Babin

ORCID (Open Researcher and Contributor ID) to międzynarodowa, interdyscyplinarna organizacja non-profit, której dwa główne zadania to prowadzenie otwartego, globalnego rejestru unikalnych identyfikatorów dla naukowców i współpraca ze środowiskiem naukowym w celu uwierzytelniania danych i włączenia ORCID do obiegu informacji naukowej, jako kluczowego elementu metadanych powiązanych z publikacjami i działalnością naukową badaczy. W artykule omówiono założenia tej inicjatywy, charakterystykę sytemu identyfikacji oraz przykłady jego implementacji w różnego typu organizacjach ze Stanów Zjednoczonych; przedstawiono też wskazówki dla wydawców, bibliotek i stowarzyszeń.

Traktując jako punkt wyjścia teorie ujmujące informację jako dokumentacyjną formę określonych praktyk komunikacyjnych oraz koncepcje wywodzące się z teorii kultury, w artykule przeanalizowano pojęcie dzieła w modelu FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records) w odniesieniu do autorstwa, ur-tekstu (oryginalnej, najwcześniejszej formy tekstu) i intertekstualności, zwracając uwagę na konsekwencje wbudowanych w ten model założeń ideologicznych, w tym „niebezpieczeństwo abstrakcji” i zagrożenia płynące z idealistycznego podejścia do informacji. Zaproponowano również argumentację uzasadniającą historyczno-społeczne sposoby myślenia o praktykach dokumentacyjnych, uznające materialność znaków dokumentacyjnych oraz ich przynależność do instytucjonalnych i logonomicznych systemów.

Biblioteki muszą dostosowywać się na bieżąco do nowych potrzeb użytkowników oraz zapewniać dostęp do nowych typów materiałów, a proces realizacji inicjatyw bazujących na najnowszych technologiach i związanych z wykorzystaniem nowych standardów jest nie tylko pracochłonny, ale wymaga też poświęcenia czasu na odpowiednie przeszkolenie pracowników. Większość piśmiennictwa poświęconego przekwalifikowywaniu bibliotekarzy katalogujących w formacie MARC i przygotowywaniu ich do tworzenia metadanych w innych formatach, koncentruje się na omawianiu zestawów umiejętności przydatnych w obu typach pracy, metodach rozwoju kompetencji powiązanych z katalogowaniem i typach projektów, które można przydzielać pracownikom o określonym poziomie przygotowania i na danym etapie drogi zawodowej. Autorka postanowiła wypełnić lukę w literaturze przedmiotu dotyczącą różnorodności międzypokoleniowej, omawiając związane z wiekiem różnice w stylach pracy, rozumieniu podstaw teoretycznych i komforcie obsługi nowych technologii, a także bariery utrudniające uczestnictwo w nowych, związanych z metadanymi projektach dla pracowników z różnych grup wiekowych.

Ruch Linked Data (danych powiązanych) jest relatywnie nowym sieciowym trendem, którego rozwój zapewnił między innymi dostawcom danych możliwość ich publikacji we współoperatywny i możliwy do przetwarzania przez maszyny sposób. Założenia tego modelu akceptowane są przez coraz większą liczbę bibliotek na świecie, które podejmują działania na rzecz „uwolnienia” gromadzonych w katalogach OPAC metadanych. Dzięki technologiom LOD (Linked Open Data) są one łatwiej dostępne zarówno dla ludzi, jak i komputerów i mogą być wykorzystywane także poza sektorem bibliotecznym, tworząc część tzw. sieci danych (Web od Data). W artykule skoncentrowano się na tworzonych przez bibliotekarzy wysokiej jakości danych wzorcowych, przedstawiając korzyści płynące z ich udostępniania w powszechnie akceptowanym, czytelnym maszynowo formacie oraz możliwości ich przetwarzania, linkowania i organizacji przy pomocy narzędzi Sieci Semantycznej.

SUNCAT (Serials Union CATalogue), czyli brytyjski katalog centralny czasopism to finansowany przez JISC serwis zawierający rekordy wydawnictw ciągłych w różnych formatach, na poziomie tytułu, pochodzące ze zbiorów 99 instytucji, w tym bibliotek narodowych uprawnionych do otrzymywania eo, akademickich i specjalnych oraz opisy z bazy CONSER (Cooperative Online Serials), Rejestru ISSN i DOAJ (Directory of Open Access Journals). Dodatkowo, trafiają do niego również rekordy Trinity College w Dublinie – jedynej partycypującej w projekcie biblioteki spoza Wielkiej Brytanii. SUNCAT jest najpełniejszym źródłem bieżących informacji o zasobach różnego typu wydawnictw ciągłych (czasopism, periodyków, gazet, biuletynów, materiałów konferencyjnych, prasy kolorowej i raportów rocznych) i zawiera obecnie ponad 7,5 mln. rekordów, w tym rosnącą liczbę opisów dokumentów elektronicznych. W artykule przedstawiono początki budowy serwisu oraz jego ewolucję w ciągu ostatnich kilkunastu lat,  jej poszczególne etapy, zasady działania i funkcje serwisu, zakres jego wykorzystania oraz dalsze plany rozwoju.

W szybko ewoluującym krajobrazie informacyjnym, zbiory specjalne mają wypełniać luki coraz bardziej ujednoliconych, zbiorów głównych bibliotek szkół wyższych, a unikalność specjalnych i dziedzinowych kolekcji stanowi o roli i znaczeniu tych instytucji w środowisku naukowym i zapewnia możliwość świadczenia usług tworzących wartość dodaną. Udostępnianie unikatowych materiałów wiąże się jednak z wieloma wyzwaniami, gdyż bibliotekarze muszą z jednej strony dbać o ich ochronę i zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń, a z drugiej o możliwość ich rozpowszechniania w chwili obecnej. Oba te cele można zdaniem autorki osiągnąć dzięki wspieraniu rozwoju otwartego dostępu, standardów metadanych i współpracy, budując skoncentrowany na użytkowniku program poprawy dostępności i wykorzystania takich zasobów, mającą ułatwić realizację misji edukacyjnej i badawczej instytucji akademickich.

Zamieszczanie odsyłaczy do źródeł online jest powszechną praktyką w środowisku naukowym i znaleźć je można we wszelkiego typu pracach badawczych: referatach konferencyjnych, artykułach naukowych i innych publikacjach akademickich. W założeniu, przypisy i odwołania do dostępnego w sieci dorobku innych badaczy mają umożliwić czytelnikom weryfikację interpretacji autora i zdobycie dalszych informacji oraz pomóc w sprawdzeniu wpływu publikacji naukowych, z tego względu dokładność cytowań i dostępność ich adresów URL dla przyszłych pokoleń jest fundamentalnym elementem wiarygodnej działalności badawczej. Trwałość odsyłaczy do stron internetowych jest kwestionowana przez wielu autorów, celem zaprezentowanego w artykule badania stało się w związku z tym określenie skali niektywności i poziomu odzyskiwania niedziałających odesłań w artykułach wybranych bibliotekoznawczych i informatologicznych czasopism z bazy Emerald oraz pomiar czasu ich połowicznego zaniku, przed i po naprawie wadliwych linków.

Przydatność sieciowej infrastruktury edukacyjnej i cyfrowych repozytoriów zależy w dużej mierze od sposobu organizacji ich kolekcji, pozwalającego na skuteczne rozpowszechnianie, utrzymywanie i ochronę gromadzonych zasobów, a wykorzystanie technologii semantycznych i inteligentnych powiązań metadanych otwiera nowe możliwości w zakresie wyszukiwania i pozyskiwania treści w bibliotekach cyfrowych, zgodnie z ich znaczeniem i zadanym przez użytkownika kontekstem.
Pomiar efektywności tego procesu jest utrudniony ze względu na jego specyfikę i wymogi, więc aby ułatwić to zadanie autorzy zaprezentowali metodologię mającą umożliwić pragmatyczną ewaluację wyników semantycznego wyszukiwania w sieciowych repozytoriach, testując zgodnie z jej założeniami skuteczność opracowanej przez siebie, otwartej wtyczki semantycznego wyszukiwania dla Dspace – jednego z najpopularniejszych na świecie, darmowych systemów zarządzania treścią, udostępnianych na zasadach open source.

Debata o potrzebie umiędzynarodowienia niemieckich standardów bibliotecznych ma w Niemczech długą tradycję a jej ożywienie przypadło na początek nowego milenium, kiedy uznano, że używane dotąd zasady katalogowania i formaty bibliograficzne nie odpowiadają bieżącym potrzebom pracy w globalnym środowisku sieciowym (zob. BABIN 2003/4/181). W grudniu 2001 r. niemiecki Komitet Standardów Bibliotecznych (KSB) – organizacja zrzeszająca regionalne sieci biblioteczne i duże biblioteki akademickie, w tym przedstawicieli bibliotek z Austrii i Szwajcarii, przyjął uchwałę popierającą przejście z niemieckich standardów na międzynarodowe przepisy (AACR i MARC), a dwa lata później zrezygnowano z rozwijania RAK (Regeln für alfabetische Katalogisierung) – standardu stosowanego przy katalogowaniu alfabetycznym. Jesienią 2011 r. KSB zarekomendował instytucjom członkowskim przygotowanie się do przyjęcia nowych zasad katalogowania: Resource Description and Access (RDA) w celu ułatwienia wymiany, łączenia i ponownego wykorzystywania danych na poziomie międzynarodowym, a w maju 2012 r. podjęto decyzję o rozpoczęciu procesu implementacji RDA.

Instytucje kultury, przeznaczają od lat ogromne środki na digitalizację dziedzictwa kulturowego i utrzymanie kadr zajmujących się rzeczowym opracowaniem dokumentów cyfrowych, jednak wraz z szybkim wzrostem liczby i zróżnicowania dostępnych zasobów, ich wyczerpujący, manualny opis treściowy staje się niemożliwy i mało praktyczny. Ponieważ zapewnienie wysokiej jakości dostępu przedmiotowego, zwłaszcza w przypadku, dużych, heterogenicznych kolekcji, jest kluczową kwestią dla zachowania użyteczności i wyszukiwalności zasobów sektora LAM (bibliotek, archiwów i muzeów), testowane są nowe możliwości indeksowania zawartości treściowej, komplementarne wobec tradycyjnych języków informacyjno-wyszukiwawczych, oraz skomputeryzowane metody analizy przedmiotowej. W artykule omówiono wyniki badania poświęconego ewaluacji alternatywnych, zautomatyzowanych podejść do tworzenia punktów dostępu przedmiotowego, niestosowanych w tradycyjnym procesie katalogowania.