Babin

Australijskie biblioteki szybko przyjmują nowinki technologiczne i są zazwyczaj jednymi z pierwszych użytkowników nowych technologii. Po pojawieniu się na rynku książek i czasopism elektronicznych, instytucje te zaczęły gromadzić i licencjonować również tego typu zasoby, przeznaczając, wraz z upływem lat, na ten cel coraz większą część swoich budżetów. Jednym z wyzwań związanych ze wzrostem liczby oferowanych w bibliotekach cyfrowych publikacji stało się rozwiązanie problemu ich udostępniania w ramach usług wypożyczeń międzybibliotecznych i dostarczania dokumentów (WM-DD). W artykule przedyskutowano wpływ e-książek na WM-DD oraz możliwości i zasady świadczenia tych serwisów w Australii, odwołując się do doświadczeń związanych z wykorzystywaniem e-zasobów w australijskiej bibliotece narodowej i porównując je z praktykami stosowanymi w Stanach Zjednoczonych i na świecie.

Misją Technische Informationsbibliothek und Universitätsbibliothek (TIB) – Niemieckiej Narodowej Biblioteki Nauki i Technologii, realizowaną od ponad 50 lat, jest dostarczanie specjalistycznych informacji z zakresu technologii i nauk ścisłych dla sektora publicznego i prywatnego. Do 2008 r. TIB mogła dostarczać materiały ze swoich zbiorów użytkownikom w dowolnym formacie, bez konieczności zawierania umów z autorami czy wydawcami. Jednak w 2008 r. wprowadzono zmiany przepisów prawa autorskiego, które ograniczyły możliwość dostarczania materiałów w wersji elektronicznej; świadczenie takiej sługi wymaga uiszczenia opłaty dla organizacji zajmujących się ochroną praw do reprodukcji (VG Wort dla tekstów i VG Bild-Kunst dla obrazów i dzieł sztuki). Zmiana przepisów jest jednym z czynników odpowiadających za spadek liczby zamówień, realizowanych poprzez usługę dostarczania dokumentów lub w systemie pay-per-view, w latach 2006-2012 (innym powodem może być coraz powszechniejszy dostęp do wielu materiałów online).

Od 10 lat można obserwować stały wzrost zainteresowania badaniami nad oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, rozwijanym i dystrybuowanym za darmo w Internecie przez działające na zasadzie wolontariatu społeczności hakerów, czyli nad projektami znanymi jako FOSS – Free and Open Source Software. Znaczącą część prac dotyczących tej problematyki opublikowano na łamach czasopisma First Monday – była ona m.in. tematem przewodnim specjalnego wydania FM z października 2005 r. Wspólną cechą piśmiennictwa dotyczącego FOSS jest traktowanie inicjatyw tego typu jako innowacyjnych, jego bardziej szczegółowy przegląd pokazuje jednak wyraźne różnice w poglądach badaczy na relacje między innowacjami i wolnym oprogramowaniem – spory dotyczą m.in. licencji i optymalnej liczebności grup programistów, sprzyjającej wypracowywaniu nowych, rewolucyjnych rozwiązań. W artykule przeanalizowano wzajemne zależności między FOSS i innowacyjnością, wykorzystując jako materiał badawczy wypowiedzi współtwórców takich projektów.

Autorki przedstawiają w formie subiektywnego felietonu swoje wrażenia z konferencji Complicity-Berliner Gazette 2013. Gazeta Berlińska (Berliner Gazette) – magazyn internetowy poświęcony dziennikarstwu, sztuce i nauce, organizuje od lat sympozja i seminaria dotyczące kultury mediów. Każdego roku wybiera też temat priorytetowy. Konferencja Complicity z 7-9 listopada 2013 zapoczątkowała przewodni temat dla 2014 roku. Zorganizowano ją w berlińskim Supermarktcie – centrum warsztatowo-konferencyjnym powstałym w budynku dawnego supermarketu. Na wydarzenie to przybyło z różnych miast Niemiec i Europy około 50 artystów, dziennikarzy, hakerów, kulturoznawców, socjologów, prawników i bibliotekarzy.

Article Exchange to nowy, globalny, elektroniczny serwis dostarczania i wymiany dokumentów oferowany przez OCLC i zapewniający jedną, bezpieczną lokalizację, w której biblioteki z całego świata mogą umieszczać zamówione artykuły i rozdziały książek, i z której użytkownicy mogą pobierać dokumenty przygotowane dla nich w ramach cyfrowych wypożyczeń międzybibliotecznych. Autorka opisuje szczegółowo jego rozwój, zakres wykorzystania, zasady działania i użytkowania, ich zgodność z warunkami umów licencyjnych i przepisami prawa autorskiego w różnych krajach.

Na całym świecie, ochrona autorskich praw majątkowych ma charakter czasowy, a po jej wygaśnięciu, zastrzeżone wcześniej dzieła trafiają do domeny publicznej i nie podlegają ograniczeniom dostępu, stając się częścią intelektualnej wspólnoty i podstawą dla rozwoju nowej wiedzy, twórczości i kreatywności, oraz umożliwiając bibliotekom ich szersze upowszechnianie dzięki projektom digitalizacyjnym. Ta wypracowana na mocy przepisów prawa autorskiego równowaga między interesem prywatnym a publicznym zaczęła być naruszana po pojawieniu się nowych form dystrybucji treści, m.in. w związku z restrykcjami nakładanym przez właścicieli stron internetowych, chcących kontrolować sposób wykorzystywania udostępnianych przez siebie dzieł w sposób wykraczający poza zakres prawa autorskiego. Artykuł poświęcono analizie różnego typu ograniczeń (licencyjnych, technicznych i in.) związanych z możliwością korzystania z nowozelandzkich książek znajdujących się w domenie publicznej, po ich przeniesieniu na formę cyfrową i umieszczeniu online.

Autorka przedstawia swój raport z konferencji Future Publishing and Accessibility (Przyszłość publikowania i dostępności) zorganizowanej pod patronatem Duńskiego Ministerstwa Kultury i przy wsparciu Konsorcjum Daisy (Digital Accessible Information System), powołanego w celu rozwoju międzynarodowego systemu zapisu cyfrowych książek mówionych dla niewidomych i niedowidzących, oraz Nota – Narodowej Biblioteki Danii dla osób z dysfunkcją wzroku. Wydarzenie miało miejsce w Kopenhadze w dniach 13-14 czerwca 2013 r. i wzięło w nim odział 363 gości z 39 krajów, w tym m.in. Ray Kurzweil – pionier w dziedzinie technologii OCR i syntezy tekstu i mowy, pracujący obecnie dla firmy Google, Jimmy Wales – współzałożyciel Wikipedii oraz przedstawiciele bibliotek, wydawców, stowarzyszeń bibliotecznych (m.in. EBLIDA – Europejskiego Biura Stowarzyszeń Bibliotekarskich, Informacyjnych i Dokumentacyjnych) i rządowych organizacji. Oficjalnego otwarcia konferencji dokonała duńska minister kultury Mariane Jelved.

Pinterest – społecznościowa witryna internetowa, funkcjonująca jak cyfrowa tablica do przypinania informacji i umożliwiająca m.in. dzielenie się materiałami wizualnymi (fotografiami, plikami graficznymi, filmami itp.), ich organizowanie i porządkowanie oraz tworzenie i śledzenie kolekcji tematycznych, zyskuje coraz więcej zwolenników, także w sektorze bibliotecznym i edukacyjnym (por. babin.bn.org.pl/?p=1494). Serwis, utworzony w 2010 r., w 2012 r. miał już ponad 11 milionów użytkowników, a ich liczba wciąż rośnie. Władze Biblioteki University of Regina (Kanada) postanowiły sprawdzić w pilotażowym badaniu, czy Pinterest można wykorzystać jako narzędzie wzbogacające usługi biblioteczne i służące pogłębieniu komunikacji z użytkownikami. Postanowiono zbadać także potencjał tego serwisu jako narzędzia pomocnego w realizacji zadań wykonywanych przez Bibliotekę, takich jak: wspieranie działalności naukowej, nauczania i budowania społeczności akademickiej.

Kwestia zasad dostępu do materiałów bibliotecznych w Kanadzie regulowana jest na 3 poziomach – poprzez zapisy ustawy o prawach autorskich (PA) i decyzje sądów dotyczące tychże praw, działania organizacji zajmujących się pobieraniem opłat z tytułu kopiowania dzieł zastrzeżonych PA i przekazywaniem ich właścicielom praw (Access Copyright i Copibec) oraz warunki umów licencyjnych. W artykule przedyskutowano, jaki wpływ mają te regulacje oraz ograniczenia narzucane przez organizacje zbiorowego zarządzania PA na działalność bibliotek, w tym na usługi wypożyczeń międzybibliotecznych i dostęp do zasobów elektronicznych.

Artykuł omawia konsekwencje stosowania rozporządzeń wydanych w 2010 roku do dwóch ustaw dotyczących rozpowszechniania i ochrony utworów w Internecie oraz prawnej ochrony własności intelektualnej w sieci www. Obie kontrowersyjne ustawy antypirackie są we Francji znane pod nazwą „prawo Hadopi”, od akronimu utworzonej, na mocy ww dokumentów, agencji rządowej ds. rozpowszechniania utworów i do ochrony praw autorskich w Internecie (Haute Autorité pour la diffusion des oeuvres et la protection des droits sur internet). Omawiane rozporządzenia określają zasady zabezpieczania urządzeń komputerowych przed nieumyślnym korzystaniem z utworów chronionych prawem autorskim oraz warunki odpowiedzialności karnej zarówno osób fizycznych jak i instytucji w przypadku, jeśli nielegalne ściąganie plików odbywa się poprzez adresy IP należące do instytucji. W rozporządzeniu wymienione są też rodzaje zalecanych zabezpieczeń oraz oprogramowania.