Babin

W artykule przedstawiono wyniki przeprowadzonego przez autorkę badania, mającego na celu przedstawienie w ogólnym zarysie problematyki poruszanej w artykułach poświęconych bibliotekom narodowym i w publikacjach wydawanych przez te instytucje w 2-letnim okresie (lata 2014-2015). Materiały do analizy zebrano przeglądając zawartość trzech bibliograficznych baz danych – Library and Information Science Abstracts (LISA), Library and Information Science and Technology Abstracts (LISTA) i Web of Science (WoS), przy pomocy wyrażeń „biblioteka narodowa” i „biblioteki narodowe” oraz nazw bibliotek (np. Biblioteki Kongresu, Biblioteki Brytyjskiej) nieposługujących się we własnej nomenklaturze określeniami „narodowa”. Uzyskane rezultaty porównano z efektami wyszukiwań dotyczących innych sektorów bibliotecznych, z wykorzystaniem odpowiednich fraz w tytułach, abstraktach, słowach kluczowych i hasłach przedmiotowych.

Modele konceptualne FRBR znacząco zmieniły sposób postrzegania i rozumienia uniwersum bibliograficznego i jego różnych aspektów, koncentrując uwagę na tym, co jest istotne dla użytkownika i oferując wspólny język do dyskusji nad strukturą informacji bibliograficznej i wzorcowej. W artykule omówiono podstawowe założenia i kluczowe charakterystyki tej „rodziny” modeli opisu bibliograficznego, czyli funkcjonalnych wymagań dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records – FRBR) oraz opublikowanych w latach 2009 i 2011 dalszych rozszerzeń tego schematu: Funkcjonalnych wymagań dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data – FRAD) i przedmiotowych danych wzorcowych (Functional Requirements for Subject Authority Data – FRSAD). Przybliżono następnie, jak praktyczne implementacje ich określonych założeń mogą ułatwiać wyszukiwanie zasobów różnym grupom użytkowników, zwłaszcza w kontekście potrzeb osób niewidomych, z niepełnosprawnością wzroku i z zaburzeniami związanymi z odczytem druku.

Metadane dostarczają podstawowych informacji o zasobach, do celów archiwizacji, lokalizacji, opisu i integracji danych, zapewniają też ich dostępność i możliwość interpretacji, analizy i ponownego wykorzystania. Istotnym aspektem jakości metadanych jest ich spójność, a brak spójności w rekordach ma bardzo negatywne skutki dla efektywności wyszukiwania, gdyż w tym przypadku, przy tematycznych kwerendach, użytkownicy otrzymują w wynikach wyszukiwania opisy niepowiązanych z danym zagadnieniem zasobów, bądź też nie otrzymują najbardziej oczywistych trafień. Sytuacja ta wygląda jeszcze gorzej w przypadku niespójnego opisu lokalizacji – brak koherencji uniemożliwia wyszukiwanie określonych geograficznie źródeł. Problem ten jest dość powszechny dla bibliotecznych kolekcji, w tym dla bibliotek cyfrowych. W artykule zaprezentowano jedno z możliwych rozwiązań tego problemy – sformalizowaną, na wpół zautomatyzowaną metodologię procesów cyfrowego kuratorstwa, w tym zwłaszcza procedur związanych z realizacją zadań zabezpieczania cyfrowych repozytoriów materiałów kartograficznych i metod wykrywania niespójności metadanych geoprzestrzennych. Omówiono również efekty jej implementacji w warunkach rzeczywistych, na zbiorze 12 tys. rekordów w formacie MARC21, opisujących zasoby przestrzenne (mapy i atlasy) i pozyskanych z Biblioteki Kongresu przy pomocy protokołu SRU.

Celem przeprowadzonego przez autorów badania było sprawdzenie atrakcyjności studiów z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) dla studentów o różnym zapleczu kulturowym i lingwistycznym oraz sposobu postrzegania przez nich BIN jako dyscypliny naukowej. Interesowało ich również określenie czynników wpływających na procesy decyzyjne związane z wyborem kierunku studiów, a zwłaszcza konkretnych programów BIN, oraz ścieżki kariery zawodowej. Uzyskane wyniki  wykorzystano następnie  jako podstawę rozwoju odpowiedniej narracji rekrutacyjnej i stworzenia rekomendacji dla bardziej skutecznych strategii marketingu i naboru kandydatów.

Z sondaży instytutu Pew Research Center (dane z 2013 r.) wynika, że wykorzystanie komputerów i technologii mobilnych w grupie amerykańskich nastolatków jest niemal powszechne – 93% ma własny komputer lub dostęp do takiego sprzętu w domu, 78% – telefony komórkowe, a 37% – smartfony, większość z nich wybiera też jako pierwszy punkt dostępu do sieci telefony z usługą Internetu. Badacze są zgodni, że młode pokolenie używa cyfrowych technologii do zaspokajania zarówno osobistych, jak i naukowych potrzeb informacyjnych (co niekoniecznie ma związek z wysokim poziomem kompetencji informacyjnych), przeprowadzono jednak dotychczas niewiele badań sprawdzających miejsce bibliotek szkolnych i publicznych w praktykach związanych z wykorzystywaniem nowych mediów. Autorzy postanowili sprawdzić, w jaki sposób dominacja technologii w środowisku współczesnej młodzieży wpływa na sposób postrzegania i poziom wykorzystania bibliotek w Stanach Zjednoczonych. Projekt ten stanowił część większego badania analizującego zachowania społeczne online tej grupy wiekowej, sposoby angażowania się w wyszukiwanie informacji w sieci www i wykorzystanie technologii 2.0 w życiu codziennym.

Hasła przedmiotowe w istotny sposób ułatwiają skuteczne wyszukiwania zasobów, ich ręczne przydzielanie jest jednak zadaniem czasochłonnym, zwłaszcza biorąc pod uwagę olbrzymią ilość publikowanych materiałów i tempo przyrostu bibliotecznych księgozbiorów. Narzędzia służące do automatycznego indeksowania przedmiotowego (AIP) i klasyfikacji mogą pomóc w rozwiązaniu problemów skali oraz wydajności pracy, i można ich używać do wzbogacania istniejących rekordów bibliograficznych, by tworzyć więcej powiązań między zasobami i poprawić spójność danych bibliotecznych. Wykorzystuje się je też, na wiele sposobów, poza środowiskiem bibliotek, m.in. przy filtrowaniu poczty elektronicznej czy też tematycznym zbieraniu kolekcji dokumentów w sieci www (ang. focused crawling).

W artykule przedyskutowano potencjalne korzyści związane z tworzeniem w bibliotekach i szkołach przestrzeni wolnych od Wi-Fi, przedstawiono też argumenty mające uzasadniać podjęcie takich kroków. W powszechnej opinii pedagogów, bibliotekarzy i mentorów, młode pokolenie potrzebuje stałego kontaktu z wirtualną rzeczywistością i nie potrafi żyć bez smartfonów i Internetu (por. babin.bn.org.pl/?p=3265). Według autorki, założenie to jest błędne, gdyż uczniowie i studenci, mimo swojego przywiązania do (a czasem wręcz uzależnienia od) świata multimediów, chętnie korzystają z miejsc, w których nie ma dostępu do sieci www i, co więcej, często ich szukają, a „martwe strefy” na terenie kampusów są zwykle oblegane. Powołuje się przy tym na wyniki przeprowadzonego przez siebie w latach 2013-2015 ogólnokrajowego badania, dotyczącego relacji studentów amerykańskich college’ów z mediami społecznościowymi.

W artykule przybliżono podstawowe terminy związane z nowym podejściem do komunikacji społecznej odbywającej się za pośrednictwem książki, wprowadzając m.in. pojęcie „bibliosfery”. Zdefiniowano ją jako supersystem społeczno-komunikacyjny obejmujący bibliotekarstwo, bibliografię, ruch wydawniczy, księgarstwo i informatykę, z uwzględnieniem istotnych zjawisk społecznych związanych z percepcją książki, takich jak cenzura i bibliofilstwo.

Otwarty dostęp (OD) zaczyna być traktowany jako element głównego nurtu naukowej działalności wydawniczej, a wraz ze wzrostem popularności tego ruchu wzrasta potrzeba analizy ekonomicznych podstaw takiej działalności. Ponieważ duża liczba wydawców oferuje obecnie czasopisma w modelu hybrydowym (subskrypcja + OD), a publikowanie w wolnym dostępie finansowane z opłat pobieranych od autorów (ang. article-processing charges – APC) jest coraz powszechniej akceptowane, uczelnie wyższe muszą zdawać sobie sprawę z charakteru i finansowych konsekwencji relacji z wydawcami oraz łącznych kosztów publikacji, choćby ze względu na możliwość wykorzystania takich danych w negocjacjach z firmami wydawniczymi. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście toczonych obecnie debat i krytyki, związanych z procederem określanym mianem double dipping, czyli czerpaniem przez wydawców zysków za jeden artykuł z dwóch źródeł – od autora / autorów i od czytelników, oraz niechęci dużej części oficyn do ujawniania szczegółów modeli wyceny i zawieranych kontraktów wydawniczych.

30 września 2015 r. Słowacka Biblioteka Narodowa (SBN) z sukcesem zakończyła projekt digitalizacji słowackiego piśmiennego dziedzictwa kulturalnego – Cyfrowa Biblioteka i Cyfrowe Archiwum – DIKDA (zob. BABIN [1], [2]). W uroczystościach związanych z ukończeniem projektu uczestniczył minister kultury, przedstawiciele świata bibliotek i kultury oraz wicedyrektor cyfrowej biblioteki Europeana – Nienke van Schaverbeke. Projekt sfinansowano z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz krajowego Operacyjnego Programu Informatyzacji Społeczeństwa (OPIS).