Babin

Po wielkim krachu na globalnych rynkach finansowych w 2007 r., model otwartego dostępu zaczęto postrzegać jako jedną z możliwych odpowiedzi na cięcia budżetowe i nieustannie rosnące ceny subskrypcji czasopism oraz kryzys w sferze komunikacji naukowej. Również w środowisku bibliotekarskim wzrosła aprobata dla otwartych systemów, polityki wolnego dostępu do informacji, nowych standardów współoperatywności i wymiany danych oraz koncepcji komunikacji bazującej na ideach sieci 2.0, a w czasopismach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej ukazało się w ciągu kolejnych kilku lat dużo publikacji poświęconych kwestiom open access (OA). W artykule dokonano przeglądu piśmiennictwa na ten temat, pochodzącego z lat 2008-2009, koncentrując się w nim na literaturze dotyczącej czasopism i zasobów elektronicznych.

W Chinach cenzura w Internecie obejmuje nie tylko całkowite blokowanie dostępu obywateli do określonych stron (np. Facebook), ale też kontrolowanie treści obecnych w sieci (tzw. „miękka” cenzura). W artykule omówiono działania cenzury drugiego typu w chińskich serwisach społecznościowych na przykładzie Sina Weibo (SW) – platformy mikroblogów mającej ponad 200 milionów użytkowników. Wiadomości publikowane na takich stronach podlegają zazwyczaj kontroli ze względu na wewnętrzne regulacje oraz przepisy kraju, w którym działa dany serwis. W Chinach ograniczona jest dodatkowo możliwość wyrażania treści politycznych.

Prace nad Koncepcją rozwoju bibliotek w RCz na lata 2011-2015 trwały bardzo długo, a dokument ten został przyjęty przez rząd dopiero w styczniu 2012 r. Wcześniej poddano go dyskusji w środowisku bibliotekarskim, które zgłosiło niewiele uwag, mających raczej charakter uściślający lub uzupełniający. Jedna z nich była jednak kłopotliwa, gdyż zarzucała Koncepcji dyskryminacyjny charakter. W końcu, po uzgodnieniu z Ministerstwem Kultury, zastrzeżenie to zostało odrzucone. Ten sam zarzut pojawił się jednak na jednym z blogów.

Wydarzenia z ostatnich miesięcy, związane z ujawnieniem szczegółów międzynarodowego porozumienia ACTA (umowy handlowej dotyczącej zwalczania obrotu towarami podrabianymi) oraz z przedłożeniem amerykańskiemu Kongresowi projektów ustaw SOPA (przeciw piractwu w sieci) i PIPA (ochrona własności intelektualnej), zmuszają, by przyjrzeć się bliżej tym aktom prawnym oraz protestom społecznym, które wywołały próby ich wprowadzenia. Autor rozpoczyna swoje omówienie od kontrowersyjnych amerykańskich projektów SOPA i PIPA.

W artykule omówiono najnowsze, burzliwe dzieje oraz historyczne uwarunkowania działalności Biblioteki Narodowej i Archiwum Iraku, (BNAI), w tym zasady funkcjonowania tej instytucji w czasach rządów Saddama Husseina, skutki olbrzymich strat, jakie poniosła w czasie inwazji na ten kraj wojsk międzynarodowej koalicji w 2003 r., procesy demokratyzacji i liberalizacji zapoczątkowane po upadku dawnego reżimu oraz nowe zadania i wyzwania, z jakimi musi się mierzyć od tego czasu, w tym m.in. jej reakcję na wybuch wojny domowej w Bagdadzie w latach 2006-2007. Przedyskutowano również, na podstawie doświadczeń BNAI, społeczną i kulturową rolę instytucji kulturalnych i edukacyjnych w czasach narodowego kryzysu i podkreślono znaczenie działań podejmowanych przez irackich bibliotekarzy i archiwistów dla zwalczania wewnętrznych podziałów, politycznego ekstremizmu i religijnego fanatyzmu.

Dostępność nowych, cyfrowych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oferuje użytkownikom wiele możliwości rozwijania wolnej kultury (L.Lessig, 2004), przekraczającej prawa wolnego rynku. Popularna na całym świecie praktyka wymiany, dystrybucji i konsumpcji dóbr intelektualnych i kulturowych bez pozwolenia właścicieli praw określana jest negatywnym terminem piractwa, a przemysł rozrywkowy i koncerny z branży ICT postrzegają to zjawisko jako problem o wielu wymiarach: ekonomicznym, społecznym, kulturowym, etycznym i politycznym, oraz główne zagrożenie, usiłując walczyć z nim za pomocą coraz bardziej restrykcyjnej polityki ochrony praw własności intelektualnej (PWI). Wprowadzanie, pod naciskiem lobby producentów i właścicieli praw, kolejnych rozwiązań mających ograniczyć skalę piractwa budzi coraz więcej kontrowersji i sprzeciwów (vide spór o ACTA). W artykule dokonano przeglądu krytycznych podejść wobec PWI (por. BABIN 2009/3/180), zarówno w kontekście dyskursywnym, jak i materialnym; przeanalizowano też teoretyczne aspekty piractwa konceptualizując je w relacji do neoliberalnej ideologii.

Bibliotekarze wywodzą swoją rację bytu i uprawnienia z podstawowych praw do wolności informacji, swobody ekspresji i zakazu cenzury. Prawo do wolności informacji może też być jednak rozumiane jedynie w sposób defensywny, jako instrument obrony przed ingerencją państwa, a nie fundamentalna zasada, której biblioteki mają być gwarantem, gdyż sektor publiczny jako taki nie stanowi audytorium dla wolności słowa. Biblioteki zapewniają jedynie dostęp do źródeł, z których każdy może bezpłatnie korzystać. Instytucje te mogą jednak, w wolnym, pluralistycznym społeczeństwie, mieć wkład w rozwój demokracji poszerzając udział w procesie kształtowania opinii, dotyczącym m.in. kwestii kulturowych i edukacyjnych.

W systemie bibliotek publicznych Singapuru (zob. BABIN 2008/3/180) inicjuje się wiele programów adresowanych do osób starszych, stanowiących coraz większą część miejscowej populacji (w 2005 r. ponad 12 % mieszkańców tego miasta-państwa stanowiły osoby powyżej 60 r. życia, w 2050 r. ich odsetek może wynosić niemal 40%). W artykule omówiono jedną z takich inicjatyw, polegającą na zakładaniu w lokalnych bibliotekach klubów książki. Przedstawiono też wyniki jakościowego badania przeprowadzonego w 2010 r. wśród kilkunastu członków czytelniczego klubu seniora w jednej z placówek bibliotecznych, i mającego ustalić wzory zachowań czytelniczych starszych użytkowników i ich uczestnictwa w zajęciach przeznaczonych dla tej grupy wiekowej.

Artykuł dotyczy otwartych bibliotek, a dokładniej kompleksowego rozwoju biblioteki 2.0, w tym – szerszego włączania użytkownika w rozwój bibliotek publicznych i zarządzania nimi w ramach modelu demokracji uczestniczącej. Wykorzystano w nim wnioski z pracy dyplomowej autorki pn. Otwarte Biblioteki w budżecie partycypacyjnym .

Gabinet Studiów Informacyjnych i Bibliotek na Wydziale Filozofii Uniwersytetu im. Masaryka w Pradze od listopada 2009 r. zarządza projektem UE pn. Narodowy Klaster Kształcenia Informacyjnego (NAKLIV – Národní klastr informačního vzdĕlávání), którego celem jest wspieranie współpracy różnych instytucji zajmujących się edukacją informacyjną obywateli. W projekcie uczestniczy 6 uczelni wyższych i 1 biblioteka naukowa.