Babin

Badania naukometryczne pozwalają na ocenę działalności naukowej i badanie jej różnych, ilościowych aspektów i wyników, a dokonane ewaluacje odgrywają istotną rolę przy podejmowaniu decyzji i kształtowaniu polityki dotyczącej każdej dziedziny akademickiej. W artykule scharakteryzowano produktywność badawczą i komunikację naukową specjalistów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) w latach 2003-2012, z wykorzystaniem zbiorów danych Web of Science dla 40 podstawowych czasopism bibliologicznych i informatologicznych z obliczaną wartością współczynnika Impact Factor.

E-książki to dla bibliotek nie tylko kolejna przełomowa, sieciowa technologia, lecz duże wyzwanie, zwłaszcza w kontekście kształtowania zbiorów w modelu konsorcyjnym, gdyż ich nabywanie nie eliminuje potrzeby gromadzenia drukowanych odpowiedników, jak w przypadku czasopism elektronicznych, a biblioteki, które chcą zapewnić swoim użytkownikom dostęp do dużych objętościowo publikacji, zwłaszcza z zakresu humanistyki i nauk społecznych, nie mogą sobie pozwolić na całkowite zastąpienie druku publikacjami cyfrowymi. Pojedyncze instytucje, jak i te zrzeszone w konsorcjach, muszą więc szukać metod rozwoju zbiorów wydawnictw zwartych, pozwalających na zachowanie równowagi między tradycyjnymi i elektronicznymi formatami we wspólnym ekosystemie. W artykule przybliżono nowy, korzystny dla wszystkich stron i finansowo zrównoważony model konsorcyjnego gromadzenia ebooków w powiązaniu z tytułami drukowanymi, opracowany przez The Triangle Research Libraries Network (TRLN) – sieć bibliotek naukowych Karoliny Północnej (Stany Zjednoczone) i Oxford University Press (OUP). Ma on umożliwić stopniowe przechodzenie na format cyfrowy w sposób możliwy do zaakceptowania przez użytkowników i zapewnić stabilną politykę budowy zbiorów, wspierającą programy edukacyjne i badawcze uczelni w okresie, w którym wydawcy i biblioteki dostosowują się do wymogów elektronicznego środowiska. Jako założenie przyjęto w nim komplementarność obu formatów – cyfrowego i analogowego, traktując ją jako niezbędny warunek realizacji celów środowiska akademickiego.

W artykule omówiono trendy rozwoju i bieżącą sytuację sektora technologii bibliotecznych (por. babin.bn.org.pl/?p=3366, babin.bn.org.pl/?p=2146), stopień akceptacji rozwiązań oferowanych przez dostawców systemów dla bibliotek, zmiany struktury własności i pozycję najważniejszych firm na tym rynku oraz strategie budowy oferty ich flagowych produktów. Przybliżono również najpopularniejsze oprogramowanie wybierane w różnych typach bibliotek w Stanach Zjednoczonych i na świecie, ich inwestycje w strategiczne produkty w  2015 r. oraz ofertę małych i średnich producentów skierowaną do tych placówek.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej można obserwować zmianę paradygmatu popularyzacji publikacji naukowych oraz znaczne postępy ruchu Open Access (OA) w środowisku akademickim, możliwe po części dzięki regulacjom wprowadzanym przez największych graczy finansujących badania naukowe. Można też mówić o pozytywnym wpływie polityki otwartości na rozpowszechnianie wyników badań. Ponieważ ekonomiczne modele publikowania w wolnym dostępie znajdują się nadal na etapie rozwoju, zmieniając jednocześnie znacząco role bibliotek akademickich i stosowane w nich procedury dotyczące m.in. udostępniania produkcji naukowej i gromadzenia powiązanych z tym statystyk, autorzy postanowili sprawdzić i poddać ewaluacji statystyczne narzędzia i dane, jakimi dysponują obecnie fińskie biblioteki, by porównywać koszty związane z różnymi trybami dystrybucji materiałów naukowych. Przeanalizowali również potencjalne koszty publikowania w różnych modelach OA, zestawiając je z bieżącą strukturą wydatków, głównie na dostęp do treści elektronicznych za opłatą (ang. paywall access – PW).

Hałas w bibliotekach akademickich jest jednym ze stałych powodów obaw zarówno użytkowników, jak i bibliotecznej administracji. Wypracowano jak dotąd wiele różnych rozwiązań mających na celu ograniczenie liczby skarg i stworzenie czytelnikom komfortowych warunków akustycznych – od wprowadzania regulaminów i oznakowania nakazujących zachowanie ciszy, przez kontrolowanie wyznaczonych, „cichych” miejsc przez strażników lub wyznaczonych do tego zadania bibliotekarzy, przestawianie mebli, czy izolację pomieszczeń po montaż detektorów dźwięku. Celem zreferowanego w artykule eksperymentu było określenie skuteczności tej ostatniej opcji, na podstawie badania efektów instalacji elektronicznego urządzenia (NoiseSign) monitorującego natężenie hałasu w strefach cichej nauki w bibliotece McGill University – dużej uczelni mieszczącej się w Montrealu w Kanadzie.

Depozytariusze egzemplarzy obowiązkowych, a w szczególności biblioteki narodowe, borykają się z różnymi trudnościami związanymi z gromadzeniem, długotrwałym zachowaniem i udostępnianiem publikacji elektronicznych, w tym ebooków otrzymywanych w ramach eo. Aby instytucje te mogły wypracować odpowiednie zasady pozyskiwania i zarządzania zbiorami tego typu materiałów, powinny zapoznać się z dotychczasowymi raportami i ustaleniami dotyczącymi tego problemu. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu z lat 2000-2014, omówiono różne aspekty budowy narodowych, elektronicznych repozytoriów eo oraz rekomendacje odnoszące się do ich rozwoju, planowania i implementacji.

W artykule omówiono wyzwania edukacyjne związane z uczeniem osób z dysfunkcją wzroku, wykorzystywane dotychczas narzędzia pomocnicze ułatwiające odbiór i tworzenie tekstu pisanego oraz nowe technologie asystujące przydatne w kształceniu dzieci niewidomych i niedowidzących, z wykorzystaniem metod e-learningu. Szczególną uwagę poświęcono kwestiom popularyzacji alfabetu Braille’a w Stanach Zjednoczonych (z różnych statystyk wynika, że tylko od 9 do 12% niewidomych dzieci w tym kraju to jego zarejestrowani użytkownicy) i roli szkół oraz bibliotek w tym zakresie, a także omówieniu edukacyjnego potencjału nowego typu wyświetlaczy umożliwiających odczyt pisma brajlowskiego.

Projekt Google Books zakładający udostępnianie w sieci fragmentów oraz pełnych tekstów milionów niedostępnych wcześniej online książek, odniósł w ostatnich latach spektakularny sukces, miał też jednak wielu krytyków obawiających się m.in. konsekwencji przekazania kontroli nad światowym dziedzictwem kultury i nauki, przynajmniej w sferze wirtualnej, jednej prywatnej firmie. Koncernowi Google zarzucano również naruszanie praw autorów, a także kwestionuje się jego zapewnienia dotyczące promowania sprawiedliwości społecznej poprzez zwiększanie egalitaryzmu informacyjnego. W artykule omówiono historię rozwoju i osiągnięcia programu masowej digitalizacji książek z punktu widzenia jego zwolenników oraz związane z nim kontrowersje prawne (por. BABIN 2008/4/314, BABIN 2009/3/214) i etyczne, a następnie przeanalizowano społeczny wpływ inicjatywy Google Books, porównując go z oddziaływaniem i rolą liberalnej, demokratycznej instytucji biblioteki publicznej. Jako ramy teoretyczne analizy wykorzystano m.in. teorię sprawiedliwości społecznej Johna Rawlsa, oraz krytyczne ujęcia sprawiedliwości dystrybutywnej, koncentrując się na uwarunkowaniach jednego z elementów koncepcji Rawlsa – szacunku do siebie samego.

Z badań sondażowych wynika, że połączony z mobilną aplikacją, i przeznaczony dla treści wizualnych serwis Instagram jest obecnie najpopularniejszą siecią społecznościową w grupie nastolatków. Ze względu na opcje geotagowania, wyszukiwania hasztagów, lokalizacji i profili oraz łatwy w użyciu interfejs, może to być również najlepsza platforma społecznościowa do kontaktów z nastoletnimi użytkownikami bibliotek. W artykule przedstawiono porady dla bibliotekarzy chcących zaangażować się w reklamę usług i zasobów bibliotecznych za pośrednictwem tego medium.

W związku z transformacją dzisiejszych społeczeństw do społeczeństw wiedzy, od pracowników bibliotek publicznych oczekuje się innowacyjnego przekształcania tych instytucji i wdrażania technologii informacyjno-komunikacyjnych przy wszystkich aspektach procesów produkcji i konsumpcji informacji. Zmiany wprowadzane pod wpływem zewnętrznych i wewnętrzych nacisków są tak daleko idące, że wiele z tych placówek praktycznie nie przypomina już bibliotek, a sposób projektowania usług i wdrażane kultury organizacyjne są często sprzeczne z historycznym etosem zawodowym. W obecnych czasach dużo mówi się też o konieczności uzasadniania wartości bibliotek oraz racjonalizacji zasad finansowania służb publicznych, znacznie mniej uwagi poświęca się natomiast analizie pozycji bibliotek jako miejsc pracy najemnej oraz wpływom polityki gospodarczej na bibliotekarstwo publiczne jako zawód. W artykule przeanalizowano wyzwania stojące przed bibliotekarzami jako profesjonalistami oraz jako pracownikami najemnymi, w kontekście politycznych i ideologicznych aspektów rządowych dokumentów strategicznych oraz dostosowywania działalności bibliotek publicznych do warunków gospodarki rynkowej.