Babin

Wraz ze wzrostem zainteresowania technologiami druku i skanowania 3D w szkolnictwie i w sektorze bibliotecznym, rośnie też liczba modeli przestrzennych dostępnych dla studentów i pedagogów w sieci www, a rozwój ten dotyczy nie tylko kolekcji popularnych stron, takich jak Thingiverse.com, lecz również portali organizacji typu NASA czy Instytut Smithsona, które zaczęły ostatnio tworzyć zasoby trójwymiarowych modeli  i udostępniać je bezpłatnie online. Ponieważ wiedza na temat ogólnej struktury zasobów 3D oferowanych w Internecie jest nadal niewielka, autor postanowił przeanalizować rynek modelowania przestrzennego i określić, kto tworzy wymieniane w sieci modele, kto kontroluje ich udostępnianie, jaka część z nich jest faktycznie przydatna do celów edukacyjnych i ile wzorów można legalnie wykorzystywać jako narzędzia dydaktyczne.

Cyfrowe technologie i portale społecznościowe odgrywają bardzo istotną rolę niemal we wszystkich branżach zawodowych, jednak w porównaniu z innymi globalnymi sektorami, w środowisku akademickim włączanie sieci społecznościowych do praktyk organizacyjnych przebiega stosunkowo powoli. Autorki postanowiły dokonać przeglądu piśmiennictwa poświęconego akceptacji akademickich serwisów z funkcjami społecznościowymi (ASS) wśród pracowników uczelni wyższych i przedstawić główne tematy poruszane w literaturze przedmiotu, zidentyfikować ograniczenia przeprowadzonych dotychczas prac oraz określić potencjalne kierunki dalszych badań. Ich kolejnym, praktycznym celem było przeprowadzenie analizy porównawczej popularnych ASS, takich jak Academia.edu, Mendeley.com, ResearchGate.net, Zotero.org i GoogleScholar, i opracowanie informatora dla naukowców, mającego ułatwić im ocenę i porównanie funkcji tych portali.

Jakość danych jest pojęciem wielowymiarowym, definiowanym w literaturze przedmiotu na wiele różnych sposobów, uwzględniających z reguły albo kontekstualne aspekty informacji, albo ich cechy wewnętrzne, niezależne od użytkownika, zadań czy aplikacji, bądź też biorących pod uwagę wpływ prezentacji informacji na ich rozumienie i interpretację. Najczęściej cytowaną definicją jest ta, w której podkreśla się znaczenie użyteczności danych dla ich akceptacji lub odrzucenia przez użytkownika i uzależnia jakość informacji od ich faktycznego wykorzystania, projektu systemu informacyjnego i procesów związanych z tworzeniem danych. W artykule przybliżono różne metodologie i poziomy oceny jakości danych, podkreślając brak zgody w środowisku naukowym co do wyboru powszechnie stosowanych metryk i praktycznych instrumentów ewaluacji jakości, a następnie zajęto się omówieniem tej problematyki w kontekście technologii Sieci Semantycznej. Wskazano, że jednym z najważniejszych atrybutów w analizowanych modelach jakości Linked Open Data (LOD) jest „przystępność danych” (ang. accessibility) i zaproponowano w związku z tym nowy zestaw wskaźników jej pomiaru.

CHAOS – Cultural Heritage Archive Open System, czyli otwarty system archiwalny dziedzictwa kulturowego, to bazujący na współpracy projekt rozpowszechniania dźwiękowej spuścizny kulturowej online. W jego ramach udostępnia się strumieniowo ponad 500 tys. audycji i przekazów radiowych (ponad 1 mln godzin) duńskiego nadawcy Danish Broadcast Corporation (DR), emitowanych od 1931 r. do chwili obecnej. Budowa archiwum stanowiła część wielodyscyplinarnego programu LARM, realizowanego wspólnie w latach 2010-2014 przez DR, duńską sieć naukową, uczelnie i biblioteki, i mającego na celu zapewnienie społeczności naukowej możliwości wyszukiwania, adnotowania, wykorzystywania i komentowania nagrań dźwiękowych oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury badawczej, zapewniającej podstawy dla tych działań. Aby wesprzeć badaczy w optymalny sposób, przy rozwoju platformy archiwalnej CHAOS – LARM.fm i powiązanego systemu metadanych, przyjęto podejście ukierunkowane na użytkownika.

Implementacja oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym (OSS) to ważny trend w obszarze wprowadzania nowych technologii, a rozwiązania takie postrzegane są przez rządy wielu krajów jako baza innowacji i narzędzie umożliwiające efektywne świadczenie usług oraz optymalizację kosztów. Najpopularniejszym OSS wykorzystywanym na świecie do budowy instytucjonalnych repozytoriów i bibliotek cyfrowych jest DSpace (por. babin.bn.org.pl/?p=1972), a Indie zajmują drugą (po Stanach Zjednoczonych) pozycję na liście krajów używających go jako platformy do archiwizacji różnego typu dokumentów (w 2013 r. na DSpace pracowało 24 z 35 indyjskich repozytoriów – 68,5%). Autorzy postanowili sprawdzić powody popularności tego systemu i wybierania go w Indiach znacznie częściej niż konkurencyjnych aplikacji, takich jak Fedora, Eprints czy Greenstone, analizując różne przykłady jego instalacji, charakter i rozwój budowanych kolekcji, ich geograficzną dystrybucję oraz typ obsługujących DSpace instytucji.

Badania naukometryczne pozwalają na ocenę działalności naukowej i badanie jej różnych, ilościowych aspektów i wyników, a dokonane ewaluacje odgrywają istotną rolę przy podejmowaniu decyzji i kształtowaniu polityki dotyczącej każdej dziedziny akademickiej. W artykule scharakteryzowano produktywność badawczą i komunikację naukową specjalistów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) w latach 2003-2012, z wykorzystaniem zbiorów danych Web of Science dla 40 podstawowych czasopism bibliologicznych i informatologicznych z obliczaną wartością współczynnika Impact Factor.

E-książki to dla bibliotek nie tylko kolejna przełomowa, sieciowa technologia, lecz duże wyzwanie, zwłaszcza w kontekście kształtowania zbiorów w modelu konsorcyjnym, gdyż ich nabywanie nie eliminuje potrzeby gromadzenia drukowanych odpowiedników, jak w przypadku czasopism elektronicznych, a biblioteki, które chcą zapewnić swoim użytkownikom dostęp do dużych objętościowo publikacji, zwłaszcza z zakresu humanistyki i nauk społecznych, nie mogą sobie pozwolić na całkowite zastąpienie druku publikacjami cyfrowymi. Pojedyncze instytucje, jak i te zrzeszone w konsorcjach, muszą więc szukać metod rozwoju zbiorów wydawnictw zwartych, pozwalających na zachowanie równowagi między tradycyjnymi i elektronicznymi formatami we wspólnym ekosystemie. W artykule przybliżono nowy, korzystny dla wszystkich stron i finansowo zrównoważony model konsorcyjnego gromadzenia ebooków w powiązaniu z tytułami drukowanymi, opracowany przez The Triangle Research Libraries Network (TRLN) – sieć bibliotek naukowych Karoliny Północnej (Stany Zjednoczone) i Oxford University Press (OUP). Ma on umożliwić stopniowe przechodzenie na format cyfrowy w sposób możliwy do zaakceptowania przez użytkowników i zapewnić stabilną politykę budowy zbiorów, wspierającą programy edukacyjne i badawcze uczelni w okresie, w którym wydawcy i biblioteki dostosowują się do wymogów elektronicznego środowiska. Jako założenie przyjęto w nim komplementarność obu formatów – cyfrowego i analogowego, traktując ją jako niezbędny warunek realizacji celów środowiska akademickiego.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej można obserwować zmianę paradygmatu popularyzacji publikacji naukowych oraz znaczne postępy ruchu Open Access (OA) w środowisku akademickim, możliwe po części dzięki regulacjom wprowadzanym przez największych graczy finansujących badania naukowe. Można też mówić o pozytywnym wpływie polityki otwartości na rozpowszechnianie wyników badań. Ponieważ ekonomiczne modele publikowania w wolnym dostępie znajdują się nadal na etapie rozwoju, zmieniając jednocześnie znacząco role bibliotek akademickich i stosowane w nich procedury dotyczące m.in. udostępniania produkcji naukowej i gromadzenia powiązanych z tym statystyk, autorzy postanowili sprawdzić i poddać ewaluacji statystyczne narzędzia i dane, jakimi dysponują obecnie fińskie biblioteki, by porównywać koszty związane z różnymi trybami dystrybucji materiałów naukowych. Przeanalizowali również potencjalne koszty publikowania w różnych modelach OA, zestawiając je z bieżącą strukturą wydatków, głównie na dostęp do treści elektronicznych za opłatą (ang. paywall access – PW).

Depozytariusze egzemplarzy obowiązkowych, a w szczególności biblioteki narodowe, borykają się z różnymi trudnościami związanymi z gromadzeniem, długotrwałym zachowaniem i udostępnianiem publikacji elektronicznych, w tym ebooków otrzymywanych w ramach eo. Aby instytucje te mogły wypracować odpowiednie zasady pozyskiwania i zarządzania zbiorami tego typu materiałów, powinny zapoznać się z dotychczasowymi raportami i ustaleniami dotyczącymi tego problemu. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu z lat 2000-2014, omówiono różne aspekty budowy narodowych, elektronicznych repozytoriów eo oraz rekomendacje odnoszące się do ich rozwoju, planowania i implementacji.

Projekt Google Books zakładający udostępnianie w sieci fragmentów oraz pełnych tekstów milionów niedostępnych wcześniej online książek, odniósł w ostatnich latach spektakularny sukces, miał też jednak wielu krytyków obawiających się m.in. konsekwencji przekazania kontroli nad światowym dziedzictwem kultury i nauki, przynajmniej w sferze wirtualnej, jednej prywatnej firmie. Koncernowi Google zarzucano również naruszanie praw autorów, a także kwestionuje się jego zapewnienia dotyczące promowania sprawiedliwości społecznej poprzez zwiększanie egalitaryzmu informacyjnego. W artykule omówiono historię rozwoju i osiągnięcia programu masowej digitalizacji książek z punktu widzenia jego zwolenników oraz związane z nim kontrowersje prawne (por. BABIN 2008/4/314, BABIN 2009/3/214) i etyczne, a następnie przeanalizowano społeczny wpływ inicjatywy Google Books, porównując go z oddziaływaniem i rolą liberalnej, demokratycznej instytucji biblioteki publicznej. Jako ramy teoretyczne analizy wykorzystano m.in. teorię sprawiedliwości społecznej Johna Rawlsa, oraz krytyczne ujęcia sprawiedliwości dystrybutywnej, koncentrując się na uwarunkowaniach jednego z elementów koncepcji Rawlsa – szacunku do siebie samego.