Babin

Z historycznego punktu widzenia, zmiana koncepcji i sposobu świadczenia usług informacji naukowej w bibliotekach i przechodzenie z modelu analogowego na cyfrowy nastąpiły niezwykle szybko – w ciągu niecałych 20 lat, jednak nie wszystkie innowacje i transformacje wprowadzane z myślą o użytkownikach cyfrowych technologii okazały się sukcesem. W artykule, którego treść zaprezentowano po raz pierwszy na Światowym Kongresie IFLA w San Juan w sierpniu 2011, omówiono doświadczenia duńskich bibliotek z ostatniej dekady, związane z adaptacją do cyfrowego formatu i budową bibliotek hybrydowych i cyfrowych. Przeanalizowano też, pod kątem innowacyjnego wpływu, faktycznego wykorzystania i potencjału odnoszącego się do spełniania różnych potrzeb użytkowników, trzy kategorie wirtualnych usług bibliotecznych, rozwijanych w Danii od połowy lat 90. ubiegłego wieku do chwili obecnej: 1) serwisy, które nie przetrwały mimo zainwestowania w nie dużych środków; 2) te, które udało się z powodzeniem rozwinąć i 3) nowe usługi, które można określić mianem przyjaznych użytkownikom, interaktywnych i responsywnych .

Mimo demokratyzacji życia społecznego, istnienia ustawowych zapisów gwarantujących wolność słowa i sumienia i zaleceń stowarzyszeń bibliotekarskich dotyczących konieczności zapewniania dostępu do informacji prezentujących wszystkie punkty widzenia na obecne i historyczne kwestie, biblioteki publiczne borykają się nadal z problemami i zarzutami związanymi z gromadzeniem dokumentów nieodpowiednich ze względów ideologicznych, politycznych bądź obyczajowych, a wielu bibliotekarzy wybiera autocenzurę jako sposób na uniknięcie nacisków i batalii z organizacjami chcącymi kontrolować, to, do czego obywatele mogą mieć dostęp, lub jako metodę eliminacji z obiegu publicznego treści niezgodnych z własnymi przekonaniami. W artykule przedstawiono wyniki badania sprawdzającego czy w bibliotekach Stanów Zjednoczonych próbuje się kontrolować dostęp do książek ateistycznych i czy w regionach o silnych wpływach religijnych statystyki gromadzenia tego typu publikacji będą się różniły od tych pochodzących z bardziej tolerancyjnych części kraju.

Artykuł poświęcono sposobom dokumentowania i badania w północnoamerykańskich bibliotekach i archiwach ruchów dysydenckich z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (głównie z ZSRR, Polski i dzisiejszej Ukrainy), działających w powojennych latach istnienia Związku Radzieckiego. Omówiono w nim wyzwania związane z identyfikacją, gromadzeniem, przechowywaniem i udostępnianiem różnego typu podziemnych wydawnictw i tzw. literatury drugiego obiegu oraz archiwalnych i prywatnych dokumentów osób zaangażowanych w działalność antykomunistyczną w latach 1950-1980 a także metody organizacji tego typu materiałów.

W 2008 r. Ministerstwo Edukacji, Rekreacji i Sportu Kanady wydało rozporządzenie zalecające zatrudnianie w radach szkolnych (w jęz. francuskim commission scolaire, ang. school board) profesjonalnych bibliotekarzy. Rady szkolne to okręgowe organizacje oświatowo-kulturalne, m.in. nadzorujące szkoły, tworzone wg kryteriów językowych i administracyjnych. To postanowienie miało ogromne znaczenie dla podniesienia prestiżu zawodowego bibliotekarzy szkolnych. Przyjęto, że posady w radach szkolnych otrzyma co roku 10 bibliotekarzy. Decyzja ministerstwa świadczy o docenianiu przez rząd informacji elektronicznej i czytelnictwa oraz akceptacji przez władze nowoczesnej koncepcji nauczania zakładającej ścisłą współpracę uczestników tego procesu w szkole i poza nią. Za organizację szkolnego środowiska stymulującego rozwój umysłowy, kulturalny, emocjonalny i społeczny uczniów mają teraz w znacznym stopniu odpowiadać bibliotekarze. W artykule, pisanym z perspektywy realizacji ministerialnego rozporządzenia w prowincji Quebec, przedstawiono nową misję bibliotek i  zadania z nią związane, a także założenia zespołowej pracy i omówiono pola współdziałania nauczycieli, dyrekcji, obsługi technicznej, uczniów, rodziców i bibliotekarzy.

Procentowy udział użytkowników Internetu z językiem angielskim jako macierzystym systematycznie maleje (2004 r. – 35,9%; 2010 – 27,3%), a zwiększa się liczba użytkowników nieanglojęzycznych oraz zróżnicowanie językowe i rodzaje publikacji dostępnych elektronicznie. Dla bibliotek coraz większym wyzwaniem staje się zdalne udostępnianie cyfrowej informacji multimedialnej społeczności wielojęzycznej i wielokulturowej. Identyfikacji dokumentów służą przede wszystkim metadane i różne formy opracowania rzeczowego. W krajach dwujęzycznych udostępnia się niekiedy, jak np. w katalogu biblioteki narodowej Québecu (interfejs w systemie bibliotecznym IRIS), 2 wersje językowe opisu bibliograficznego. Jednak chociaż już od 2003 r. UNESCO alarmowało, o konieczności zapewnienia wszystkim dostępu do całości światowego dziedzictwa kulturowego, zwracając uwagę na misję bibliotek w tym zakresie, dotychczas zrobiono niewiele w tym kierunku. W artykule omówiono niektóre międzynarodowe projekty stanowiące próby radzenia sobie z problemem wielojęzyczności w środowisku elektronicznym.

Autor artykułu, przez wiele lat przewodniczący LIBER i CERL oraz długoletni dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Göttingen, prezentuje najnowsze osiągnięcia niemieckich bibliotek akademickich, publicznych i szkolnych. Biblioteki przeżywają swój renesans, a nowe technologie stwarzają im nowe szanse. Budowane są nowe siedziby bibliotek naukowych i publicznych, przystosowane do ich nowych funkcji.

Przyszłość bibliotek naukowych wytyczył raport komisji „Przyszłość infrastruktury informacyjnej”, w którym określono obszary, które powinny być unowocześnione i rozwijane we współpracy wielu instytucji: licencje krajowe, archiwizacja źródeł cyfrowych, dokumenty nietekstowe dla nauki, środowisko wirtualne dla badań naukowych, digitalizacja dziedzictwa kulturowego, Open Access dla nauki, kompetencje informacyjne oraz kształcenie.

Wśród czynników mogących się przyczyniać do spadku zainteresowania usługami bibliotek publicznych i utrwalania ich wizerunku jako instytucji archaicznych i zbędnych, wymienia się, poza cięciami budżetowymi, szybki rozwój rynku e-książek, możliwość ściągania informacji, muzyki i filmów z Internetu, rosnący wpływ mediów 2.0 na życie społeczne czy dostępność wielofunkcyjnych telefonów komórkowych zapewniających błyskawiczny dostęp do różnego typu serwisów i danych. Szans na zabezpieczenie i utrzymanie pozycji bibliotek jako instytucji popularnych i użytecznych autorka upatruje w całkowitej zmianie myślenia o ich roli i funkcji. W swojej dyskusyjnej pracy, zaprezentowanej po raz pierwszy na konferencji IFLA w Puerto Rico w sierpniu 2011 r, przedstawia przykłady najbardziej innowacyjnych i cieszących się akceptacją użytkowników projektów reorganizacji tego typu placówek oraz nowych modeli usług, dostosowanych do wymogów i wyzwań współczesnego świata i pozwalających z nadzieją patrzyć na przyszłość bibliotek publicznych.

W drugiej połowie XX wieku nastąpił szybki rozwój bibliotek i czytelnictwa, również w archiwach zwiększyła się liczba dokumentów administracyjnych, co przyspieszyło modernizację organizacji zasobów archiwalnych i udostępnianie ich użytkownikom. Biblioteki i archiwa rozwijały się równolegle osiągając coraz większą specjalizację i odrębność w zakresie komputeryzacji, standardów opisu danych, formatów stosowanych w systemach komputerowych, organizacji sieci krajowych i międzynarodowych. Kryzys ekonomiczny oraz cyfryzacja na masową skalę przyczyniły się do upowszechnienia idei współpracy różnych instytucji. Także biblioteki i archiwa współpracują obecnie w wielu dziedzinach. Poszukują m.in. zbliżenia zasad opisu dokumentów archiwalnych i bibliotecznych oraz poprawy informacji o zbiorach, gdyż ze względu na różne formaty nie można jednocześnie efektywnie przeszukiwać na wspólnych portalach baz bibliotecznych w formacie UNIMARC i archiwalnych w formacie EAD (Encoded Archival Description). Wyszukiwanie jest zawodne, gdyż nie obejmuje wielu elementów opisu zawartych w obu formatach. Biblioteka Narodowa Francji prowadzi prace nad wykorzystaniem formatu EAD do opisywania rękopisów bibliotecznych.

Ze względu na swoją popularność oraz funkcjonalność, społecznościowy serwis mikroblogowy Twittter może być systemem użytecznym dla bibliotek, jest też wykorzystywany przez część tych instytucji do komunikacji z użytkownikami. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz analizy bibliotecznych kont na Twitterze, omówiono zalety tej platformy oraz najnowsze trendy związane z jej wykorzystywaniem w bibliotekach akademickich (por. BABIN 2011/1/33), przedstawiono też innowacyjne sposoby użytkowania Twittera w bibliotekach uczelni ze Stanów Zjednoczonych, by pomóc określić najwłaściwsze metody wdrażania i stosowania tej technologii.

Od lat 70. XX w. na uniwersytetach w St. Zjednoczonych nastąpił szybki rozwój programów interdyscyplinarnych, uwarunkowany nowymi tendencjami w nauce, zapotrzebowaniem społecznym i kryzysem ekonomicznym. Trendów tych nie odzwierciedlają jednak zarówno struktury wydziałowe uczelni jak i dostosowane do nich sposoby organizacji gromadzenia zbiorów i opracowania dokumentów. Autorzy artykułu próbują ustalić, czy i w jakim zakresie wydawcy i dostawcy piśmiennictwa naukowego o charakterze interdyscyplinarnym wychodzą naprzeciw nowym tendencjom, ułatwiając dotarcie do swoich publikacji przez odpowiednie opracowanie rzeczowe informacji bibliograficznej, jaką zamieszczają w swoich katalogach i bazach.