Babin

W tekście omówiono jedną z części dużego projektu badawczego poświęconego identyfikacji problemów związanych ze stosowaniem obecnych, bazujących na słownikach kontrolowanych, systemów organizacji wiedzy (SOW), do indeksowania zasobów sieciowych, zwłaszcza w kontekście takich źródeł, jak portale tematyczne typu subject gateway (selekcjonowane, dziedzinowe przewodniki po zasobach Internetu) i katalogi najlepszych stron internetowych. Długi proces rewizji tradycyjnych SOW sprawia, że odzwierciedlają one szybkich zmian zachodzących w środowisku sieciowym, a tworzący je profesjonaliści nie są w stanie uwzględniać na bieżąco intuicyjnie wyrażanych, aktualnych potrzeb osób korzystających z omawianego typu serwisów. W celu dokładnego określenia takich potrzeb, autorka przeanalizowała społeczne klasyfikacje (generowane przez użytkowników, niekontrolowane słowniki), sprawdzając ich przydatność jako narzędzi opisu i wyszukiwania dokumentów sieciowych, i jako dodatkowych (poza tworzonymi przez specjalistów), punktów dostępu do źródeł online. Szczególną uwagę poświęcono badaniu cech i wzorów tagów, wykorzystując do identyfikacji bibliograficznych atrybutów tych znaczników konceptualny model FRBR.

W artykule scharakteryzowano i poddano ewaluacji Google Scholar Metrics (GSM) – nowy, darmowy bibliometryczny serwis uruchomiony w kwietniu 2012 r., funkcjonujący jako dodatek do wyszukiwarki Google Scholar, omawiając m.in. możliwości tego narzędzia, w tym zakres treściowy, opcje wyszukiwania, sortowania i zestawiania cytowań, jego efektywność oraz przyjęte rozwiązania techniczne. Porównano też GSM z innymi dostępnymi na rynku produktami tego typu (SCImago, Publish or Perish) i, na podstawie kilkuset testowych wyszukiwań (próba 20 tytułów z dziedziny marketingu), oceniono jego przydatność dla badań bibliometrycznych na poziomie czasopism i oceny na tej podstawie dorobku naukowego naukowców i instytucji badawczych.

Po wprowadzeniu na rynek czytników Kindle w 2007 r., e-książki (EK) – dotychczas zasoby marginalne, udostępniane głównie w formie źródeł informacyjnych, stały się jednym z najbardziej popularnych i poszukiwanych materiałów w amerykańskich bibliotekach, a po umożliwieniu użytkownikom w sierpniu 2011 r. pobierania EK na Kindle przez partnera firmy Amazon – platformę Overdrive (globalny dostawca cyfrowych treści i systemów ich dystrybucji dla bibliotek), ich udostępnianie stało się przedmiotem dyskusji we wszystkich instytucjach tego typu, niezależnie od ich wielkości. W artykule omówiono wyniki najnowszych badań poświęconych wykorzystaniu EK i urządzeń do ich odczytu w bibliotekach publicznych Ameryki Północnej (1), przedstawiono również doświadczenia jednej z takich placówek ze Stanów Zjednoczonych, prowadzącej program wypożyczeń Kindle (2).

Tematyka dotycząca narzędzi i strategii zarządzania treścią pojawia się regularnie na łamach Ariadne (kwartalnik online poświęcony sieciowym technologiom i zasobom cyfrowym, wydawany od 1996 r. przez UKOLN) od początku istnienia tego czasopisma i jest w nim dyskutowana w najrozmaitszych kontekstach, jednak samo pismo, przez ponad 15 lat – do wydania 68 numeru (marzec 2012 r.), ukazywało się na  ręcznie kodowanej stronie internetowej, ze statycznymi plikami HTML, a jego artykuły nie były nigdy wcześniej importowane do systemu zarządzania treścią (CMS). W tekście omówiono kryteria i proces wyboru opartego na bazach danych CMS dla tego serwisu oraz proces migracji całej zawartości archiwalnych numerów Ariadne (ponad 1600 artykułow) na platformę Drupal o otwartym kodzie źródłowym.

Dominujące tendencje we współczesnym budownictwie i architekturze oraz projektach renowacji bibliotek to tworzenie stref grupowej nauki i pracy, miejsc pozwalających na korzystanie z najnowszych, multimedialnych technologii, przestrzeni stymulujących współpracę i społeczne interakcje, zapewniających wspólny relaks (kawiarenki, zakątki wypoczynkowe, księgarnie itp.) i możliwość partycypacji w różnego typu wydarzeniach (sale prezentacyjne, wystawowe i in). Autor analizuje te typowe elementy i uwarunkowania wizerunku nowoczesnych bibliotek, konfrontując je ze starą tradycją biblioteczną, zgodnie z którą instytucje te postrzegano jako świątynie ciszy, miejsca skupienia, indywidualnej lektury i refleksji oraz ucieczki od gwaru i tłumów.

Autorka omawia wyniki sondażu dotyczącego sposobów zarządzania zbiorami mikroform w amerykańskich bibliotekach i instytucjach zainteresowanych rozwojem tego typu zasobów, czyli tych, które nie tylko przechowują, ale też nadal gromadzą materiały w tej formie. Szczególną uwagę poświęca analizie procesów podejmowania decyzji związanych z kształtowaniem, utrzymywaniem i deakcesją mikroform oraz mających na nie wpływ czynników, związanych głównie z praktycznymi aspektami tego formatu, przyjmując jako ramy teoretyczne badania teorię decyzji, w ujęciu mającym zastosowanie w kontekście zarządzania w środowisku bibliotecznym.

Powszechny dostęp obywateli do Internetu warunkowany jest dostępnością odpowiedniej infrastruktury technicznej, należącej w większości do prywatnych, nastawionych na zysk korporacji. Zarabiają one najwięcej dzięki instalowaniu łączy internetowych w dużych skupiskach ludzkich, na terenach zamożnych i zurbanizowanych, priorytet nadawany jest więc inwestycjom właśnie w takich rejonach. Z tego względu, na całym świecie istnieją duże dysproporcje między obszarami miejskimi i wiejskimi oraz między państwami wysoko uprzemysłowionymi a krajami rozwijającymi się, w zakresie dystrybucji najnowszych technologii. Brak zaangażowania władz w niwelowanie tych różnic prowadzi do pogłębiania podziału cyfrowego, jednak interwencje narodowych rządów w sektor komunikacyjny stygmatyzowane są jako próby powrotu do idei centralnie sterowanej gospodarki i marnowanie publicznych pieniędzy. Mimo podobnej krytyki, w ramach rządowej strategii i zakrojonych na dużą skalę rządowych inwestycji, w Australii powołano do życia projekt National Broadband Network (NBN) – Narodowej Sieci Szerokopasmowej, którego celem jest podpięcie wszystkich australijskich gospodarstw domowych oraz firm do łączy o dużej przepustowości, zapewnienie wszystkim mieszkańcom uniwersalnego i równego dostępu do przepływu informacji i przemianę Australii do 2020 r. w jedną z 5 najlepiej rozwiniętych gospodarek cyfrowych świata.

Kwestia zasad dostępu do materiałów bibliotecznych w Kanadzie regulowana jest na 3 poziomach – poprzez zapisy ustawy o prawach autorskich (PA) i decyzje sądów dotyczące tychże praw, działania organizacji zajmujących się pobieraniem opłat z tytułu kopiowania dzieł zastrzeżonych PA i przekazywaniem ich właścicielom praw (Access Copyright i Copibec) oraz warunki umów licencyjnych. W artykule przedyskutowano, jaki wpływ mają te regulacje oraz ograniczenia narzucane przez organizacje zbiorowego zarządzania PA na działalność bibliotek, w tym na usługi wypożyczeń międzybibliotecznych i dostęp do zasobów elektronicznych.

Projekty adaptowania starych, opuszczonych budynków na potrzeby bibliotek realizowane są na całym świecie i zyskują coraz większą popularność. W ich ramach, nowe role i funkcje nadaje się wielu różnego typu obiektom, takim jak stare silosy na zboże, poczty, koszary, dworce czy stajnie. Przekształcanie budynków, które uprzednio służyły zupełnie innym celom, na biblioteki jest przykładem recyklingu – jednego z aspektów koncepcji zrównoważonego rozwoju i jest jedną z metod na redukcję „ekologicznego śladu” bibliotek. Daje też możliwość wprowadzenia do bibliotecznego planowania kwestii związanych z ochroną środowiska oraz racjonalnym, efektywnym i pozwalającym na oszczędności wykorzystaniem dostępnych zasobów. Projekty transformacji i adaptacji, poza uwzględnianiem „zielonych” elementów takich jak ochrona i minimalizacja zużycia wody, wykorzystanie materiałów odnawialnych bądź z odzysku, czy oszczędność energii, różnią się jednak znacząco od planowania ekologicznej biblioteki w zupełnie nowym budynku. W artykule przedstawiono przykłady najlepszych realizacji tego typu z Niemiec i innych krajów Europy oraz wyzwania, z jakimi musieli się zmierzyć ich twórcy, przybliżono też zalety zrównoważonego myślenia w odniesieniu do ochrony dziedzictwa przyrodniczego, kulturowego i historycznego oraz możliwą rolę bibliotek w promocji takiego podejścia.

Programy promocji czytelnictwa wśród małych dzieci, które nie opanowały jeszcze umiejętności czytania, wprowadzane są od kilku dekad, w ramach oficjalnej polityki edukacyjnej, w wielu krajach świata – jednym z pierwszych z nich był brytyjski projekt Bookstart (1992 r.), mający zapewnić swobodny dostęp do książek każdemu dziecku w wieku od 0 do 5 lat. Inicjatywy takie inspirowane są wynikami badań wskazującymi, że naukę czytania można zaczynać znacznie wcześniej niż jest ona wprowadzana formalnie w szkołach i przedszkolach, a wczesny kontakt z różnego typu pisanymi materiałami ma bardzo istotny wpływ na postrzeganie użyteczności czytania i zainteresowanie literaturą w późniejszym wieku. W artykule omówiono znaczenie i sposób organizacji programów tego typu na przykładzie portugalskich bibliotek publicznych dla dzieci i niemowląt, zwanych bebetecas, tworzonych zgodnie z wytycznymi IFLA dotyczącymi usług bibliotecznych dla najmłodszych użytkowników.