Babin

Celem artykułu było przeanalizowanie procesu tworzenia wielojęzycznego słownika terminologicznego i związanych z tym wyzwań. Przybliżono je na przykładzie doświadczeń zgromadzonych przez pracowników Biblioteki Narodowej Finlandii (BNF) w trakcie budowy fińskiego tezaurusa, serwisu Finto (finto.fi) umożliwiającego publikację i przeglądanie słowników i ontologii oraz ich integrację z innymi aplikacjami, a zwłaszcza podczas rozwoju ogólnej, trójjęzycznej ontologii YSO. Szczególną uwagę poświęcono w tekście problematyce zapewnienia równoważności lingwistycznej terminów i pojęć oraz strategiom translacji wypracowanym w trakcie budowy struktury słowników kontrolowanych i harmonizacji wielojęzycznych metadanych. Skupiono się również na celach prowadzonych prac – systemy te potraktowano nie tylko jako narzędzia indeksowania i wyszukiwania informacji, lecz również jako instrumenty promocji otwartego dostępu do nauki i informacji naukowej, zwłaszcza w dziedzinach takich jak bibliometria czy humanistyka cyfrowa, w których metadane traktuje się jako istotny materiał badawczy. Podkreślono przy tym znaczenie publikacji wielojęzycznych metadanych w modelu Linked Open Data (LOD) oraz potrzebę wypracowania wspólnego rozumienia wykorzystywanych pojęć, jako kroków w kierunku przezwyciężania organizacyjnych i lingwistycznych barier w dostępie do zasobów wiedzy, nie tylko z baz i systemów różnych dostawców lecz również różnych obszarów językowych.

Stały wzrost zainteresowania zasobami cyfrowymi i olbrzymia popularność komercyjnych, sieciowych wyszukiwarek oraz oczekiwania użytkowników związane z intuicyjnym i szybkim pozyskiwaniem, jednym kliknięciem, trafnych wyników i pełnotekstowych dokumentów z różnych platform, wymusiły na bibliotekach akademickich poszukiwanie rozwiązań dla ograniczeń tradycyjnych OPAC i baz danych. Coraz więcej tych instytucji zaczęło w związku z tym inwestować w rozwój cyfrowych kolekcji oraz w systemy wyszukiwawcze następnej generacji, ułatwiające dostęp do źródeł elektronicznych i upraszczające proces wyszukiwania. Biblioteki Uniwersytetu Houston (BUH) przyjęły podobną strategię, rozbudowując zbiory materiałów elektronicznych i eksperymentując w ciągu ostatniej dekady z różnymi systemami wyszukiwawczymi, w tym z oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, multiwyszukiwarką i systemami bazującymi na indeksach. W artykule opisano doświadczenia uczelni związane z implementacją tych produktów, powody podjęcia decyzji o ich wdrożeniu oraz wnioski zebrane w trakcie poszukiwań systemu odpowiadającego w największym stopniu potrzebom studentów, bibliotekarzy i pracowników uczelni.

Coraz większa liczba czasopism naukowych wykorzystuje Open Journal System (OJS) – platformę przeznaczoną do zarządzania procesem wydawniczym, od momentu przesłania artykułów przez autorów, przez proces recenzji, redakcji i publikacji. System ten znacząco ułatwia dystrybucję publikacji naukowych w wolnym dostępie, niewiele uwagi poświęcono jednak jak dotąd ewaluacji wykorzystania udostępnianych za jego pośrednictwem otwartych czasopism (OC). Choć rutynowo gromadzi się statystyki dotyczące wykorzystania cyfrowych publikacji z OC, są one rozproszone w repozytoriach, w różnych plikach o niestandardowej strukturze, i zbierane bez związku z celami ekonomicznymi. W efekcie, porównywanie danych statystycznych jest dla naukowców i użytkowników niełatwym zadaniem, trudno też szacować społeczny wpływ tytułów w wolnym dostępie i odpowiednio planować ich rozwój. Jako możliwe rozwiązanie tego problemu, autorzy zaproponowali do oceny i porównania OC kartę wyników – wykorzystywane w biznesie narzędzie monitorowania strategicznych celów organizacji, traktując jako podstawę pomiary statystyczne zgodne z normą ISO 2789:2013 (Informacja i dokumentacja — Międzynarodowa statystyka biblioteczna), oraz architekturę techniczną dla publikacji statystyk, bazującą na technologiach Linked Data, opracowanych przez Politechnikę w Quito (Ekwador) oraz hiszpańskie i ekwadorskie uczelnie wyższe.

W artykule przedstawiono studium przypadku udanej implementacji w bibliotece akademickiej bazującego na WordPress repozytorium obiektów wiedzy (ang. learning object repository – LOR), mającego ułatwiać bibliotekarzom szersze dzielenie się materiałami dydaktycznymi online oraz pomóc w przygotowaniu i rozbudowie programów edukacji bibliotecznej. Omówiono w nim również szczegółowo praktyczne i techniczne implikacje wykorzystania oprogramowania WordPress do budowy LOR oraz wady i zalety tego rozwiązania.

W artykule omówiono, w szerszej perspektywie, niektóre z trendów edukacyjnych powiązanych z pojawieniem się nowych technologii, a następnie przeanalizowano ich potencjalne implikacje dla bibliotek. Inspirację dla autora stanowił raport z projektu NMC Horizon – NMC Horizon Report: 2016 Higher Education Edition, przygotowywany wspólnie przez The New Media Consortium (NMC) – międzynarodowe zrzeszenie uczelni, muzeów, wydawców firm technologicznych i organizacji edukacyjnych, zaangażowanych w badanie zastosowań nowych mediów i rozwiązań technologicznych, oraz EDUCAUSE Learning Initiative (ELI) – inicjatywą skupiającą instytucje szkolnictwa wyższego, działające na rzecz rozwoju edukacyjnego poprzez innowacyjne zastosowania technologii.

Dzięki popularyzacji inicjatyw Linked Open Data (LOD), coraz większa liczba czytelnej maszynowo wiedzy, zapisanej w formie wyrażeń RDF, jest dostępna w tzw. chmurze LOD. Prowadzi się w związku z tym wiele badań mających na celu sprawdzenie, w jakim zakresie informacje w tej postaci mogą posłużyć do rozwoju nowych usług opartych na wiedzy lub też do poprawy efektywności platform bazujących na intensywnym wykorzystywaniu wiedzy specjalistycznej (ang. knowledge-intensive platforms), takich jak systemy rekomendacyjne (SR). W artykule omówiono specyfikę SR korzystających z reprezentacji LOD, podstawowe techniki analizy czynnikowej i metody odkrywania zależności w danych oraz podstawy rekomendacji opartych na modelu grafów. Następnie przeanalizowano wpływ integracji wiedzy egzogenicznej (ang. exogenous konwledge), pochodzącej z chmury LOD na ogólną wydajność algorytmu SR opartego na grafach. Zaproponowano również metodę automatycznego wzbogacania systemu tego typu przez wybór zestawów atrybutów pochodzących z chmury LOD i omówiono oddziaływanie kilku rozpowszechnionych technik doboru zmiennych w takim środowisku rekomendacyjnym.

Sukcesywne dostarczanie coraz większej liczby informacji drogą elektroniczną, w powiązaniu z koniecznością oceny efektywności świadczonych usług, skłania biblioteki do badania i implementacji narzędzi pozwalających na śledzenie wykorzystania ich zasobów sieciowych, czyli korzystania z techniki analizy statystyk sieci www. Podobnie jak inne placówki biblioteczne, Biblioteka Uniwersytetu Cornella (Cornell University Library – CUL) używała aplikacji Google Analitics (GA) do analizy dostępu i ruchu na swoich stronach internetowych. Serwis ten ma wiele zalet, wśród których jest brak opłat za użytkowanie, jednak ze względu na kwestie związane z ochroną prywatności użytkowników, może być traktowany jako nieodpowiedni dla bibliotek. W artykule przedstawiono powody, dla których w CUL zdecydowano się na wybór otwartego oprogramowania Piwik jako alternatywy dla GA, omówiono też charakterystykę i funkcjonalność tego narzędzia, procedury wykorzystane przy jego instalacji i administrowaniu oraz korzyści i wyzwania związane z rezygnacją z GA.

E-książki odgrywają coraz ważniejszą rolę w zbiorach bibliotecznych, jednak ze względu na liczbę tych publikacji oraz specyfikę modeli dostępu, zakładających np. ograniczony równoczesny użytek, ich udostępnianie i wyszukiwanie wiąże się z wieloma wyzwaniami. National Information Standards Organization (NISO) – amerykańska organizacja zajmująca się opracowywaniem i popularyzacją standardów oraz rekomendowanych praktyk dla społeczności bibliotecznej i dostawców usług informacyjnych, angażuje się od kilku lat w debaty i analizy dotyczące różnych aspektów udostępniania e-książek w bibliotekach. Działania te koncentrują się m.in. na inicjowaniu dyskusji w grupach fokusowych i bezpośrednich spotkań z zainteresowanymi stronami oraz organizacji wydarzeń edukacyjnych, takich jak wirtualne konferencje i webinaria. Dwa nowe projekty NISO: The Flexible API Framework for E-Content in Libraries (Elastyczna struktura API dla treści cyfrowych w bibliotekach) oraz E-Book Bibliographic Requirements in the Sale, Publication, Discovery, Delivery and Preservation Supply Chain (Bibliograficzne wymagania dla e-książek w sprzedaży, publikacji, wyszukiwaniu, zachowywaniu i łańcuchach dostaw) mają zapewnić uzgodnione rekomendacje dla poprawy infrastruktury dla ebooków w bibliotekach.

W ostatnich latach, dzięki inicjatywom otwartej nauki, w sieci udostępniono publicznie ponad 60 mln artykułów naukowych, nadal brakuje jednak narzędzi ułatwiających ich przeglądanie i lokalizowanie w olbrzymiej masie treści online. Open Knowledge Maps (OKM) to projekt mający na celu znalezienie efektywnego rozwiązania dla tych wyzwań i ułatwienie śledzenia nowych osiągnięć w różnych dziedzinach badawczych. W jego ramach zaczęto tworzyć wizualny interfejs dla światowych zasobów wiedzy. Podstawą OKM jest budowany na dużą skalę system otwartych, interaktywnych i wzajemnie powiązanych tzw. map wiedzy, czyli wizualnych narzędzi odwzorowania i eksploracji wszystkich obszarów badawczych, przedstawiających główne pola i poziomy badań, powiązane z nimi prace naukowe i relacje między nimi. W artykule omówiono zasady działania interfejsu i wykorzystanego przez autorów oprogramowania mapującego o otwartym kodzie źródłowym oraz wdrażane przy jego rozwoju technologie.

Cyfrowe zbiory Biblioteki Brytyjskiej (BB) są bardzo zróżnicowane i obejmują elektroniczne kopie istniejących zasobów (np. drukowanych książek, rękopisów i nagrań dźwiękowych) oraz błyskawicznie rosnącą liczbę treści powstałych w formie cyfrowej (ang. born-digital), archiwizowanych m.in. na mocy obowiązującej od 2013 r. nowelizacji prawa o egzemplarzu obowiązkowym, rozszerzającej jego zapisy na materiały niedrukowane, w tym czasopisma elektroniczne, ebooki i dokumenty sieciowe pozyskiwane z brytyjskiej domeny. Na mniejszą skalę, Biblioteka gromadzi również cyfrowe i hybrydowe materiały w postaci osobistych prac i archiwów. Jednym z wyzwań stojących przed BB jest zachowanie cyfrowych treści zapisanych na wymiennych nośnikach starszego typu, takich jak dyskietki, płyty CD i DVD, które wpłynęły przed wprowadzeniem wykorzystywanej obecnie infrastruktury ochrony cyfrowej i stosowanych procedur. W artykule omówiono założenia, przebieg i wyniki realizowanego w BB projektu Flashback, mającego na celu trwałe zabezpieczenie i udostępnianie plików przechowywanych w formie oryginalnej na fizycznych mediach (dyskach magnetycznych i optycznych), narażonych na postępującą degradację.