocenie świadczone usługi i prowadzi badania w celu poprawy ich jakości i dostosowania do aktualnych potrzeb użytkowników, oraz zwiększenia własnych szans na awans zawodowy. W artykule omówiono publikacje ukazujące się w trzech czołowych angielskojęzycznych czasopismach zakresu bibliologii i informatologii (BIN), koncentrujących się na zagadnieniach usług informacji naukowej.

Wikipedia ma obecnie 280 wersji językowych, a jej najbardziej prominentna, angielskojęzyczna postać zawiera ponad 4 mln opracowanych haseł i ma ponad 130 tys. aktywnych użytkowników. Projekt ten nie ogranicza się do rozwoju olbrzymiej, otwartej encyklopedii z dostępnymi dla ogólnego odbiorcy artykułami, lecz zapewnia również olbrzymią bazę danych rejestrującą wszystkie ich warianty i dokonywane na przestrzeni lat zmiany, a także, w przypadku każdego artykułu, przestrzeń dla dyskusji online. Ta ostatnia funkcja sprawia, że Wikipedia stanowi bogate, społeczno-technologiczne środowisko umożliwiające badanie procesów współtworzenia wiedzy oraz sposobów ich negocjowania w w społecznościach współpracujących na zasadach crowdsourcingu.

Zakresy obowiązków bibliotekarzy akademickich podlegają ciągłym zmianom, a do stawianych im wymagań należy w coraz większym stopniu pełnienie roli specjalistów dziedzinowych współpracujących ściśle ze środowiskiem naukowym, wspierających komunikację naukową na terenie uczelni oraz rozwój wiedzy i kompetencji związanych z rozpowszechnianiem prac naukowych. Jednym ze stojących przed nimi zadań jest też włączanie tematyki dotyczącej otwartego dostępu do danych badawczych i wyników badań do programów edukacji informacyjnej. W artykule omówiono różne strategie promocji open access (OA) i poprawy dostępności badań finansowanych ze środków publicznych oraz modele współpracy bibliotek szkół wyższych ze środowiskiem naukowym. Przedstawiono również studium przypadku średniej wielkości biblioteki akademickiej ze Stanów Zjednoczonych, skupiając się na realizowanym w niej programie szkoleń nt. OA, mającym przygotować bibliotekarzy na oficjalne uruchomienie cyfrowego repozytorium uczelni i udział akcjach promujących otwarte publikowanie.

SUNCAT (Serials Union CATalogue), czyli brytyjski katalog centralny czasopism to finansowany przez JISC serwis zawierający rekordy wydawnictw ciągłych w różnych formatach, na poziomie tytułu, pochodzące ze zbiorów 99 instytucji, w tym bibliotek narodowych uprawnionych do otrzymywania eo, akademickich i specjalnych oraz opisy z bazy CONSER (Cooperative Online Serials), Rejestru ISSN i DOAJ (Directory of Open Access Journals). Dodatkowo, trafiają do niego również rekordy Trinity College w Dublinie – jedynej partycypującej w projekcie biblioteki spoza Wielkiej Brytanii. SUNCAT jest najpełniejszym źródłem bieżących informacji o zasobach różnego typu wydawnictw ciągłych (czasopism, periodyków, gazet, biuletynów, materiałów konferencyjnych, prasy kolorowej i raportów rocznych) i zawiera obecnie ponad 7,5 mln. rekordów, w tym rosnącą liczbę opisów dokumentów elektronicznych. W artykule przedstawiono początki budowy serwisu oraz jego ewolucję w ciągu ostatnich kilkunastu lat,  jej poszczególne etapy, zasady działania i funkcje serwisu, zakres jego wykorzystania oraz dalsze plany rozwoju.

Nauka obywatelska (ang. citizen science), czyli projekty angażujące ludzi spoza środowiska naukowego w badania z dziedzin takich jak astronomia, ekologia czy nawet genomika, to fenomen, który dzięki wpływowi Internetu staje się coraz bardziej popularny, jednak najbardziej znane i nagłośnione przez media przykłady tej formy współpracy w działalności naukowej, nie są zdaniem autorów reprezentatywne dla tego, bardzo zróżnicowanego ruchu i mogą nie być najlepszymi modelami odniesienia dla osób chcących badać lub naukę obywatelską (NO) lub rozpocząć własną akcję badawczą tego typu. Celem ich omówionego w artykule badania było stworzenie empirycznych podstaw dla charakterystyki NO i zaprezentowanie bogactwa i złożoność jej praktyk.

Biblioteka jako jedna z najstarszych instytucji społecznych powinna mieć silną pozycje w nowoczesnym społeczeństwie informacyjnym, jednak ze względu na pojawienie się nowych możliwości wyszukiwania informacji, położenie to stało się niestabilne, co powoduje konieczność przewartościowania i ponownej teoretycznej i kulturowo-politycznej oceny jej roli oraz podstaw i zasad funkcjonowania. W artykule omówiono instytucjonalny i funkcjonalny rozwój bibliotek oraz różnice między procesami komunikacyjnymi w „galaktyce Gutenberga” i we współczesnym, globalnym społeczeństwie sieciowym – w „erze Zuckenberga”, próbując znaleźć odpowiedź na pytanie, jak placówki te mogą zaspokajać potrzeby współczesnych użytkowników i jakie strategie bibliotecznej komunikacji mogą być pożądane w przyszłości.