Babin

W niemal wszystkich krajach na świecie, forsowane przez polityków i międzynarodowe instytucje finansowe cięcia wydatków na cele społeczne (przy jednoczesnym przeznaczaniu niebagatelnych kwot na ratowanie bankrutujących prywatnych banków i koncernów oraz upadajacych gospodarek) miały bardzo negatywny wpływ na sytuację sektora edukacyjnego i instytucji kultury, w tym bibliotek. Placówki te dysponują znacznie zmniejszonymi budżetami i zmuszone są do szukania kreatywnych rozwiązań pozwalających im na godzenie w czasach recesji ich społecznej i edukacyjnej misji z koniecznością wdrażania usług bazujących na ICT. Wiele bibliotek dotyka tzw. kryzys legitymizacji i mimo notowanego wzrostu zainteresowania swoimi usługami, mają one kłopoty z uzasadnieniem potrzeby ich utrzymywania finansującym je organom oraz opinii publicznej. W artykule, na podstawie skandynawskich i niemieckich doświadczeń, przeanalizowano możliwości, jakie dają bibliotekarzom w tym zakresie współczesne techniki marketingu, PR i zarządzania.

W bibliotekach akademickich (BA) w ciągu ostatnich 10 lat uległ zmianie sposób organizacji pracy działów określanych w krajach anglosaskich mianem służb technicznych (ST), czyli zajmujących się doborem, nabywaniem, opracowywaniem i zapewnianiem dostępu do dokumentów w różnych formatach. Coraz częściej wykorzystuje się w nich pracę zespołów – niewielkich grup osób dysponujących uzupełniającymi się umiejętnościami, skoncentrowanych na wspólnych celach. Pozwala to m.in. na uniknięcie problemów wynikających z hierarchicznej struktury organizacyjnej instytucji.

W połowie lat 90. ubiegłego wieku prognozowano, że los bibliotek jako fizycznych miejsc jest z góry przesądzony. W myśleniu o tych placówkach dominował też swoisty dualizm – fizyczne biblioteki przeciwstawiano dość powszechnie bibliotekom wirtualnym, zakładając, że te ostatnie okażą się w przyszłości znacznie bardziej popularne. Również wśród 4 alternatywnych scenariuszy dotyczących przyszłości bibliotek w XXI wieku, opracowanych w 1995 r. w Stanowej Bibliotece Nowej Południowej Walii w Sydney (Australia), tylko jeden zakładał reinterpretację i powiązaną z nią rewitalizację pojęcia „biblioteki jako miejsca”.

Bibliotekarze wywodzą swoją rację bytu i uprawnienia z podstawowych praw do wolności informacji, swobody ekspresji i zakazu cenzury. Prawo do wolności informacji może też być jednak rozumiane jedynie w sposób defensywny, jako instrument obrony przed ingerencją państwa, a nie fundamentalna zasada, której biblioteki mają być gwarantem, gdyż sektor publiczny jako taki nie stanowi audytorium dla wolności słowa. Biblioteki zapewniają jedynie dostęp do źródeł, z których każdy może bezpłatnie korzystać. Instytucje te mogą jednak, w wolnym, pluralistycznym społeczeństwie, mieć wkład w rozwój demokracji poszerzając udział w procesie kształtowania opinii, dotyczącym m.in. kwestii kulturowych i edukacyjnych.

Artykuł dotyczy otwartych bibliotek, a dokładniej kompleksowego rozwoju biblioteki 2.0, w tym – szerszego włączania użytkownika w rozwój bibliotek publicznych i zarządzania nimi w ramach modelu demokracji uczestniczącej. Wykorzystano w nim wnioski z pracy dyplomowej autorki pn. Otwarte Biblioteki w budżecie partycypacyjnym .

W Gabinecie Studiów Informacyjnych i Bibliotekoznawstwa przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Masaryka w Brnie (KISK FF UK) powstaje portal wiedzy dla bibliotekarzy i pracowników informacji Knihovna.cz (Biblioteka.cz), który ma służyć jako efektywna platforma komunikacji, dzielenia się źródłami oraz e-learningu. Ma sprzyjać współpracy między bibliotekami oraz ośrodkami akademickimi oraz przyczyniać się do rozwoju ww. kierunku studiów za pomocą nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Przede wszystkim jednak powinien on ułatwiać transfer wiedzy z różnych środowisk oraz zapewnić bibliotekarzom, specjalistom od informacji, studentom i nauczycielom akademickim równoległy dostęp do elektronicznych materiałów dydaktycznych.

Bieżąca trudna sytuacja gospodarcza i klimat polityczny zmuszają biblioteki publiczne do przedefiniowywania swoich ról i udowadniania zasadności dalszego finansowania i utrzymywania tych placówek, mimo że liczba ich użytkowników w czasach kryzysu znacząco wzrasta. Instytucje te korzystają z różnych metod pomiaru własnej rentowności i wartości swoich usług, szukając wymiernych wskaźników, pozwalających na zademonstrowanie politykom tego, jak istotną funkcję pełnią dla lokalnych społeczności i jakie korzyści (także w wymiarze finansowym) płyną z inwestowania w nie pieniędzy podatników.

Idea paperless office, spopularyzowana w drugiej połowie XX w., zakłada całkowite zastąpienie papierowych dokumentów plikami elektronicznymi i automatyzację przepływu informacji wewnątrz danej organizacji, a wraz z jej wdrażaniem w coraz większej liczbie firm i instytucji, pojawiły się też spekulacje i prognozy dotyczące szybkiego i nieuchronnego rzekomo nadejścia ery „społeczeństwa bez papieru” (zob. BABIN 1990/1/2/8, BABIN 1999/4/176). W artykule o mówiono obecny stan realizacji tego modelu na świecie, przedyskutowano też, na ile prawdopodobne jest powstanie bibliotek bez żadnych drukowanych książek, zarządzanych bez użycia papierowej dokumentacji.

W związku z recesją i wprowadzonym przez rząd Wielkiej Brytanii programem oszczędnościowym, brytyjskie biblioteki publiczne (BP), podobnie jak inne instytucje publiczne podległe lokalnym władzom, zmuszone są działać mając do dyspozycji znacznie zredukowane budżety. Z danych strony Public Libraries News  wynika, że 141 z 177 udostępniających takie informacje samorządów (na 206 wszystkich w kraju), którym podlegają biblioteki, rozważa zamknięcie części BP bądź znaczne obcięcie kosztów, a od kwietnia 2011 r., 490 placówek tego typu (9,2% wszystkich brytyjskich BP) znalazło się w stanie przeprowadzonej już lub planowanej likwidacji bądź poza nadzorem miejscowej administracji (por. sytuację z lat 2008/2009: BABIN 2009/4/246).

W związku z olbrzymią liczbą produkowanych obecnie, wartościowych informacji, których dostępność należy zapewnić w perspektywie długofalowej, konieczne jest opracowywanie zautomatyzowanych rozwiązań pozwalających na długotrwałe przechowywanie i zabezpieczania danych w formie elektronicznej oraz odpowiednie planowanie cyfrowej archiwizacji. Artykuł poświęcono kwestiom kryteriów i czynników wpływu, jakie należy uwzględniać przy wyborze najbardziej optymalnych działań archiwizacyjnych w danym kontekście. W celu ich identyfikacji, dokonano ewaluacji 13 studiów przypadku dotyczących planowania archiwizacji różnych typów cyfrowych obiektów, podejmowanej we współpracy z partnerami o różnym zapleczu instytucjonalnym.