Babin

W 2013 r. Stowarzyszenie Bibliotek Amerykańskich (ALA), we współpracy z Instytutem Usług Muzealnych i Bibliotecznych (IMLS), ogłosiło utworzenie Centrum Przyszłości Bibliotek (CPB) mającego zajmować się gromadzeniem i organizacją informacji o nowych trendach oraz praktykach kulturowych i społecznych o dużym znaczeniu dla bibliotek, bibliotekarzy i społeczności którym służą, mogących pomóc w określeniu wpływu zachodzących w świecie zmian na przyszłość bibliotekarstwa. Wzorcem dla tej inicjatywy stało się prowadzone przez AAM (The American Alliance of Museums) i cieszące się dużą popularnością Centrum Przyszłości Muzeów, promujące wśród swoich członków trendy kształtujące działalność oraz innowacyjny rozwój tych instytucji kultury. Jednym z zasobów CPB jest „biblioteka trendów”, którą zaprojektowano by zapewnić środowisku bibliotecznemu scentralizowane i regularnie aktualizowane źródło danych o nowych modach i trendach, ich powstawaniu i rozwoju oraz implikacjach dla bibliotek, a także linki do raportów, artykułów i zasobów mogących szerzej wyjaśnić ich znaczenie i ułatwić kreatywne spojrzenie na możliwy kształt usług bibliotecznych w najbliższej oraz bardziej odległej przyszłości.

W artykule podsumowano wyniki badania mającego na celu określenie zmian dotyczących paradygmatów zarządzania bibliotekami publicznymi w odniesieniu do ich strategii administracyjnych, struktury organizacyjnej i zakresu działalności. Wykorzystano w nim jakościowe techniki badawcze bazujące na szczegółowej analizie przypadku, rozpatrując i porównując sytuację bibliotek publicznych w Stanach Zjednoczonych i Japonii od początku lat 60. ubiegłego wieku do chwili obecnej, na przykładzie systemów bibliotecznych Nowego Jorku i Bostonu oraz Metropolitalnej Biblioteki Tokio. W ramach badania przeanalizowano dokumenty odnoszące się do zarządzania strategicznego, organizacji i procesów oraz informacje zebrane w trakcie sondaży i wywiadów z dyrektorami bibliotek i kierownictwem wyższego szczebla. Przedstawiono również wyniki przeglądu literatury poświęconej historii zarządzania bibliotekami publicznymi od początku XX w. oraz rezultaty wcześniejszych badań dotyczących administrowania tego typu instytucjami.

Joga staje się w Stanach Zjednoczonych coraz bardziej rozpowszechnioną metodą treningu ciała i umysłu (w 2012 r. praktykowało ją już ponad 20 mln mieszkańców tego kraju, czyli 8,7% populacji), a jej popularność postanowiono wykorzystać także w miejscach nie kojarzonych zazwyczaj z ruchem i aktywnością fizyczną, czyli w bibliotekach szkolnych i publicznych. Coraz więcej amerykańskich placówek tego typu (w tym ok. 37% bibliotek publicznych) włącza zajęcia jogi do swojej oferty traktując to jako sposób na pozytywny marketing, pozyskiwanie nowych użytkowników oraz kolejną z metod promocji czytelnictwa i wspierania nauki czytania.

Australijskie biblioteki szybko przyjmują nowinki technologiczne i są zazwyczaj jednymi z pierwszych użytkowników nowych technologii. Po pojawieniu się na rynku książek i czasopism elektronicznych, instytucje te zaczęły gromadzić i licencjonować również tego typu zasoby, przeznaczając, wraz z upływem lat, na ten cel coraz większą część swoich budżetów. Jednym z wyzwań związanych ze wzrostem liczby oferowanych w bibliotekach cyfrowych publikacji stało się rozwiązanie problemu ich udostępniania w ramach usług wypożyczeń międzybibliotecznych i dostarczania dokumentów (WM-DD). W artykule przedyskutowano wpływ e-książek na WM-DD oraz możliwości i zasady świadczenia tych serwisów w Australii, odwołując się do doświadczeń związanych z wykorzystywaniem e-zasobów w australijskiej bibliotece narodowej i porównując je z praktykami stosowanymi w Stanach Zjednoczonych i na świecie.

Liczba i zakres cyfrowych zasobów w postaci e-książek, audiobooków i innych mediów oferowanych w amerykańskich bibliotekach publicznych stale się zwiększa, a nowym trendem jest ich udostępnianie podróżnym w całym kraju w filiach bibliotecznych otwieranych na krajowych i międzynarodowych lotniskach (por. babin.bn.org.pl/?p=2206). Placówki tego typu działają już m.in. w Filadelfii, Seattle, Manhattan (Kansas), Fort Lauderdale, Boise (Idaho) i San Antonio, a wiele nowych lotniskowych bibliotek jest w fazie przygotowań. Miejsca te mają różne formy organizacyjne i regulaminy – część z nich umożliwia np. pobieranie określonych publikacji elektronicznych wszystkim chętnym, inne wymagają natomiast, by użytkownicy byli mieszkańcami miast w których zlokalizowane są wypożyczalnie. W artykule przybliżono ich działalność i zasady jej prowadzenia na przykładzie 2 placówek ze stanu Idaho i Teksas.

Wykazy literatury ze studenckich prac badawczych i dyplomowych mogą stanowić dla bibliotek cenne źródło informacji przydatnych przy doborze nowych materiałów do kolekcji oraz opracowywaniu programów edukacji informacyjnej. Z perspektywy kształtowania zbiorów przyjmuje się, że obserwowanie zachowań i praktyk użytkowników bibliotek akademickich da bibliotekarzom wiedzę na temat ich potrzeb, z kolei z perspektywy edukacyjnej – że bibliotekarze wiedzą, co powinni robić studenci, a ewaluacja ich dokonań pozwoli dowieść efektywności prowadzonych szkoleń. Aby sprawdzić sposób wykorzystywania przez studentów zasobów bibliotecznych oraz zebrać wnioski na temat polityki gromadzenia i szkoleń , autorzy przeprowadzili analizę spisów piśmiennictwa cytowanego w pracach licencjackich trzech wydziałów jednej z amerykańskich uczelni.

Biblioteki publiczne od wielu lat muszą uzasadniać swoje miejsce w społeczeństwie oraz rynkową wartość swoich usług, a w 2014 r. – okresie likwidacji placówek bibliotecznych w Wielkiej Brytanii i obcinania państwowych dotacji na ich działalność, zadanie to stało się tym bardziej istotne. Jedną z korzyści jakie biblioteki przynoszą lokalnym społecznościom jest zapewnianie mieszkańcom miejsca spotkań, współpracy i komunikacji oraz możliwości tworzenia i zacieśniania więzi i realizacji wspólnych potrzeb, i tworzenie tym samym kapitału społecznego budowanego na bazie wzajemnych relacji, wspólnych norm i zaufania. Ponieważ pojęcie to od 10 lat wiązane jest coraz ściślej z bibliotekami publicznymi (zob. BABIN 2009/2/101), autorka postanowiła przeanalizować rolę biblioteki jako miejsca, z punktu widzenia teorii kapitału społecznego, omawiając w artykule dostępną literaturę poświęconą obu koncepcjom i prezentując dwa studia przypadku: bibliotek publicznych Edynburga (Edinburgh City Libraries) i bibliotek publicznych Kopenhagi (Københavns Biblioteker).

We wstępnej części artykułu zaprezentowano system szkolnictwa wyższego w Izraelu, zwracając uwagę na znaczny wzrost, w ciągu dekady, liczby osób studiujących, zwłaszcza na poziomie licencjackim (1991 r. – 56 tys. osób; 2002 r. – 170 tys.; 2011 r. – 226 tys.). W 2011 r. studia magisterskie podjęło 54 tys. osób, a doktoranckie – 10,6 tys. Zważywszy, że ludność Izraela w 2011 r. liczyła 7,6 mln osób powyższe liczby świadczą o wysokim stopniu skolaryzacji na poziomie wyższym. Za budżet, programy nauczania, planowanie rozwoju uczelni itp. odpowiada w Izraelu Komitet ds. Szkolnictwa Wyższego (CHE – The Council for Higher Education), natomiast za komputeryzację uczelni i bibliotek – Międzyuczelniany Ośrodek Cyfrowych Usług Informacyjnych MALMAD.

W Stanach Zjednoczonych biblioteki akademickie są coraz częściej otwarte wieczorami i nocą. Autor artykułu, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz własnych doświadczeń, omawia różne aspekty świadczenia nocnych usług i pracy w tym trybie oraz związane z tym wyzwania, poświęcając przy tym dużo uwagi kwestiom związanym z zagwarantowaniem bezpieczeństwa.

Misją Technische Informationsbibliothek und Universitätsbibliothek (TIB) – Niemieckiej Narodowej Biblioteki Nauki i Technologii, realizowaną od ponad 50 lat, jest dostarczanie specjalistycznych informacji z zakresu technologii i nauk ścisłych dla sektora publicznego i prywatnego. Do 2008 r. TIB mogła dostarczać materiały ze swoich zbiorów użytkownikom w dowolnym formacie, bez konieczności zawierania umów z autorami czy wydawcami. Jednak w 2008 r. wprowadzono zmiany przepisów prawa autorskiego, które ograniczyły możliwość dostarczania materiałów w wersji elektronicznej; świadczenie takiej sługi wymaga uiszczenia opłaty dla organizacji zajmujących się ochroną praw do reprodukcji (VG Wort dla tekstów i VG Bild-Kunst dla obrazów i dzieł sztuki). Zmiana przepisów jest jednym z czynników odpowiadających za spadek liczby zamówień, realizowanych poprzez usługę dostarczania dokumentów lub w systemie pay-per-view, w latach 2006-2012 (innym powodem może być coraz powszechniejszy dostęp do wielu materiałów online).