Babin

Nowoczesne technologie, w tym zautomatyzowane systemy obsługi wypożyczeń, zwrotów i dostarczania dokumentów, w połączeniu z wykorzystaniem elektronicznego monitoringu pozwalają na wprowadzenie w bibliotekach publicznych nowych modeli usług, w tym także pełnej samoobsługi. Pierwsze biblioteki bez personelu powstały w Singapurze (por. BABIN 2004/1/2/28) i na Tajwanie, a od kilku lat filie biblioteczne działające przez określoną cześć godzin bez obecności pracowników otwiera się także w Danii (por. BABIN 2008/1/65), głównie na terenach podmiejskich i wiejskich, pod nazwą otwartych bibliotek (OB). W artykule omówiono duńskie doświadczenia związane z funkcjonowaniem takich placówek, w tym sposoby ich wykorzystania, przeanalizowano też czynniki decydujące o sukcesie lub niepowodzeniu tego typu przedsięwzięć.

Autor artykułu, przez wiele lat przewodniczący LIBER i CERL oraz długoletni dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Göttingen, prezentuje najnowsze osiągnięcia niemieckich bibliotek akademickich, publicznych i szkolnych. Biblioteki przeżywają swój renesans, a nowe technologie stwarzają im nowe szanse. Budowane są nowe siedziby bibliotek naukowych i publicznych, przystosowane do ich nowych funkcji.

Przyszłość bibliotek naukowych wytyczył raport komisji „Przyszłość infrastruktury informacyjnej”, w którym określono obszary, które powinny być unowocześnione i rozwijane we współpracy wielu instytucji: licencje krajowe, archiwizacja źródeł cyfrowych, dokumenty nietekstowe dla nauki, środowisko wirtualne dla badań naukowych, digitalizacja dziedzictwa kulturowego, Open Access dla nauki, kompetencje informacyjne oraz kształcenie.

Wśród czynników mogących się przyczyniać do spadku zainteresowania usługami bibliotek publicznych i utrwalania ich wizerunku jako instytucji archaicznych i zbędnych, wymienia się, poza cięciami budżetowymi, szybki rozwój rynku e-książek, możliwość ściągania informacji, muzyki i filmów z Internetu, rosnący wpływ mediów 2.0 na życie społeczne czy dostępność wielofunkcyjnych telefonów komórkowych zapewniających błyskawiczny dostęp do różnego typu serwisów i danych. Szans na zabezpieczenie i utrzymanie pozycji bibliotek jako instytucji popularnych i użytecznych autorka upatruje w całkowitej zmianie myślenia o ich roli i funkcji. W swojej dyskusyjnej pracy, zaprezentowanej po raz pierwszy na konferencji IFLA w Puerto Rico w sierpniu 2011 r, przedstawia przykłady najbardziej innowacyjnych i cieszących się akceptacją użytkowników projektów reorganizacji tego typu placówek oraz nowych modeli usług, dostosowanych do wymogów i wyzwań współczesnego świata i pozwalających z nadzieją patrzyć na przyszłość bibliotek publicznych.

Selekcja zbiorów bibliotecznych, czyli celowe usuwanie uznanych za zbędne pozycji z zasobów bibliotek jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów misji tych placówek związanej z zarządzaniem zbiorami. Jest to proces konieczny a jednocześnie złożony, bibliotekarze decydują bowiem o tym, które z opublikowanych materiałów można traktować za wartościowe pod względem historycznym i kulturowym i warte zachowania. Wycofane książki, niezależnie od powodów ich usunięcia (fizyczne zniszczenie poszczególnych egzemplarzy, dezaktualizacja zawartych informacji, mała popularność, niedopasowanie do profilu kolekcji itp.), tworzą uniwersum odrzuconych tekstów bytujących poza instytucjonalnymi strukturami bibliotek – tekstowych ousiderów, tekstualnych „innych”. Ich analiza pozwala m.in. na zrozumienie tego, jak społeczeństwa wykorzystują swoje teksty i wg jakich normatywnych zasad je organizują. Takie podejście wykorzystują powstające na świecie projekty alternatywnych bibliotek, mające na celu odzyskiwanie i przywracanie do publicznego życia publikacji, których pozbyto się z magazynów bibliotek i tych funkcjonujących poza oficjalnym obiegiem, a inicjatywy tego typu zyskały popularność zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych.

Od lat 80. obserwuje się we Francji tendencję spadku czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Powodem omijania bibliotek jest, między innymi, wymagana w bibliotekach cisza i brak możliwości interaktywnego korzystania z biblioteki. Aby zachęcić dzieci i młodzież do odwiedzania tych placówek, powstał projekt Interaktywnej Biblioteki Edukacyjnej (BIP) oparty o technologie RFID. Technologia RFID, zazwyczaj stosowana w bibliotekach do identyfikacji i lokalizacji zbiorów, ułatwiająca zarządzanie kolekcjami bibliotecznymi i ich zabezpieczenie, w projekcie BIP została wykorzystana do identyfikacji dokumentów na półkach, połączonej z systemem analizy wykorzystania poszczególnych książek w czasie rzeczywistym oraz systemem analizy statystycznej.

Karta Bibliotek to dokument opracowany we Francji w roku 1991 przez Wyższą Radę ds. Bibliotek (Conseil supérieur des bibliothèques) – organ opiniodawczy działający w latach 1989-2006. Przez dwadzieścia lat Karta była rodzajem kodeksu określającego misję i kierunki rozwoju francuskich bibliotek, stanowiąc punkt odniesienia w statutach bibliotek, strategiach rozwoju bibliotekarstwa i raportach oceniających stan lokalnego bibliotekarstwa. Autor artykułu, pracownik naukowy Uniwersytetu w Nancy specjalizujący się w badaniach użytkowników bibliotek, rozważa czy Karta jest nadal aktualna.

Autor, dyrektor powstałej w Montrealu inicjatywy „Przestrzeń Czasu” (Espace Temps Montréal), mającej na celu wymianę informacji i wiedzy między środowiskami naukowymi, artystycznymi i obywatelami, opisuje na kilku przykładach nowe zjawisko nieformalnego uczestnictwa mieszkańców Montrealu w kulturze i edukacji, organizowanego w niekonwencjonalny sposób poza oficjalnymi strukturami instytucjonalnymi, jak biblioteki, szkoły czy uniwersytety. Autor zastanawia się, jak te nowe zjawiska społeczne w nietradycyjny sposób zaspokajające potrzeby edukacyjne, kulturalne i społeczne mieszkańców, oferujące alternatywne sposoby tworzenia wspólnot i spędzania wolnego czasu mogą zostać wykorzystane przez biblioteki publiczne, nie ograniczając spontanicznej natury tych nowych form wymiany poglądów, wiedzy i doświadczeń.

W Stanach Zjednoczonych nie milkną protesty związane z obcinaniem dotacji dla bibliotek i związanym z tym ograniczaniem dostępności ich usług, postulaty bibliotekarzy i użytkowników nie zawsze są jednak w stanie przebić się do masowych mediów i wzbudzić pożądane reakcje decydentów, przydatne są więc nowe, kreatywne i skuteczne metody nagłaśniania trudnej sytuacji finansowej tych instytucji i społecznych konsekwencji rządowych oszczędności podejmowanych kosztem sektora publicznego. W artykule przedstawiono wskazówki i zalecenia dotyczące efektywnych strategii szukania wsparcia dla postulatów bibliotek oraz mobilizacji i aktywizacji w tym celu lokalnych społeczności.

W obecnej polityce brytyjskich władz dotyczącej opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi kładzie się nacisk na rolę dostarczania informacji, budowania odporności i podejścia długoterminowego. W przypadku osób, cierpiących na depresję, fobie czy lęki, jako jedną z pomocniczych form interwencji psychologicznej wykorzystuje się biblioterapię. Programy biblioterapii prowadzone są w Wielkiej Brytanii głównie w ramach współpracy bibliotek publicznych i lokalnej służby zdrowia, a najpopularniejszym modelem ich świadczenia (ok. 100 realizowanych projektów) i jedynym ogólnokrajowym programem biblioterapii na świecie jest model „Książki na receptę”. W artykule omówiono rozwój tej inicjatywy w Walii – od lokalnego projektu pilotażowego po regionalną politykę, koncentrując się na analizie zasadności stosowania „praktyki bazującej na dowodach” (ang. EBP), jako legitymizacji procesu tworzenia ogólnokrajowych wytycznych.

Zgodnie z najnowszymi sieciowymi trendami, biblioteczne systemy OPAC wyposaża się w coraz więcej nowych, interaktywnych funkcji, wykorzystywanych na masową skalę w środowisku e-handlu. Do dodawanych do OPAC opcji należą m.in. systemy rekomendacyjne (SR) – technika pozwalająca na prezentowanie użytkownikom potencjalnie atrakcyjnych dla nich i zgodnych z ich preferencjami książek i innych zasobów bibliotecznych, pozwalając na znaczne ograniczenie czasu spędzanego na wyszukiwanie interesujących tytułów. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, przedstawiono charakterystykę tej technologii, w tym główne typy i modele SR znajdujące zastosowanie w katalogach online, oraz wykorzystywane w nich techniki gromadzenia danych, a także kwestie istotne dla dalszego rozwoju tego typu aplikacji. Zreferowano też wyniki badania dotyczącego implementacji SR w OPAC brytyjskich bibliotek akademickich.