Babin

Brytyjskie biblioteki, archiwa i muzea angażują się w coraz większym stopniu w projekty cyfrowej ochrony (CO) swoich zbiorów, z których rosnącą część stanowią materiały elektroniczne. Większość badań poświęconych dygitalizacji i cyfrowej archiwizacji dóbr kultury koncentruje się na analizie technicznych aspektów zachowania cyfrowych obiektów, mniej uwagi poświęca się natomiast kwestiom doboru cyfrowych materiałów do zabezpieczenia. W artykule skupiono się na analizie społecznego kontekstu procesów doboru mających podlegać ochronie zasobów, a zwłaszcza identyfikacji zainteresowanych nimi w Wielkiej Brytanii podmiotów i określeniu, w jaki sposób ich role, tradycje i zakres odpowiedzialności oraz wzajemne relacje mogą wpływać na praktyki archiwizacyjne i decyzje dotyczące wybieranych treści.

CO zdefiniowano w tekście jako „serię zorganizowanych działań mających na celu zapewnienie trwałego dostępu do materiałów cyfrowych tak długo jak to będzie konieczne” (Digital Preservation Coalition, 2008), a do tych ostatnich zaliczono zarówno obiekty zdigitalizowane, jak i powstałe w formie elektronicznej (ang. born-digital). W pierwszej części artykułu omówiono wyniki przeglądu piśmiennictwa dotyczącego CO oraz specyfiki ochrony cyfrowych treści i kryteriów ich selekcji, a także różnic w podejściu bibliotek, muzeów i archiwów do tych zagadnień; w kolejnej – rezultaty empirycznej części zrealizowanego przez autorów badania. W jej ramach przeprowadzono pogłębione, otwarte wywiady z 8. ekspertami CO, pochodzącymi z Wielkiej Brytanii (6 osób), Kanady (1) i Australii (1), i wybranymi ze względu na swoją reputację i dorobek, a w kolejnym etapie – serię 25 częściowo ustrukturyzowanych wywiadów z zaangażowanymi w CO bibliotekarzami (9 osób), archiwistami (11) i muzealnikami (5) pełniącymi funkcje kierownicze i kuratorskie (i określanymi dalej mianem „praktyków”), by sprawdzić ich osobiste poglądy na czynniki kształtujące wybór treści do ochrony. Porównano następnie opinie obu grup nt. zakresu wpływu na dobór wskazanych przez nie podmiotów (praktyków, współpracowników, kierowników, zarządu, instytucji, użytkowników, twórców i donatorów, personelu IT, zewnętrznych fundatorów i innych organizacji) i podejmowanych przez nich działań.

Rezultaty badania potwierdziły, że dobór materiałów do CO jest procesem społecznym i kulturowym, który powinien być postrzegany w szerszym niż indywidualnym kontekście. Na podstawie zebranych w nim danych ustalono również, że praktycy postrzegają się jako stronę najbardziej decyzyjną i odpowiednią do realizacji omawianych zadań, a dobór materiałów dokonywany w imieniu i po ocenie potrzeb użytkowników – jako swoje zadanie i rolę zawodową, istnieje jednak pewien konflikt między ich chęcią utrzymania kontroli nad tym procesem, a możliwością lub koniecznością dopuszczenia wkładu innych interesariuszy. Kluczowe znaczenie dla efektywności procedur decyzyjnych ma więc jakość relacji między wszystkimi wymienionymi grupami, w tym zwłaszcza praktykami, specjalistami IT oraz stronami, od których pochodzą cyfrowe treści (twórcami i donatorami), a także gromadzenie informacji kontekstowych, których jakość zależna jest w podobnym stopniu od poziomu relacji między praktykami a „źródłami” materiałów. Zasugerowano więc potrzebę jasnego zdefiniowania zadań i ról stron współpracujących lub mogących współpracować w ramach wspólnych projektów CO, oraz wypracowywania wspólnych podejść, zwłaszcza między personelem technicznym i kuratorami, których porozumienie jest kluczowe dla powodzenia zadań archiwizacyjnych. Wskazano też, że cele te można osiągnąć dzięki organizacji kursów szkoleniowych dla wszystkich zainteresowanych grup, uczących tych samych metod i standardów, i wspieraniu przez kierownictwo wyższego szczebla formalnych i nieformalnych sieci wymiany wiedzy i doświadczeń.