Babin

Obiekty trójwymiarowe ze zbiorów muzeów i bibliotek są dla naukowców ważnymi źródłami informacji, których nie należy ignorować w dobie cyfrowej rewolucji, mimo że w piśmiennictwie poświęconym zagadnieniom digitalizacji poświęca im się znacznie mniej uwagi niż formom dwuwymiarowym. W artykule dokonano przeglądu badań dotyczących ewaluacji jakości cyfrowego odwzorowania różnego typu fizycznych artefaktów oraz technologii i procedur stosowanych w procesie tworzenia ich trójwymiarowych wizualizacji, w kontekście publicznego dostępu. Następnie, przeanalizowano obecne w literaturze przedmiotu kryteria oceny dla stron zawierających cyfrowe wersje obiektów trójwymiarowych. Na ich podstawie, dokonano ewaluacji 5 europejskich i amerykańskich portali zapewniających dostęp do tego typu kolekcji.

Od początków XXI w. gromadzenie i wykorzystanie e-książek w bibliotekach szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych stale wzrasta i powoli zaczynają one wypierać materiały w formie drukowanej, wielu bibliotekarzy zgłasza jednak wątpliwości związane z użytecznością i dostępnością formatów cyfrowych dla studentów, w tym zwłaszcza dla osób z niepełnosprawnością fizyczną lub trudnościami w uczeniu się. W piśmiennictwie znaleźć można szereg badań analizujących charakterystykę i dostępność czytników e-książek dla różnych grup użytkowników, powstało jednak niewiele systematycznych analiz platform oprogramowania zapewniających dostęp do e-książek kupowanych przez biblioteki uniwersytetów i college’ów (ich użytkownicy mogą pozyskiwać poszczególne tytuły przez należące do poszczególnych wydawców interfejsy, różniące się w zakresie wyglądu i funkcjonalności). Aby ułatwić bibliotekarzom podejmowanie świadomych decyzji związanych z wyborem platform wydawców najbardziej przyjaznych niepełnosprawnym użytkownikom, na Uniwersytecie Stanowym San Jose (USSJ) powołano inicjatywę Ebook Accessibility Project (EAP). Zyskała ona finansowanie ze strony kampanii Affordable Learnig Solutions Systemu Uniwersytetu Stanowego Kalifornii, której celem jest promocja przystępnych rozwiązań edukacyjnych i zachęcenie wykładowców i studentów do wykorzystywania bibliotecznych ebooków i tekstów w wolnym dostępie, jako alternatywy dla drogich podręczników.

CRIS – Current Research Information System, czyli systemy informacji o badaniach, integrujące aktualizowane dane na temat działalności naukowej, w tym projektów badawczych, organizacji, naukowców, dorobku naukowego, finansowania i sieci współpracy, są wykorzystywane do zarządzania badaniami od lat 60. ubiegłego wieku, a od lat 70. prowadzi się prace nad ich normalizacją. Podstawą normalizacyjną dla tych systemów jest CERIF (Common European research information format) – kontekstualny model danych. Zgodnie z opisem prezentowanym na stronie EuroCRIS – organizacji odpowiedzialnej za rozwój CERIF, każdy system CRIS składa się z modelu danych, do opisu obiektów powiązanych z badaniami, oraz narzędzi służących do zarządzania danymi. Ma pomagać użytkownikom w wyszukiwaniu informacji naukowej, rejestracji, przygotowywaniu raportów i podejmowaniu decyzji w procesach związanych z prowadzeniem badań. Kluczową rolę w tych systemach odgrywają metadane i ich elementy, pochodzące z różnych systemów informacyjnych i repozytoriów, i opisujące poszczególne aspekty środowiska badawczego na poziomie organizacyjnym lub ogólnokrajowym W artykule przedyskutowano, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, możliwości kreowania wartości dodanej w kontekście takich serwisów, poprzez wzbogacenie metadanych.

Kluczowym krokiem mającym wpływ na podnoszenie znaczenia bibliotek dla osób poszukujących informacji jest zwiększenie widoczności zasobów oferowanych przez te instytucje w otwartej sieci. Z wielu historycznych powodów, biblioteki bardzo powoli wykorzystują jej możliwości w celu docierania do obecnych i potencjalnych użytkowników, a są one olbrzymie, o ile dane biblioteczne publikowane będą w sposób zrozumiały dla internetowych narzędzi wyszukiwawczych. Ponieważ format MARC, wykorzystywany w katalogach bibliotecznych, stworzono dekady przed powstaniem Internetu, nie jest on przystosowany do udostępniania i wymiany danych bibliograficznych w globalnym, sieciowym ekosystemie. Z tych m.in względów, w 2011 r Biblioteka Kongresu zleciła opracowanie czytelnego maszynowo standardu katalogowania następnej generacji. Efektem tych prac było powstanie Bibliographic Framework Initiative (BIBFRAME) – modelu bazującego na technologiach Linked Data i Sieci Semantycznej, mającego zapewnić podstawy dla przyszłości opisu bibliograficznego.

Komunikacja naukowa w swoich wielu formach ma obecnie charakter globalny i wielojęzyczny, a choć angielski pozostaje lingua franca dla większości międzynarodowych czasopism naukowych, badacze z wielu dyscyplin, w tym zwłaszcza lingwiści, mają zróżnicowane potrzeby językowe i poszukują dostępu do zagranicznych tytułów i wyników badań naukowych z różnych krajów. Współczesne technologie językowe dla odbiorców i materiałów nieanglojęzycznych, wykorzystywane w bibliotecznych bazach danych rozwijają się bardzo dynamicznie i podlegają szybkim zmianom. W artykule omówiono bieżące trendy związane ze zmianami i dostosowywaniem ustawień językowych i lokalizacji treści, a następnie przedyskutowano funkcje oferowane w bazach największych światowych dostawców, pozwalające na wyszukiwanie i pozyskiwanie informacji w językach innych niż angielski i nawigację między obcojęzycznymi zasobami.

Zgodnie z założeniami chińskich władz, biblioteki publiczne mają aktywnie i kreatywnie promować czytelnictwo oraz odgrywać strategiczną rolę dla rozwoju gospodarczego państwa, szybki wzrost populacji chińskich miast ogranicza jednak możliwości zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do tradycyjnych usług bibliotecznych wysokiej jakości. Wprowadzanie bibliotek samoobsługowych (BS) traktowane jest w tym kraju jako efektywne podejście do rozszerzenia zasięgu obsługi bibliotecznej i zapewnienia wygodnego, 24-godzinnego dostępu do książek w liczących miliony mieszkańców aglomeracjach, przy minimalnych kosztach pracowniczych. W istocie, BS to najczęściej punkty zlokalizowane w ruchliwych miejscach, takich jak centra handlowe, dworce, czy węzły komunikacyjne, wyposażone w urządzenia do automatycznego wypożyczania i zwrotu książek, i zapewniające dodatkowe usługi takie jak wydawanie kart czytelnika, wyszukiwanie i rezerwacje materiałów, prolongaty, zarządzanie płatnościami itp. Rozwój serwisów BS został uznany za przykład innowacyjności i sukcesu, jednak najnowszych raportów wynika, że w rzeczywistości nie są one tak popularne jak oczekiwano, a poziom ich wykorzystania jest niezadowalający. W artykule omówiono wyniki badania analizującego możliwe przyczyny niskiej akceptacji takich punktów przez użytkowników oraz zależności między warunkującymi ją czynnikami, przedstawiono także rekomendacje mogące pomóc w zwiększeniu atrakcyjności i użyteczności BS (por. babin.bn.org.pl/?p=4347).

Coraz większa popularność technologii bezprzewodowych, wykorzystujących jako medium transmisyjne fale radiowe, oraz rosnący popyt na dane przekazywane tą drogą komunikacji powodują problemy związane z przepełnieniem spektrum radiowego. Odpowiedzią na ograniczenia tego typu rozwiązań może być wynaleziona w 2011 r. technologia Li-Fi (Light Fidelity), będąca nową formą optycznej komunikacji bezprzewodowej. Bazuje ona na transmisji wykorzystującej część widma światła widzialnego, czyli fal elektromagnetycznych i jest ponad 100 razy szybsza niż Wi-Fi. Mówiąc w uproszczeniu, wykorzystuje do przekazywania informacji bardzo szybko migające diody i fotoreceptory, pozwalając (potencjalnie) każdej osobie, będącej w zasięgu powszechnie dostępnych źródeł oświetlenia, na połączenie z Internetem. Może więc stanowić dobre uzupełnienie istniejących sieci bezprzewodowych.

Internet rzeczy (ang. Internet of Things – IoT) to koncepcja zakładająca poszerzenie możliwości sieci komputerowych dzięki komunikacji między różnymi przedmiotami zdolnymi do łączenia się z Internetem. W takim wzajemnie powiązanym, globalnym ekosystemie, fizyczne obiekty i urządzenia przenośne (telefony, tablety, czujniki, urządzenia alarmowe i różnego typu nadajniki i odbiorniki) mogą wykorzystywać wbudowane w nie technologie cyfrowe do wzajemnej identyfikacji, łączenia się ze sobą i z siecią www oraz gromadzenia, odbierania i wysyłania za jej pośrednictwem użytecznych dla wielu branż danych. IoT oferuje także szanse na innowacje w sektorze dziedzictwa kulturowego (por. babin.bn.org.pl/?p=4017) , dzięki możliwości integracji technologii i obiektów cyfrowych z fizycznymi przestrzeniami i zasobami instytucji kultury oraz zapewnienia użytkownikom szansy jednoczesnego doświadczania wirtualnych i fizycznych treści w sposób unikalny dla każdej osoby. Osiągniecie tego celu i zapewnienie instytucjom dziedzictwa opcji trwałego wykorzystania inteligentnych, materialnych obiektów wymaga prostych narzędzi do projektowania, tworzenia i przechowywania interaktywnych artefaktów. W artykule przedstawiono podsumowanie prac realizowanych w ramach projektu Unii Europejskiej pn. MeSch, zaprezentowane na drugiej wystawie Digital Heritage Expo, zorganizowanej w Granadzie w 2015 r.

Samoobsługa stała się standardową formą korzystania z zasobów i usług w wielu sektorach, a biblioteki eksperymentują z tym systemem od wielu lat (por. BABIN 2004/1/2/28), głównie ze względu na potencjalny wzrost efektywności obsługi i możliwość obniżenia kosztów administracyjnych po stronie instytucji oraz szybszą obsługę, większą wygodę użytkowania i wzrost zadowolenia z usług po stronie ich klienteli. Część projektów wdrażania samoobsługowych technologii kończy się niepowodzeniem, ze względu na negatywne nastawienie personelu, złą lokalizację lub funkcjonalność urządzeń umożliwiających samodzielne wypożyczanie i zwracanie materiałów bibliotecznych, bądź też niewłaściwy sposób komunikowania zasadności wprowadzanych zmian. Celem omówionego w artykule badania było przybliżenie referowanych w literaturze przedmiotu zalet i ograniczeń takich rozwiązań oraz sprawdzenie, na przykładzie placówek działających w systemie Biblioteki Publicznej Hrabstwa Baltimore (Baltimore County Public Library – BCPL), czy zmiana modelu obsługi klienta na samoobsługowy faktycznie przyniosła zakładane efekty, czyli wzrost satysfakcji użytkowników i oszczędności finansowe.

Hasła przedmiotowe w istotny sposób ułatwiają skuteczne wyszukiwania zasobów, ich ręczne przydzielanie jest jednak zadaniem czasochłonnym, zwłaszcza biorąc pod uwagę olbrzymią ilość publikowanych materiałów i tempo przyrostu bibliotecznych księgozbiorów. Narzędzia służące do automatycznego indeksowania przedmiotowego (AIP) i klasyfikacji mogą pomóc w rozwiązaniu problemów skali oraz wydajności pracy, i można ich używać do wzbogacania istniejących rekordów bibliograficznych, by tworzyć więcej powiązań między zasobami i poprawić spójność danych bibliotecznych. Wykorzystuje się je też, na wiele sposobów, poza środowiskiem bibliotek, m.in. przy filtrowaniu poczty elektronicznej czy też tematycznym zbieraniu kolekcji dokumentów w sieci www (ang. focused crawling).